Η παγκόσμια πολιτική σκηνή έχει αλλάξει δραματικά τις τελευταίες εβδομάδες. Εχει συμβεί κάτι εντελώς αναπάντεχο, στην ουσία αλλά και στην έκτασή του. Εχει όχι απλώς κλονισθεί, αλλά προσωρινά τουλάχιστον διαλυθεί η βάση του δίπολου που οριοθετούσε αλλά και όριζε τον Δυτικό κόσμο από τη λήξη του B’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά. Η βάση αυτή δεν ήταν άλλη από το ότι ο Δυτικός κόσμος αποτελούνταν από την Ευρώπη –τη Δυτική Ευρώπη μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, και ολόκληρη μετά– και την Αμερική.  Η βάση αυτή δεν υπάρχει πια. Η Αμερική, χάρη στη νέα τριάδα που την κυβερνά (Τραμπ, Βανς, Μασκ) σύμφωνα με τις δηλώσεις και τις πράξεις της δεν είναι πια, προσωρινά τουλάχιστον, με την Ευρώπη. Το δίπολο όμως δεν έχει καταργηθεί – μακάρι να γινόταν κάτι τέτοιο και να βασίλευε επιτέλους στον κόσμο η αδελφότητα και η ειρήνη όπως θέλουν κάποιοι ονειροπόλοι. Όχι. Το δίπολο έχει απλώς αλλάξει όρια: αντί Αμερική και Ευρώπη από τη μια, και Ρωσία από την άλλη, τώρα έχουμε Ευρώπη από τη μια και Αμερική και Ρωσία από την άλλη. Αδιανόητο – αλλά αληθινό. Απίστευτο – αλλά αληθινό. Πέραν πάσης φαντασίας ως πριν λίγες εβδομάδες – αλλά τώρα αληθινό. Φρικιαστικό – αλλά αληθινό. 

Χρησιμοποίησα δύο φορές στην προηγούμενη παράγραφο τη φράση «προσωρινά τουλάχιστον». Δεν γινόταν να μην τη χρησιμοποιήσω, και για λόγους σοβαρότητας αλλά και κάποιας κρυφής αισιοδοξίας, ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Αλλά αυτό το «προσωρινά» δυστυχώς προς το παρόν είναι η πραγματικότητα και σε αυτήν, στο τώρα, είμαστε αναγκασμένοι να σκεφτούμε και να πράξουμε. Μακάρι να αλλάξουν τα πράγματα, και η ηγεσία της Αμερικής να αλλάξει νοοτροπία. Αυτό όμως είναι τώρα ευσεβής πόθος. Και όσο παραμένει ευσεβής πόθος, υποχρέωσή μας είναι να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα, ως έχει. Στο τώρα.

Στη νέα αυτή πραγματικότητα, οι ισχυρότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Γαλλία και η Γερμανία, μαζί και το Ηνωμένο Βασίλειο, που για πρώτη φορά ύστερα από το Brexit διεκδικεί επιτυχώς το δικαίωμα να θεωρείται και αυτό Ευρώπη, εξέφρασαν την ξεκάθαρη βούλησή τους να σταθούν στο πλευρό της ηρωικά μαχόμενης Ουκρανίας απέναντι στην, αλίμονο, διπλή πλέον επίθεση που δέχεται, όχι μόνο από τη  Ρωσία αλλά και από την Αμερική, που ουσιαστικά συμμαχεί μαζί της.

Από τις πρώτες δηλώσεις κάποιων ευρωπαίων ηγετών, πριν δέκα μέρες περίπου, μέχρι τις συναντήσεις που έγιναν στο Λονδίνο το Σαββατοκύριακο, έχει σχηματιστεί αυτό που ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιθ Στάρμερ, ονόμασε «Συμμαχία των Προθύμων». Η συμμαχία θα συγκροτηθεί από τις χώρες που δήλωσαν ή και θα δηλώσουν σύντομα ότι θα στηρίξουν με ξεκάθαρο τρόπο την Ουκρανία, πρώτον, να αμυνθεί στη ρωσική επιθετική λαίλαπα και, δεύτερον, εφ’ όσον επιτευχθεί ειρήνη, που αποτελεί δηλωμένο σκοπό και της Ουκρανίας και των ευρωπαίων ηγετών της συμμαχίας, να παρέχουν στην Ουκρανία στρατιωτική βοήθεια, συγκροτώντας ειρηνευτική στρατιωτική δύναμη. 

Ο Τραμπ τη Δευτέρα ανακοίνωσε ότι διακόπτει τη στρατιωτική βοήθεια της Αμερικής στην Ουκρανία. Ο Στάρμερ τη Δευτέρα πάντα, αν και αρχηγός του βρετανικού Εργατικού Κόμματος, απέκτησε και την πλήρη στήριξη των Συντηρητικών, σε μια συμμαχία που παραπέμπει κατευθείαν στον Τσόρτσιλ και την κυβέρνηση Εθνικού Μετώπου Συντηρητικών-Εργατικών στον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη διατύπωση του Στάρμερ, η Ουκρανία αυτή τη στιγμή χρειάζεται «και βούτυρο και αρβύλες στο χώμα της». Ίσως αν μιλούσε πρωθυπουργός φτωχότερης χώρας να έλεγε «ψωμί» αντί για «βούτυρο», ή, αν προερχόταν από μεσογειακή να έλεγε «ελαιόλαδο». Αλλά η λέξη δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι ο Στάρμερ δήλωσε ότι η Ουκρανία χρειάζεται από την Ευρώπη και ανθρωπιστική βοήθεια αλλά και στρατιωτική παρουσία. Και έχει απόλυτο δίκιο. Χωρίς την ανθρωπιστική, οι άνθρωποι θα πεθάνουν από την πείνα και τις αρρώστιες που φέρνει ο πόλεμος. Χωρίς τη στρατιωτική, η χώρα τους θα είναι έρμαιο των βουλήσεων ενός εισβολέα και μάλιστα – ω της φρίκης! – με την ουσιαστική συνδρομή της Αμερικής. Αδιανόητο – αλλά αληθινό.

Οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες ξεκαθάρισαν τη θέση τους. Το ζήτημα είναι τι θα κάνει η Ελλάδα. Η πρώτη μας τοποθέτηση, «ειρήνη δεν γίνεται χωρίς την Ουκρανία», είναι σωστή αλλά δεν φτάνει. Όσο για την πιθανή απάντηση «ό,τι αποφασίσουν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης», είναι μισερή. Κι αυτό γιατί, πρώτον, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, με προφανές παράδειγμα την Ουγγαρία, δεν θα συνταχθούν στην όποια απόφαση και, δεύτερον και εν προκειμένω κυριότερο, γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε έχει κοινό στρατό ούτε μπορεί να υποχρεώσει καμία χώρα-μέλος της να στείλει τον δικό της. Με άλλα λόγια, απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που να λέει «θα στείλουμε όλοι υποχρεωτικά στρατό στην Ουκρανία» δεν μπορώ να διανοηθώ ότι εντάσσεται στη μέχρι τώρα λογική της.

Έτσι, το μεγάλο δίλημμα μετατίθεται στην ίδια την Ελλάδα. Τι θα κάνουμε; Η στάση της παρούσας κυβέρνησης από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία έχει υπάρξει, προς τιμήν της αλλά και δική μας, απόλυτα θετική. Αλλά τώρα έφτασε ο κόμπος στο χτένι. Για το «βούτυρο» του Στάρμερ, την οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια, προφανώς δεν θα έχουμε πρόβλημα στο μέτρο που μπορούμε να το προσφέρουμε. Το θέμα είναι τι θα κάνουμε με τις «αρβύλες». Θα ενταχθούμε, με τη δική μας βούληση – άλλος τρόπος δεν υπάρχει -στη «Συμμαχία των Προθύμων»; Θα στείλουμε στρατό στην Ουκρανία, ή όχι; 

Μέχρι τώρα δεν το κάναμε, έστω και αν στείλαμε στην Ουκρανία περιορισμένες ποσότητες πολεμικού υλικού. Αλλά αυτό ήταν φυσικό: ούτε η Αμερική ούτε καμία ευρωπαϊκή χώρα συμμετείχε στρατιωτικά στις εχθροπραξίες, φανερά τουλάχιστον. Όμως, η αποχώρηση της Αμερικής από τη Δυτική συμμαχία και η αποθράσυνση του Πούτιν που επιφέρει, αλλάζει την εικόνα. Ήδη βλέπουμε να εντείνονται οι ρωσικές επιθέσεις κατά τις Ουκρανίας. Και σίγουρα θα ενταθούν περισσότερο στις επόμενες ημέρες και εβδομάδες.

Να ξεκαθαρίσω ότι – μέχρι τώρα τουλάχιστον – η Συμμαχία των Προθύμων δεν αναφέρεται σε ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη στο πεδίο της μάχης, που θα αναχαιτίσει τους ρώσους εισβολείς, αλλά για ειρηνευτική δύναμη που θα πάει στην Ουκρανία να την προστατεύσει από ενδεχόμενη νέα επίθεση της Ρωσίας. Άρα, η ένταξη της Ελλάδας στη Συμμαχία των Προθύμων δεν θα μας εμπλέξει σε έναν πόλεμο αλλά θα μας δεσμεύσει να συμμετάσχουμε στρατιωτικά στην ειρηνευτική δύναμη που ελπίζουμε να υπάρξει – που είναι ταυτόσημο με το να λέμε ότι ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ειρήνη, ή έστω παρατεταμένη εκεχειρία. 

Σημειώνω ότι ακόμα και ο Τραμπ δήλωσε πρόσφατα ότι δεν έχει αντίρρηση για μια τέτοια ευρωπαϊκή δύναμη, αλλά και, κατά την άποψή του, αντίρρηση δεν έχει ούτε ο Πούτιν. Αν θέλουμε το πιστεύουμε: ο Τραμπ μια λέει έτσι και μια αλλιώς, και όσο για το κατά πόσο ερμηνεύει σωστά τις κατ’ ιδίαν εξομολογήσεις του Πούτιν, είναι προς συζήτηση. Αλλά ούτε η άστατη στάση του Τραμπ ούτε η αποκρυπτογράφηση των βουλήσεων του ρώσου ηγεμόνα είναι δικό μας θέμα. Το δικό μας θέμα είναι το τι θα αποφασίσουμε εμείς να κάνουμε.

Αντίθετα από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα είναι η μόνη που αντιμετωπίζει την πιθανότητα, όσο μικρή, μιας πολεμικής απειλής από άλλη χώρα, την Τουρκία. Άρα είναι αυτονόητο ότι αν αποφασίσουμε να συμβάλουμε στρατιωτικά στην ειρηνευτική δύναμη στην Ουκρανία, η συμβολή μας δεν μπορεί να είναι εκτεταμένη. Από εκεί και πέρα όμως, η ίδια η πράξη της συμμετοχής, έστω και αν θα είναι ελάχιστη για να καθορίσει την τύχη της Ουκρανίας, θα είναι τεράστια για τη δημιουργία της εθνικής, ευρωπαϊκής αλλά και παγκόσμιας ταυτότητάς μας στο μέλλον. 

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το γεγονός πως η Ελλάδα δεν έγινε σταλινική δικτατορία και δορυφόρος της Σοβιετικής Ένωσης μετά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν το οφείλει μόνο στο θάρρος των πολεμιστών της αλλά και στη στήριξη του Ηνωμένου Βασίλειου και της Αμερικής. Και ότι αυτή τη στήριξη την οφείλει σε μεγάλο βαθμό στην απόφασή της να πολεμήσει ηρωικά τις δυνάμεις του Άξονα τον Οκτώβριο του 1940, αλλά και να αντισταθεί σε αυτές στη συνέχεια του πολέμου, με τη συμμετοχή της στον αγώνα με το σύνολο του Ναυτικού της και ένα καινούργιο στρατό, που επιχειρούσαν με βάση την Αίγυπτο, στο πλευρό των Συμμάχων. Είμαστε δίκαια περήφανοι για το Έπος του ’40, για την αντίστασή μας στους εισβολείς και για την πολεμική μας συμβολή στον Συμμαχικό αγώνα. Αλλά πέραν της δίκαιης περηφάνειας, το ξαναλέω, οφείλουμε σε αυτές τις πράξεις την ελευθερία μας από τον σοβιετικό ζυγό. 

Με τη στάση της, τον αγώνα και το αίμα των παιδιών της, η Ελλάδα του B’ Παγκοσμίου Πολέμου έπαψε να είναι η Ελλαδίτσα και η Ψωροκώσταινα, όπως την έβλεπαν ως τότε οι περισσότεροι ξένοι αλλά και πολλοί Έλληνες. Και μετατράπηκε σε μια Ελλάδα που, για δεύτερη φορά στη σύγχρονη ιστορία της, μετά την Επανάσταση του 1821, έκανε τους ξένους να μας θεωρούν άξιους συνεχιστές των αρχαίων προγόνων μας. Το παράδειγμα του 1940 ας μην το θυμόμαστε όμως μόνο στα ετήσια πανηγύρια μνήμης. Ας το υιοθετούμε και ως οδηγό για το παρόν.

Ευτυχώς για εμάς, η συμμετοχή μας τώρα στη Συμμαχία των Προθύμων, αν την αποφασίσουμε, δεν απαιτεί αγώνα και θυσίες συγκρίσιμες με τις παλιές. Λόγω των αντικειμενικών δυσκολιών μας, θα είναι πρωτίστως συμβολική και στη χειρότερη περίπτωση, της αθέτησης των όρων της ειρήνης από τη Ρωσία, θα εμπλέξει κάποιους μαχητές μας στο πεδίο. Αλλά το δεύτερο δεν είναι διόλου βέβαιο. Βέβαιη είναι η επιτακτική ανάγκη να αποφασίσουμε, το ταχύτερο, αν θα ενταχθούμε ή όχι στην υπό σχηματισμό Συμμαχία των Προθύμων, αν θα αποφασίσουμε ότι θα διαθέσουμε στρατό, όσον μπορούμε, στην ευρωπαϊκή ειρηνευτική δύναμη στην Ουκρανία.

Δεν πρέπει να αγνοούμε ότι η Τουρκία, αν και δεν είναι ευρωπαϊκή χώρα, έχει ήδη λάβει μέρος στην πρώτη συνάντηση της Συμμαχίας των Προθύμων. Το αν θα ενταχθεί τελικά σε αυτήν δεν πρέπει να επηρεάζει τις αποφάσεις μας, υπολογιστικά. Δεν παίζουμε σκάκι. Είμαστε ανεξάρτητη χώρα και πρέπει να αποφασίσουμε ανεξάρτητα.

Κατά την κρίση μου, το ζήτημα είναι ξεκάθαρο. Αν πρυτανεύσουν μικροπολιτικά κριτήρια, κομματικά ή ενδοκομματικά παιχνίδια ισορροπιών και οι απόψεις φοβικών, υπερσυντηρητικών ή και κάποιων από ξένα κέντρα υποκινούμενων ανθρώπων, θα αρνηθούμε την ευθύνη της συμμετοχής. Είναι δικαίωμά μας. Αλλά πρέπει να ξέρουμε ότι σε αυτή την περίπτωση θα γίνουμε, όχι μόνο στα μάτια του πυρήνα της Ευρώπης αλλά και στα δικά μας, η Ελλαδίτσα, η Ψωροκώσταινα, οι φτωχοί και ανήμποροι συγγενείς της μόνης διεθνούς συμμαχίας στην οποία ανήκουμε με βεβαιότητα, της ευρωπαϊκής. 

Αν, από την άλλη, και πέραν του ρεαλιστικού σωστά λογαριασμού, αυτού δηλαδή που μας τοποθετεί στην σωστή μεριά της Ιστορίας, ακολουθήσουμε τον δρόμο της αξιοπρέπειας, της ευθύνης, του οράματος για το μέλλον αλλά και του σεβασμού των πιο ιερών ελληνικών παραδόσεων, παλικαριάς και αγωνιστικότητας, θα ενταχθούμε στη Συμμαχία των Προθύμων. Θα δεσμευτούμε να συμμετάσχουμε στην ειρηνευτική δύναμη στην Ουκρανία. 

---

* Ο Απόστολος Δοξιάδης είναι συγγραφέας

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News