Καθώς συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, όλες οι πλευρές, πλέον, θέλουν να βλέπουν στον ορίζοντα το τέλος του πολέμου. Το είχε προβλέψει εδώ και έναν χρόνο το ΔΝΤ, πολύ πριν ο Ντόναλντ Τραμπ θέσει ανοιχτά το ζήτημα, κατά την εκστρατεία του για τη διεκδίκηση της προεδρίας των ΗΠΑ.

Και αν ο Τραμπ είχε πολιτικούς σκοπούς (όπως φαίνεται και τώρα, από την επιθετική στάση του απέναντι στην Ουκρανία και το bullying στον Ζελένσκι, σε αντιδιαστολή με την φιλική προσέγγιση του Πούτιν), η «προφητεία» του ΔΝΤ στηρίχθηκε αποκλειστικά σε μία και μόνη εκτίμηση: ότι τα λεφτά της Ουκρανίας έχουν τελειώσει προ πολλού, ενώ τελειώνουν και τα λεφτά των συμμάχων για την Ουκρανία.

Οσοι πίστευαν στους νόμους της οικονομίας προσέγγισαν έγκαιρα το αδιέξοδο και την έκβαση του πολέμου. Δύο χρόνια, λοιπόν, από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, είχαμε δύο αποφάσεις που σήμαναν συναγερμό στους αναλυτές και τις αγορές για την πορεία του πολέμου:

—Την απόφαση της Συνόδου Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών στις Βρυξέλλες, η οποία. κατόπιν άσκησης του δικαιώματος αρνησικυρίας (βέτο) από την Ουγγαρία του ακροδεξιού Ορμπαν, πάγωσε την πρόταση να χορηγηθεί νέα βοήθεια ύψους 50 δισ. ευρώ στην Ουκρανία προκειμένου να καλυφθούν ανάγκες και οι δανειακές υποχρεώσεις της χώρας, και

—Το αδιέξοδο που θα επερχόταν με τη διακοπή και της αμερικανικής βοήθειας, η οποία προοριζόταν αποκλειστικά για τη συντήρηση της αμυντικής ικανότητας και την ανανέωση του εξοπλισμού της Ουκρανίας.

Τελικά, κατόπιν έντονων πιέσεων, το Κογκρέσο έδωσε (τότε) την έγκριση του στον Μπάιντεν να ξοδέψει 60 δισ. δολάρια προκειμένου να βοηθηθεί η Ουκρανία να ξεκινήσει την «αντεπίθεση» και να αποκρούσει τις ρωσικές δυνάμεις.

Από τότε ήταν προφανές ότι το πιο κρίσιμο ζήτημα για την έκβαση του πολέμου ήταν τα χρήματα…

Η ώρα του λογαριασμού

Και να που τώρα ο Τραμπ έβαλε στο τραπέζι τα λεφτά που έδωσαν οι ΗΠΑ στην Ουκρανία επί Τζο Μπάιντεν, ζητώντας από τον Ζελένσκι να πληρώσει το λογαριασμό προσφέροντας τον έλεγχο των σπάνιων γαιών της πατρίδας του.

Η ΕΕ στο διάστημα αυτό, όπως αποδεικνύεται από τις εκθέσεις του ΔΝΤ, πέραν της δωρεάν βοήθειας σε στρατιωτικό υλικό, έδωσε χρήματα ως δάνεια για την εξόφληση παλαιότερων δανείων της Ουκρανίας προς τις τράπεζες. Το δεύτερο ατού της ΕΕ ήταν να κρατάει δεσμευμένα στις ευρωπαϊκές τράπεζες περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας, τα οποία είχαν «παγώσει» στο πλαίσιο των κυρώσεων, και υπολογίζονται σε 300 δισ. δολάρια.

Πώς η Ουκρανία ξέφυγε από την άτακτη χρεοκοπία

Τα τελευταία τρία χρόνια τον συντονιστικό ρόλο της στήριξης και διάσωσης της Ουκρανίας από μια άτακτη χρεοκοπία είχε το ΔΝΤ. Το Ταμείο έδωσε έκτακτη βοήθεια 2,7 δισ. δολάρια αμέσως μετά την εισβολή, για να ακολουθήσουν και άλλες δόσεις, σε ένα συνολικό πακέτο βοήθειας των συμμάχων που έφτασε τα 32 δισ. δολάρια το 2022.

Στη συνέχεια το ΔΝΤ έκτισε ένα νέο πρόγραμμα προκειμένου να σταθεροποιήσει την οικονομία της Ουκρανίας (και να προετοιμάσει την ανοικοδόμηση μετά το τέλος του πολέμου).

Ωστόσο η εισβολή της Ρωσίας είχε καταστροφικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, οι οποίες δύσκολα αντιμετωπίζονται. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά περίπου 30%, οι απώλειες αμάχων αυξάνονται και περισσότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού έχει εκτοπιστεί, ενώ μεγάλο μέρος της υποδομής της χώρας έχει καταστραφεί.

Το ΔΝΤ παρείχε συνολικά στην Ουκρανία 15,6 δισ. δολάρια (με βάση τα δικαιώματα της χώρας), το οποίο αποτελεί μέρος ενός πακέτου διεθνούς στήριξης που έφτασε συνολικά τα 122 δισ. δολάρια. Αυτό το πρόγραμμα ήταν ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας εν μέσω πολέμου.

Παράλληλα, υπό την πίεση ΗΠΑ και ΕΕ, η Ουκρανία εξασφάλισε μορατόριουμ δύο ετών από τους ξένους δανειστές για το εξωτερικό χρέος της, το οποίο στην έναρξη της κρίσης ήταν μικρό, 20-21 δισ. δολάρια. Η περίοδος χάριτος έληξε στις αρχές του 2024, αλλά τα δάνεια της Ουκρανίας ανανεώθηκαν με τη νέα βοήθεια της ΕΕ.

Μετάθεση πληρωμής τόκων

Η ίδια συμφωνία προέβλεπε ότι όλοι οι πιστωτές, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γερμανία, η Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο, συγκατέθεσαν στη μετάθεση της πληρωμής και των τόκων του ουκρανικού χρέους έπειτα από αίτημα του Κιέβου, καλώντας και τους υπόλοιπους κατόχους ουκρανικού χρέους, όπως τα μέλη της Λέσχης του Παρισιού, να κάνουν το ίδιο.

Είναι προφανές ότι χωρίς την ξένη οικονομική και στρατιωτική βοήθεια το μέλλον της Ουκρανίας θα ήταν σκοτεινό.

Μετά από τρία χρόνια πολέμου η κατάσταση στην πραγματική οικονομία είναι δραματική. Παρότι ανακόπηκε η βύθιση του ΑΕΠ –σε μια χώρα που ακρωτηριάστηκε από τους Ρώσους χάνοντας το 20% των εδαφών της–, το δημοσιονομικό έλλειμμα το 2023 ξεπέρασε τα 38 δισ. δολάρια, το οποίο η κυβέρνηση Ζελένσκι αντιμετώπισε ζητώντας ξένη βοήθεια.

Ελλειμμα πάνω από 50 δισ. δολάρια το 2024

Λίγους μήνες μετά, τον Απρίλιο του 2024, το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ουκρανίας το 2024 είχε εκτοξευθεί στο ασύλληπτο μέγεθος των 42 δισ. δολαρίων και σε ολόκληρη τη χρονιά ξεπέρασε τα 50 δισ. δολάρια.

Η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, δήλωσε τότε ότι η Ουκρανία θα χρειαστεί τουλάχιστον 42 δισ. δολάρια σε διεθνή δανεισμό για να στηρίξει τον προϋπολογισμό, να προχωρήσει σε νέα υποτίμηση του νομίσματός της, αλλά και να αυξήσει τους φόρους σε ό,τι κινείται.

Ολα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα το 70% των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού της Ουκρανίας να καλύπτεται κάθε χρόνο την τελευταία τριετία από Δυτικά κονδύλια.

Αυτά τα χρήματα πλέον τελειώνουν. Ο Τραμπ το είπε σε όλους τους τόνους, ενώ και η ΕΕ δύσκολα θα εξασφαλίσει την έγκριση να συνεχίσει τη χρηματοδότηση στην Ουκρανία χωρίς τις ΗΠΑ. Πλέον, οι οικονομικές προοπτικές της Ουκρανίας είναι εξαιρετικά αβέβαιες. Αν εγκαταλειφθεί από τη Δύση, θα βρεθεί μπροστά στο φάσμα της χρεοκοπίας.

Τι λέει το ΔΝΤ για την επόμενη μέρα

Οπως αναφέρει στην τελευταία έκθεσή του το ΔΝΤ, «μετά τον πόλεμο η Ουκρανία θα χρειαστεί υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης για μια σταθερή περίοδο για να ανοικοδομήσει την παραγωγική της ικανότητα και να ανακτήσει το βιοτικό επίπεδο του λαού της όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Αυτό θα απαιτήσει άνευ προηγουμένου επενδύσεις και ανοικοδόμηση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Ο δημόσιος τομέας θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και τα μέτρα για τη βελτίωση της διακυβέρνησης θα διευκολύνουν τη χρηματοδότηση από τους χορηγούς.

»Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεων θα πρέπει να προέλθει από ιδιωτικές πηγές, κυρίως ξένες. Το πρόγραμμα του ΔΝΤ θα στηρίξει τις αρχές καθώς εφαρμόζουν κρίσιμες μεταρρυθμίσεις για τη στήριξη της ανοικοδόμησης και της πορείας προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση».

Η ουκρανική οικονομία: μαθημένα τα βουνά από τα χιόνια

Θα μου πείτε για την Ουκρανία, «μαθημένα τα βουνά από τα χιόνια». Αυτό που βιώνει, σε οικονομικό επίπεδο, το έχει ξαναζήσει:

—Η πρώτη φορά ήταν τη δεκαετία του 1990, όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητη, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991. Τότε άρχισε μια περίοδος μετάβασης στην οικονομία της αγοράς, κατά την οποία η Ουκρανία βίωσε οκταετή ύφεση. Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000 η οικονομία σημείωσε πρόοδο, με κύριο δείκτη την αύξηση του ΑΕΠ.

—Η δεύτερη φορά συνέπεσε με την παγκόσμια κρίση του 2008, όταν και η Ουκρανία υπέστη πλήγμα, και η οικονομία της βυθίστηκε. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 20% από την άνοιξη του 2008 έως την άνοιξη του 2009. Στη συνέχεια σταθεροποιήθηκε.

—Η τρίτη φορά ήταν το 2013, όταν η απόφαση του ρωσόφιλου προέδρου της Βίκτορ Γιανουκόβιτς να διακόψει τη διαδικασία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ενωση αποτέλεσε αιτία μεγάλων αντικυβερνητικών διαδηλώσεων. Αυτές οι διαδηλώσεις (γνωστές ως Euromaidan) είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση της κυβέρνησης και τη διαφυγή του προέδρου στη Ρωσία. Τότε η Ρωσία εισέβαλε στη χερσόνησο τη Κριμαίας.

Μια πλούσια αλλά φτωχή χώρα

Προτού ο Πούτιν εισβάλει στην Ουκρανία (στις 24 Φεβρουάριου 2022) και ξεκινήσει αυτός ο πόλεμος που τάραξε όλη την Ευρώπη, η Ουκρανία ήταν μια πλούσια σε φυσικούς πόρους χώρα, αλλά με φτωχή οικονομία και φτωχούς ανθρώπους.

Το 2021 το ΑΕΠ της ήταν 201 δισ. δολάρια, ήταν δηλαδή μια οικονομία μικρότερη ακόμη και από την ελληνική, παρότι μια τεράστια σε έκταση χώρα, ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς σιτηρών παγκοσμίως, διαθέτει εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας, ακόμη και διαστημική βιομηχανία – «κληρονομιά» από την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, το 2021 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν 14.146 δολάρια (σε ισοδύναμες Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης). Ο μέσος ονομαστικός μισθός στην Ουκρανία έφτασε το 2021 στο υψηλότερο επίπεδο στην ιστορία του, στις 14.282 χρίβνια (το εθνικό νόμισμα της Ουκρανίας), ή περίπου 470 ευρώ τον μήνα, κατατάσσοντας τους Ουκρανούς στους πιο φτωχούς εργαζόμενους της Ευρώπης.

Το δημόσιο χρέος της Ουκρανίας ήταν λίγο υψηλότερο από το μισό (52%) του ονομαστικού ΑΕΠ της, δηλαδή 104 δισ. δολάρια, αλλά το μεγαλύτερο μέρος προερχόταν από εσωτερικό δανεισμό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News