«Φοβάμαι… αλλά το μόνο που θέλω είναι να μιλήσω για την αλήθεια» λέει η γιαπωνέζα δημοσιογράφος Σιόρι Ιτο στην εναρκτήρια σκηνή του «Black Box Diaries», που ήταν φέτος υποψήφιο για Οσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ.

Η Σιόρι έγινε το πρόσωπο του κινήματος #MeToo στην Ιαπωνία, αφού κατηγόρησε έναν διακεκριμένο δημοσιογράφο, τον Νοριγιούκι Γιαμαγκούτσι, για βιασμό. Ωστόσο εκείνος αρνείται τις κατηγορίες, γράφει στο BBC News από το Τόκιο η Σαϊμά Καλίλ.

Το ντοκιμαντέρ με το οποίο η Σιόρι έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνοθεσία βασίζεται στα απομνημονεύματά της και είναι μια επανάληψη των προσπαθειών της για δικαιοσύνη, αφού οι Αρχές δεν βρήκαν επαρκή στοιχεία ώστε να ασκήσουν ποινικές διώξεις. Αλλά η ταινία της δεν έχει ακόμα προβληθεί στην Ιαπωνία, όπου έχει προκαλέσει τεράστιες αντιδράσεις.

Οι πρώην δικηγόροι της Σιόρι την κατηγόρησαν ότι συμπεριέλαβε βιντεοσκοπημένο και ηχητικό υλικό, ενώ δεν είχε άδεια για κάτι τέτοιο, παραβιάζοντας, όπως υποστηρίζουν, την εμπιστοσύνη και θέτοντας τις πηγές της σε κίνδυνο. Η ίδια, πάλι, υπερασπίζεται αυτό που έκανε ως απαραίτητο για το «δημόσιο καλό».

Είναι μια εκπληκτική τροπή σε μια ιστορία που συγκλόνισε την Ιαπωνία όταν δημοσιοποιήθηκε για πρώτη φορά. Η τότε 28χρονη Σιόρι Ιτο είχε επιλέξει να αγνοήσει το αίτημα της οικογένειάς της να παραμείνει σιωπηλή για τον φερόμενο βιασμό της. Και αφού η δημόσια καταγγελία της δεν οδήγησε σε ποινική υπόθεση, κατέθεσε αγωγή κατά του Γιαμαγκούτσι και κέρδισε αποζημίωση ύψους 30.000 δολαρίων (28.915 ευρώ).

Ξαναζώντας το τραύμα

Η Σιόρι δήλωσε στο BBC ότι κατά τη δημιουργία της ταινίας αναγκάστηκε «να ξαναζήσει το τραύμα της». Και πρόσθεσε: «Μου πήρε τέσσερα χρόνια γιατί δυσκολευόμουν συναισθηματικά».

Το 2015 η Σιόρι ήταν ασκούμενη στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters, όταν ο Νοριγιούκι Γιαμαγκούτσι την κάλεσε να συζητήσουν μια ευκαιρία εργασίας. Εκείνη την εποχή ήταν ο επικεφαλής του γραφείου της Tokyo Broadcasting System, μιας μεγάλης ιαπωνικής εταιρείας μέσων ενημέρωσης, στην Ουάσινγκτον. Οπως η ίδια ισχυρίζεται, τη βίασε μετά από ένα δείπνο στο Τόκιο. Ο Γιαμαγκούτσι, ωστόσο, αρνήθηκε τους ισχυρισμούς της.

Πλάνα από κλειστό κυκλώματος παρακολούθησης CCTV, με τη Σιόρι μεθυσμένη να σύρεται από ένα ταξί και να μπαίνει σε ένα ξενοδοχείο, αποτελούν μέρος των 400 και πλέον ωρών υλικού που επεξεργάστηκε για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ της. Η Σιόρι περιγράφει τη διαδικασία του μοντάζ ως «πραγματικά δύσκολη».

«Ηταν σαν θεραπεία hardcore έκθεσης» λέει. Αλλά όταν κυκλοφόρησε η ταινία, τα πλάνα από τις κάμερες CCTV που περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ έγιναν πηγή τριβής μεταξύ της σκηνοθέτιδας και των δικηγόρων που την είχαν βοηθήσει να κερδίσει την αστική υπόθεση.

Οι δικηγόροι δήλωσαν ότι η χρήση του υλικού από τις κάμερες κλειστού κυκλώματος δεν ήταν εξουσιοδοτημένη και ότι η Σιόρι είχε παραβιάσει τη δέσμευση να μην το χρησιμοποιήσει εκτός της δικαστικής διαδικασίας.

Σε συνέντευξη Τύπου που έδωσαν οι πρώην δικηγόροι της την περασμένη εβδομάδα, η επικεφαλής τους Γιόκο Νισιχίρο είπε ότι η χρήση του βιντεοσκοπημένου υλικού από τη Σιόρι δημιουργεί προβλήματα σε άλλες υποθέσεις σεξουαλικών επιθέσεων.

«Εάν γνωστοποιηθεί το γεγονός ότι τα στοιχεία της δίκης έχουν δημοσιοποιηθεί, δεν θα μπορέσουμε να επιτύχουμε συνεργασία σε μελλοντικές υποθέσεις» είπε η Νισιχίρο. Ισχυρίστηκε επίσης ότι η Σιόρι χρησιμοποίησε μη εξουσιοδοτημένες ηχογραφήσεις, τις οποίες η δικηγόρος ανακάλυψε μετά την προβολή της ταινίας, τον περασμένο Ιούλιο.

Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει ηχητικό ντοκουμέντο ενός αστυνομικού ντετέκτιβ, που τελικά ενήργησε ως πληροφοριοδότης σε σχέση με τη διαδικασία της έρευνας, καθώς και το βίντεο ενός οδηγού ταξί που είχε καταθέσει για τη νύχτα του φερόμενου βιασμού.

Οι δικηγόροι υποστήριξαν ότι τόσο ο ντετέκτιβ όσο και ο οδηγός ταξί είναι αναγνωρίσιμοι στην ταινία, ενώ κανένας από τους δύο δεν είχε δώσει τη συγκατάθεσή του. «Προσπάθησα πολύ σκληρά να την προστατεύσω εδώ και οκτώμισι χρόνια και νιώθω να έχω διαλυθεί εντελώς» είπε η Νισιχίρο. «Θέλω να δώσει εξηγήσεις και να λογοδοτήσει» πρόσθεσε.

Η Σιόρι είχε παραδεχτεί προηγουμένως ότι δεν είχε την άδεια του ξενοδοχείου για να χρησιμοποιήσει το βίντεο από τις κάμερες, αλλά υποστήριξε ότι αυτή ήταν «η μοναδική οπτική απόδειξη» της νύχτας που ισχυρίζεται ότι δέχθηκε σεξουαλική επίθεση. Είπε ακόμη ότι η συμπερίληψη του ηχητικού υλικού του αστυνομικού ήταν απαραίτητη λόγω της «συγκάλυψης της έρευνας» και επέμεινε ότι κοινοποίησε το βίντεο «για το δημόσιο καλό».

«Εχουμε διαφορετικές απόψεις» είπε αναφερόμενη στη διαμάχη της με τους πρώην δικηγόρους της. «Για μένα είναι για το δημόσιο καλό. Εκείνοι λένε “μην παραβιάζετε κανέναν κανόνα”».

Στο μεταξύ, μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει διανομή της ταινίας στην Ιαπωνία, χωρίς να υπάρχει επίσημη εξήγηση. Σύμφωνα με τη Σιόρι «η Ιαπωνία δεν είναι ακόμα έτοιμη να μιλήσει γι’ αυτό». Ωστόσο παραμένει ασαφές κατά πόσο μπορεί  να οφείλεται επίσης σε νομικά εμπόδια, σημειώνει η η Σαϊμά Καλίλ στο BBC.

Σε πρόσφατη δήλωσή της την περασμένη εβδομάδα, η Σιόρι Ιτο ζήτησε συγγνώμη και δήλωσε ότι θα ξαναμοντάρει μέρη του ντοκιμαντέρ για να διασφαλίσει ότι τα άτομα δεν θα μπορούν να αναγνωριστούν. Είπε, ακόμη, ότι μια διορθωμένη έκδοση θα προβληθεί σε μεταγενέστερο στάδιο.

«Υπάρχουν στιγμές που θα ήθελα να μη χρειαζόταν να τις βάλω [στο ντοκιμαντέρ]. Υπάρχουν στιγμές για τις οποίες δεν είμαι περήφανη, αλλά ήθελα να τα βάλω όλα και να δείξω ότι είμαστε επίσης άνθρωποι» είπε στο BBC. «Κανείς δεν είναι τέλειος».

Ιαπωνία, χώρα της αντίδρασης

Στα εννέα χρόνια που έχουν περάσει από τη σεξουαλική επίθεση, ο αγώνας της Σιόρι ενάντια στο σύστημα δικαιοσύνης της Ιαπωνίας έχει καταγραφεί στα μέσα ενημέρωσης, κάτι που, όπως λέει, ήθελε να αναφέρει λεπτομερώς στο ντοκιμαντέρ της. Το 2017, όταν δημοσιοποιήθηκε το γεγονός, αντιμετώπισε ένα κύμα αντιδράσεων δεχόμενη μηνύματα μίσους και διαδικτυακή κακοποίηση. «Οι άνθρωποι μου έλεγαν ότι “δεν κλαις αρκετά… δεν φοράς σωστά ρούχα… είσαι πολύ δυνατή”» λέει.

Κάποιοι επέκριναν ακόμη και το ντύσιμό της στη συνέντευξη Τύπου όπου κατηγόρησε για πρώτη φορά τον Γιαμαγκούτσι, λέγοντας ότι το πουκάμισό της ήταν κουμπωμένο πολύ χαμηλά. Φοβούμενη, δε, για την ασφάλειά της, η Σιόρι είπε ότι έφυγε από την Ιαπωνία για μερικούς μήνες.

Την περίπτωσή της ακολούθησαν και άλλες παρόμοιες υποθέσεις. Το 2023, για παράδειγμα, η πρώην στρατιωτικός Ρίνα Γκονόι δημοσιοποίησε τη δική της ιστορία: κατηγόρησε τρεις πρώην στρατιώτες ότι της επιτέθηκαν σεξουαλικά. Ηταν η χρονιά που η Ιαπωνία ψήφισε νόμους-ορόσημα για τον επαναπροσδιορισμό του βιασμού από «βίαιη σεξουαλική επαφή» σε «μη συναινετική σεξουαλική επαφή» και αύξησε την ηλικία συναίνεσης από τα 13 στα 16 χρόνια.

Η Γκονόι κέρδισε τελικά την υπόθεσή της, αλλά η Σιόρι είπε ότι είναι απόδειξη πως το να μιλάς ενάντια στη σεξουαλική βία έχει τίμημα. «Αξίζει να το περάσεις αυτό ως επιζώσα που αναζητά δικαιοσύνη;» αναρωτήθηκε και πρόσθεσε: «Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Πρέπει να θυσιάσεις πολλά».

Προς το παρόν δεν είναι σαφές αν η ταινία της θα προβληθεί κάποτε στην Ιαπωνία, αλλά η ίδια λέει ότι αυτό θα ήταν το απόλυτο βραβείο. «Είναι ένα δικό μου γράμμα αγάπης προς την Ιαπωνία. Εύχομαι πραγματικά μια μέρα να μπορέσω να προβάλω την ταινία μου και η οικογένειά μου να τη δει επίσης. Αυτό είναι που ελπίζω πραγματικά… περισσότερο από το να κερδίσω ένα Οσκαρ».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News