Τελευταίες ημέρες του 2019. Ξεσπά επιδημία ιογενούς πνευμονίας στην Κίνα, με υπεύθυνο έναν κορονοϊό που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε προσβάλει τον άνθρωπο. Μέσα σε δύο μήνες, ο ιός εξαπλώνεται σε δεκάδες χώρες.

Μεσημέρι 26ης Φεβρουαρίου 2020. Στους τηλεοπτικούς δέκτες όλης της χώρας εμφανίζεται ο καθηγητής Παθολογίας – Λοιμώξεων Σωτήρης Τσιόδρας, που ανακοινώνει βιαστικά την ασθενή 0: Μια γυναίκα που μόλις έχει επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη από το Μιλάνο έχει αρρωστήσει με κορονοϊό.

Η πανδημία είναι εδώ, αλλά ακόμη δεν το ξέρουμε. Και ούτε μπορούμε να φανταστούμε τι θα ακολουθήσει. Σε λίγες ημέρες, θα δούμε τρομακτικές εικόνες από το Μπέργκαμο της γειτονικής Ιταλίας, που κυριολεκτικά πεθαίνει εξαιτίας της νέας λοίμωξης, με τα νοσοκομεία σε οριακή λειτουργία και τους γιατρούς ανήμπορους να σηκώσουν το βάρος. Αλλά ακόμη δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι θα έρθει η στιγμή που και τα δικά μας νοσοκομεία θα φτάσουν στο όριο.

Είναι 11 Μαρτίου 2020, η νόσος βρίσκεται παντού και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κηρύσσει διεθνώς ύψιστο επίπεδο «Εκτακτης Ανάγκης Δημόσιας Υγείας», με μια λέξη πανδημία. Ο νέος ιός έχει ονομαστεί SARS-CoV-2 και η νέα νόσος COVID-19.

Την επομένη στις 03.15 το ξημέρωμα, ένας 66χρονος γίνεται ο πρώτος Έλληνας που χάνει τη ζωή του από τη νέα νόσο, αφού έχει παλέψει για κάποιες ημέρες στην Εντατική.

Στις 13 Μαρτίου κλείνουν τα σχολεία και δέκα ημέρες αργότερα κλείνει η χώρα – πρώτο lockdown.

Κάθε μέρα κρούσματα, κάθε μέρα θάνατος. Και ήταν μόνον το πρώτο κύμα…

«Στο Σωτηρία είχαμε κάνει κάποια προετοιμασία διότι είχε προηγηθεί η γρίπη των πτηνών και το Mers. Και όταν ήρθαν τα νέα από την Κίνα, είχαμε πει πως αν χρειαστεί το νοσοκομείο θα διέθετε μια κλινική και μια μονάδα. Τελικά, χρειάστηκαν όλες οι κλινικές και όλες οι μονάδες…» θυμάται η πνευμονολόγος και πρώην αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα, που ήταν τότε διευθύντρια στην 7^η Πνευμονολογική Κλινική του «Σωτηρία».

Θυμάται τον φόβο και την αγωνία του πρώτου καιρού: Οι άρρωστοι έφταναν με αναπνευστική ανεπάρκεια και μέσα σε λίγες ημέρες επιδεινώνονταν ραγδαία, χωρίς να «δουλεύει» καμιά φαρμακευτική αγωγή. Κλείνονταν σε θαλάμους (στο «Σωτηρία» ήταν δίκλινοι και τρίκλινοι, είχαν τουλάχιστον ο ένας τον άλλον – σε άλλα νοσοκομεία πλήρης απομόνωση, ατελείωτη μοναξιά και σιωπή) και η πόρτα άνοιγε μόνον δύο φορές την ημέρα για νοσηλεία πίσω από μάσκες και προστατευτικά γυαλιά και στολές «Εμπολα». Υπήρχε νοσηλεύτρια εκείνη την περίοδο που έκλαιγε επί μια ώρα κάθε φορά που έβγαινε από κάθε θάλαμο…

Οι συγγενείς των ασθενών χωρίς επαφή με τον άνθρωπό τους – πολλοί σε γειτονικούς θαλάμους ή σε άλλα νοσοκομεία.

Γιατροί και νοσηλευτές επέστρεφαν στα σπίτια τους και έτρεμαν μην κολλήσουν το μωρό, τη γιαγιά, τον παππού. Πολλοί δεν επέστρεφαν καν: οι νοσηλευτές και οι ειδικευόμενοι της ΜΕΘ στο «Αττικόν» – ένα παράδειγμα – είχαν νοικιάσει ένα διαμέρισμα απέναντι από το νοσοκομείο και έμεναν εκεί για να είναι πιο κοντά και για να προστατέψουν τις οικογένειές τους. Ανάμεσά τους, υπήρχαν μητέρες που έκαναν εβδομάδες να δουν τα μικρά παιδιά τους.

Η Μίνα Γκάγκα άφηνε τα παπούτσια του νοσοκομείου στο αυτοκίνητο, τα ρούχα έξω από το σπίτι και δεν συναντούσε από κοντά τους δικούς της – ήταν στο ίδιο σπίτι, αλλά μιλούσαν τηλεφωνικώς…

Στο μεταξύ εμείς, οι μη υγειονομικοί, κλεισμένοι στα σπίτια μας, απολυμαίνουμε τα πάντα, φοράμε μάσκα για να βγούμε στο μπαλκόνι, πηγαίνουμε στο σούπερ μάρκετ σα να είναι σηπτικό χειρουργείο και όσο περνάει ο καιρός αποφεύγουμε ακόμη και το βλέμμα με τον συνάνθρωπο.

Μουδιασμένους μας βρήκε το δεύτερο πανδημικό κύμα – άρχισε καλοκαίρι και κλιμακώθηκε τρομακτικά το φθινόπωρο του 2020. Και ήταν χειρότερο. Τα περιστατικά αυξάνονται πλέον ανεξέλεγκτα και το σύστημα υγείας πιέζεται κάθε μέρα και περισσότερο.

Ολο και περισσότεροι ασθενείς χρειάζονται αναπνευστήρα και εντατική θεραπεία και φυσικά τα κρεβάτια δεν φτάνουν για όλους.

Το ΕΚΑΒ λίγο πριν από την πανδημία (το 2019) είχε ενσωματώσει το ΕΚΕΠΥ (Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας). Ως ΚΕΠΥ-ΕΚΑΒ ανέλαβε τη συνολική διαχείριση της κατάστασης, συμπεριλαμβανομένων των κλινών ΜΕΘ σε όλη τη χώρα. Στη διάρκεια της πανδημίας αποκτά και νέο ηλεκτρονικό σύστημα παρακολούθησης της κίνησης στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Κάθε πρωί νωρίς, έρχονται «τα νούμερα».

«7 με 7.30 το πρωί περιμέναμε τα στατιστικά για τους διασωληνωμένους ασθενείς και τις [διαθέσιμες] κλίνες. Αυτοί οι αριθμοί καθόριζαν την ημέρα μας, αφού έπρεπε να γίνει ό,τι είναι δυνατό να γίνει ώστε να απορροφηθεί στις ΜΕΘ ο κατά το δυνατόν μεγαλύτερος αριθμός ασθενών», λέει ο Δημήτρης Πύρρος, διευθυντής ιατρικών υπηρεσιών στο ΕΚΑΒ. Ο ίδιος, μαζί με τον πρόεδρο του ΕΚΑΒ βρέθηκε για έναν μήνα στη Θεσσαλονίκη, Νοέμβριο – Δεκέμβριο του 2020, όταν το δεύτερο κύμα χτυπούσε ανελέητα την βόρεια Ελλάδα.

 

Οταν μάθαμε τους εντατικολόγους

Εκεί περίπου, στο δεύτερο κύμα, εμείς, ο «πολύς κόσμος», μάθαμε τι σημαίνει πόλεμος μέσα στο νοσοκομείο. Μάθαμε τι σημαίνει να είναι κάποιος εντατικολόγος και να δουλεύει σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

«Ηταν ένας καθημερινός πόλεμος, στην αρχή με άδεια φαρέτρα και με άγνωστο, απρόβλεπτο εχθρό. Δεν προλαβαίναμε να σκεφτούμε, έπρεπε να κάνουμε το καλύτερο που μπορούσαμε για τους αρρώστους μας. Το καθήκον μπήκε μπροστά από τον προσωπικό μας φόβο. Στη Μονάδα, πολλές φορές μπαίναμε μόνο με μάσκα, δεν προλαβαίναμε να ντυθούμε διότι οι ασθενείς χρειάζονταν άμεση παρέμβαση», λέει η Μαρία Θεοδωρακοπούλου, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας. Η έναρξη της πανδημίας την βρήκε στην ΜΕΘ του Αττικού Νοσοκομείου, στο δεύτερο κύμα πήγε στη Θεσσαλονίκη όπου συμμετείχε στο «στήσιμο» της 18κλινης νέας ΜΕΘ του «Παπανικολάου» και αργότερα βρέθηκε στον «Ευαγγελισμό» – σήμερα είναι Συντονίστρια Διευθύντρια ΜΕΘ στο ΚΑΤ.

Η κυρία Θεοδωρακοπούλου δεν θα ξεχάσει ποτέ «το πώς νικήθηκε ο φόβος, το ότι όλοι έδιναν κάθε μέρα, όλη μέρα, το χίλια τοις εκατό του εαυτού τους για τους ασθενείς, την αγωνία και την καθημερινή νέα πληροφόρηση για τη νόσο, τις άπειρες αναμονές για κρεβάτι…».

Είδε με τα μάτια της και υπήρξε και η ίδια μέρος αυτού που τότε λέγαμε «το σύστημα ζορίστηκε άσχημα, αλλά άντεξε». Οπως λέει η ίδια: «Στα σχεδόν 40 χρόνια που υπηρετώ το ΕΣΥ, αυτό πάσχει. Και το γεγονός ότι “κράτησε” στο απίστευτο στρες της πανδημίας, οφείλεται κυρίως στο δυναμικό του».

Απώλειες

Τα επίσημα στατιστικά λένε ότι από τον Φεβρουάριο του 2020 μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχασε πάνω από 40.000 ανθρώπους εξαιτίας του κορονοϊού. Ολόκληρες οικογένειες ξεκληρίστηκαν, γονείς έχασαν τα παιδιά τους, παιδιά έμειναν ορφανά. Νέοι άνθρωποι, υγιείς και δυνατοί, χάθηκαν μέσα σε λίγες ημέρες. Θάνατος, από το πουθενά… Πολλοί ήταν υγειονομικοί της πρώτης γραμμής.

«Στη Μονάδα ξέρεις πως οι άρρωστοί σου δίνουν άνιση μάχη. Η απώλεια των ασθενών, ειδικά τόσο ραγδαία, δεν ξεχνιέται. Και βέβαια δεν ξεχνιούνται οι συνάδελφοί μας, γιατροί, νοσηλευτές και άλλοι υγειονομικοί που νόσησαν εν ώρα καθήκοντος και χάθηκαν στα χέρια μας», λέει η κυρία Θεοδωρακοπούλου.

Πολλοί από εκείνους που επέζησαν της βαριάς νόσου, έχασαν την προηγούμενη ζωή τους και αγωνίστηκαν σκληρά να την ξαναβρούν, αγωνίστηκαν για να μπορέσουν να επιστρέψουν στη δουλειά, προσπάθησαν πολύ ακόμη και για απλά καθημερινά πράγματα όπως το να περπατήσουν μέχρι το σούπερ μάρκετ ή να δέσουν με άνεση τα κορδόνια των παπουτσιών τους.

Αλλοι πάλεψαν και πιθανώς παλεύουν ακόμη με το σύνδρομο long covid, που πλήττει πολλαπλά συστήματα του οργανισμού και εν πολλοίς παραμένει μυστήριο για τους επιστήμονες παγκοσμίως.

Πώς άλλαξε το παιχνίδι

Η ανάπτυξη των εμβολίων mRNA για τον κορονοϊό είναι η κορυφαία στιγμή στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Τα εμβόλια που βασίζονται στην τεχνολογία mRNA αναπτύχθηκαν σε χρόνο που κατέρριψε κάθε ιστορικό ρεκόρ (μέσα σε μερικούς μήνες, όταν μέχρι εκείνη τη στιγμή ο μέσος χρόνος ανάπτυξης νέου εμβολίου ήταν η δεκαετία).

Ηταν το πραγματικό όπλο στον πρωτοφανή αυτόν παγκόσμιο πόλεμο. Και πολεμήθηκε το ίδιο, ανηλεώς, με ένα εξίσου πρωτοφανές αντιεμβολιαστικό «κίνημα» που στοίχισε ζωές. «Δεν μπορέσαμε ποτέ να αποδεχτούμε και θυμόμαστε ακόμη με πίκρα εκείνους που αρνούνταν πεισματικά να εμβολιαστούν. Εβλεπαν δικούς τους ανθρώπους να χάνονται αλλά επέμεναν στην άρνηση. Κάποιοι βέβαια χάθηκαν…», αναφέρει η Μαρία Θεοδωρακοπούλου.

Διεθνείς μελέτες και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχουν υπολογίσει πως τον πρώτο χρόνο της διάθεσής τους, τα εμβόλια κατά του κορονοϊού απέτρεψαν τουλάχιστον 14,4 εκατομμύρια θανάτους – εάν υπολογιστεί και η υπερβάλλουσα θνητότητα (η υπέρβαση του μέσου όρου θανάτων σε ετήσια βάση), η εκτίμηση ανεβαίνει στα 19,8 εκατ., που αντιστοιχεί σε παγκόσμια μείωση των συνολικών θανάτων κατά 63%, στη διάρκεια του πρώτου έτους εμβολιασμών.

Τι έμεινε

Η πανδημία Covid-19 προκάλεσε στη χώρα μας 5,76 εκατ. κρούσματα και σε όλον τον κόσμο πάνω από 777 εκατομμύρια. Στοίχισε παγκοσμίως περισσότερα από επτά εκατ. ζωές. Κόστισε 16 τρισ. δολάρια, κράτησε 1,6 δισ. παιδιά εκτός σχολείου και ώθησε περίπου 130 εκατ. ανθρώπους στη φτώχεια.

Ο ήδη πέντε ετών κορονοϊός μέχρι και τον περασμένο Οκτώβριο σκότωνε τουλάχιστον 1.000 ανθρώπους κάθε εβδομάδα (με βάση τα στοιχεία από τις μόλις 34 χώρες που εξακολουθούν να αναφέρουν τους θανάτους στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας).

Οι επιστήμονες ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να προσπαθούν εντατικά να κατανοήσουν τον ιό και τη νόσο που προκαλεί. Σύμφωνα με το περιοδικό Cell, κάθε επιστήμονας θα έπρεπε να διαβάζει πάνω από 240 εργασίες κάθε μέρα ώστε να είναι ενήμερος για όλη τη βιβλιογραφία, μόνον του 2024!

Ακόμη και σήμερα, πολλοί από εκείνους που ονομάστηκαν «ήρωες της πρώτης γραμμής» δεν έχουν ξεπεράσει την πανδημία!

Οπως το εξηγεί η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας: «Υπάρχουν άνθρωποι που μέσα τους, αυτό δεν έχει ακόμη τελειώσει. Βιώσαν τεράστιο στρες και μέχρι σήμερα βιώνουν την εξουθένωση, διότι δεν σταμάτησαν ποτέ. Θα χρειαστούν πολύ χρόνο και ειδική υποστήριξη για να ισορροπήσουν και πάλι μέσα τους…»

Τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, πολλοί από εκείνους τους «ήρωες της πρώτης γραμμής» αναζήτησαν ψυχοθεραπεία. Αλλοι έφυγαν από τις ΜΕΘ για άλλα τμήματα. Κάποιοι στράφηκαν στις βασικές τους (ιατρικές) ειδικότητες και στο ιδιωτικό έργο. Νέοι υγειονομικοί, που επί δύο χρόνια, αντιμετώπιζαν σχεδόν αποκλειστικά μόνο Covid περιστατικά πλέον γυρίζουν την πλάτη στην Εντατικολογία…

Εχουν περάσει πέντε χρόνια. Δεν μπορεί να το λέμε επέτειο διότι δεν γιορτάζουμε κάτι. Αλλά δεν μπορεί και να μην μετράμε τα χρόνια που περνούν. Η Covid-19 δεν φτιάχνει πια πρωτοσέλιδα. Το σημάδι της όμως θα μείνει για πάντα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News