Θα μπορούσε η 23η Φεβρουαρίου του 2025 να μείνει γνωστή ως η Ημέρα Ανεξαρτησίας για την Ευρώπη; Θα μπορούσε, αν ο νικητής των εκλογών στη Γερμανία, ο Φρίντριχ Μερτς, καταφέρει να κάνει ό,τι θέλει να κάνει

Ηταν εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο Μερτς, ο κατεξοχήν γερμανός ατλαντιστής και υπέρμαχος της δημοσιονομικής πειθαρχίας που πολλοί θεωρούσαν πως ήταν απελπιστικά κολλημένος στη δεκαετία του 1980, γιόρτασε τη νίκη του γκρεμίζοντας έναν από τους βασικούς πυλώνες της γερμανικής συντηρητικής πολιτικής από τον εποχή του Κόνραντ Αντενάουερ, του πρώτου μεταπολεμικού καγκελαρίου της χώρας. «Η απόλυτη προτεραιότητά μου θα είναι να ενισχύσω την Ευρώπη όσο το δυνατόν ταχύτερα, ώστε, βήμα βήμα, να μπορέσουμε πραγματικά να ανεξαρτητοποιηθούμε από τις ΗΠΑ», είπε στην πρώτη του μετεκλογική συνέντευξη.

Κάποιοι άλλοι ηγέτες εξακολουθούν να θέλουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο -μιλώντας για υπεράσπιση της Ευρώπης ενώ συνεργάζονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οχι, όμως, ο Μερτς, ο οποίος εξαπέλυσε μια ολομέτωπη επίθεση στον στενότερο σύμμαχο της Γερμανίας, φτάνοντας, μάλιστα, στο σημείο να κατηγορήσει τις ΗΠΑ για παρέμβαση στις εκλογές, ωσάν να κατηγορούσε τη Ρωσία.

Από τότε που ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο, οι σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης έχουν βαλτώσει σε ένα θεμελιώδες παράδοξο. Από τη μια πλευρά, οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να δείξουν στον Τραμπ ότι είναι πρόθυμοι να κάνουν περισσότερα με αντάλλαγμα αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας. Από την άλλη πλευρά οι ΗΠΑ […] προσπαθούν να αναγκάσουν έναν σύμμαχό τους στο ΝΑΤΟ να εκχωρήσει μέρος της επικράτειάς του (Δανία) και πιέζουν την Ουκρανία να συναινέσει στον οικονομικό της βιασμό και στη λεηλασία της. Η απαίτηση από μια απελπισμένη, κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα να εκχωρήσει πάνω από το ήμισυ των συνολικών εσόδων της από κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα σπάνιων γαιών είναι ένας εκβιασμός που θα έκανε ακόμη και ένα αφεντικό της Μαφίας να ντραπεί.

Ισως για αυτόν τον λόγο ο Μερτς να επέλεξε να ριψοκινδυνέψει, επιμένοντας ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί να βρει έναν τρόπο να περάσει από την πλήρη εξάρτηση από τις ΗΠΑ σε κάποιου τύπου ανεξαρτησία. Στο Council of Foreign Relations, τη δεξαμενή σκέψης που διευθύνω, λανσάραμε μια «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Ασφάλεια» για να διερευνήσουμε πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό. Πριν από τη νίκη του Τραμπ στις εκλογές, μιλούσαμε για το πώς μπορούμε να υπερασπιζόμαστε την Ευρώπη με λιγότερη Αμερική. Αλλά οι Ευρωπαίοι διερωτώνται ολοένα περισσότερο πώς μπορούν να προστατευτούν από την Αμερική.

Ο Μερτς δείχνει να γνωρίζει πως για γίνει ο ηγέτης που χρειάζεται η Ευρώπη δεν πρέπει απλώς να αναμορφώσει τις σχέσεις της Γερμανίας με τη Γαλλία και την Πολωνία, χρειάζεται επίσης να αναπτύξει μια εντελώς διαφορετική σχέση με τη Βρετανία.

Αλλά για να έχει πιθανότητες επιτυχίας, o Μερτς θα πρέπει επίσης να ξεπεράσει τη ζημιογόνα και για τη Γερμανία οικονομική υπερορθοδοξία. Η κατάργηση του συνταγματικά κατοχυρωμένου «φρένου χρέους», που εισήγαγε η προκάτοχός του, Ανγκελα Μέρκελ, είναι απαραίτητη όχι μόνο για να μπορέσει να επανεξοπλιστεί η Ευρώπη αλλά και να χρηματοδοτήσει άμεσα απαραίτητες επενδύσεις σε υποδομές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ψηφιοποίηση.

Ο Μερτς ήταν ανυποχώρητος στην άποψή του ότι τα κυρίαρχα κόμματα στην Ευρώπη πρέπει να επανεξετάσουν τις πολιτικές τους για τη μετανάστευση. Αλλά ήταν πολύ λιγότερο σαφής σχετικά με το πώς μπορεί να συμβεί αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τις δημογραφικές προκλήσεις της Ευρώπης. Τελικά, αυτό που χρειάζεται είναι ένα σύνολο πολιτικών που θα επιτρέπουν τον έλεγχο των συνόρων και των πληθυσμιακών ροών, θα περιορίζουν τον αρνητικό αντίκτυπο αυτών των ροών στα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας και ταυτόχρονα θα εξασφαλίζουν το εργατικό δυναμικό που χρειάζεται για την οικονομική ανάπτυξη, την καινοτομία και τις δημόσιες υπηρεσίες.

Οσον αφορά την πράσινη πολιτική και το περιβάλλον, το ερώτημα για τη Γερμανία και την Ευρώπη αφορά το πώς θα αποφευχθεί ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος μεταξύ της μείωσης των εκπομπών και της μείωσης των τιμών. Η μόνη απάντηση είναι μέσω της χάραξης μιας περιβαλλοντικής πολιτικής που θα είναι συγχρόνως και βιομηχανική πολιτική.

Ενα θεμελιώδες ερώτημα πίσω από όλα αυτά τα ζητήματα -από τη μετανάστευση και την πράσινη μετάβαση έως το εμπόριο και την άμυνα- είναι πώς μπορούμε να καταστήσουμε την αλληλεξάρτηση λιγότερο επικίνδυνη. Πώς μπορούν άνθρωποι που έχουν παραμεληθεί να αισθανθούν ότι η κυβέρνηση θα τους κρατήσει ασφαλείς σε έναν επικίνδυνο κόσμο, αποφεύγοντας την περιχαράκωση;

Η ανεξαρτησία που υπόσχεται ο Μερτς θα αναγκάσει την Ευρώπη να αναθεωρήσει πολλές από τις σχέσεις της, μεταξύ άλλων με την Κίνα, το Ισραήλ, την Ινδία και, φυσικά, τις ΗΠΑ. Και θα χρειαστούμε μια πολιτική τάξη ικανή βλέπει τα πράγματα καθαρά και να προβαίνει σε ριζικές αλλαγές.

Ο Μερτς δεν θα είναι μόνος του, οδηγώντας τη Γερμανία προς μια νέα συναίνεση. Σχεδόν σίγουρα θα χρειαστεί να ηγηθεί ενός συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD), κάτι που μπορεί στην πραγματικότητα να τον βοηθήσει να μετατοπίσει το κόμμα του –ειδικά όσον αφορά το φρένο του χρέους. Οι συνασπισμοί στη Γερμανία ανέκαθεν ήταν παράγοντας κυβερνητικής αδυναμίας, αλλά σε αυτή την περίπτωση ένας μεγάλος συνασπισμός των κύριων κεντροδεξιών και κεντροαριστερών κομμάτων θα μπορούσε να είναι πηγή δύναμης.

Θεωρητικά ο Μερτς είναι απίθανο να προβεί σε μια τέτοια αλλαγή. Η κύρια κριτική του στη Μέρκελ όταν αμφότεροι διεκδικούσαν την ηγεσία της Χριστιανοδημοκρατικής Ενωσης (CDU) ήταν ότι είχε απομακρυνθεί επικίνδυνα από την ορθοδοξία του κόμματος. Αλλά όπως χρειάστηκε ένας καγκελάριος του SPD, ο απερχόμενος Ολαφ Σολτς, να αρχίσει να αυξάνει τις επενδύσεις στην άμυνα και να κόψει τους δεσμούς της χώρας με τη Ρωσία, ο Μερτς, ο υπερ-ατλαντιστής και υπέρμαχος της δημοσιονομικής πειθαρχίας, ενδέχεται να είναι ο μοναδικός γερμανός πολιτικός που μπορεί αξιόπιστα να θάψει το φρένο χρέους και να ανοίξει το δρόμο για μια πραγματικά ανεξάρτητη Ευρώπη.

---

Ο Mark Leonard είναι διευθυντής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων και συγγραφέας του βιβλίου «The Age of Unease: How Connectivity Causes Conflict» (Bantam Press, 2021). Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News