Οταν ο Τζέι Ντι Βανς, το παιδί για όλες τις δουλειές του Ντόναλντ Τραμπ, άρχισε να μακρηγορεί περί της «εκ των έσω απειλής» για την Ευρώπη στην πρόσφατη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια, άφησε το κοινό άφωνο, να προσπαθεί να κατανοήσει τη νέα συγκεχυμένη στρατηγική των ΗΠΑ όσον αφορά την εξωτερική πολιτική.

Ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, από την πλευρά του, είναι σχετικά σιωπηλός από τότε που ο Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο ενοχλημένος με ό,τι προμηνύεται. Ούτε θα μπορούσε να τον καθησυχάζει η αναίσχυντη απάντηση του Τραμπ σε μια ερώτηση τον περασμένο Οκτώβριο σχετικά με το τι θα έκανε αν ο Σι απέκλειε την Ταϊβάν: «Ο Σι ξέρει ότι είμαι τρελός!».

Ο επικεφαλής της Ρεπουμπλικανικής  πλειοψηφίας στη Γερουσία, Τζον Μπαράσο, το έθεσε πιο ευγενικά: «Ο πρόεδρος Τραμπ ξεκάθαρα διεκδίκησε την προεδρία για να ταράξει τα νερά και θα συνεχίσει να το κάνει αυτό». Δεν έχει άδικο. Κατά τις πρώτες δέκα ημέρες της δεύτερης θητείας του ο Τραμπ υπέγραψε περισσότερα από 50 εκτελεστικά διατάγματα, προσέφερε σε όλους τους ομοσπονδιακούς υπαλλήλους πακέτα εθελούσιας εξόδου, προσπάθησε να παγώσει επιδοτήσεις που είχαν ήδη εγκριθεί από το Κογκρέσο, απείλησε με δασμούς πολλές χώρες και ανησύχησε όσο και ενόχλησε συμμάχους με πάμπολλες άλλες προσβλητικές αξιώσεις.

Αλλά το πολιτικό blitzkrieg (αστραπιαίος πόλεμος) του Τραμπ έχει προηγούμενο: παρότι ο Μάο Τσετούνγκ, ο οποίος ηγήθηκε της βίαιης Πολιτιστικής Επανάστασης, και ο Τραμπ έχουν ελάχιστα κοινά από άποψη γεωγραφίας, ιδεολογίας και κόμμωσης, αμφότεροι μπορούν να χαρακτηριστούν ως παράγοντες εξέγερσης.

Η τάση του Μάο για αταξία ήταν βαθιά ριζωμένη στην ταραγμένη σχέση του με τον πατέρα του, τον οποίο περιέγραψε στον συγγραφέα Εντγκαρ Σνόου ως «έναν σκληρό αφέντη» και «ευέξαπτο άνδρα», ο οποίος έδερνε τον γιο του τόσο βάναυσα που συχνά έφευγε από το σπίτι. Αλλά ο Μάο έμαθε από αυτόν τον «πόλεμο» πώς να υπερασπίζεται τον εαυτό του: «Οταν υπερασπιζόμουν τα δικαιώματά μου, επαναστατώντας ανοιχτά, ο πατέρας μου υποχωρούσε, αλλά όταν ήμουν ήσυχος και πειθήνιος με έβριζε και με χτυπούσε περισσότερο».

Αυτή η καθοριστική παιδική εμπειρία διαμόρφωσε τον Μάο ως άτομο και τον ώθησε στην αντιπολιτευτική δράση που έδρασε ως καταλύτης για το χάος και την αταξία που κυριάρχησαν στην Κίνα επί δεκαετίες. Οπως έγραψε ο αμερικανός ακαδημαϊκός και διπλωμάτης Ρίτσαρντ Σόλομον την εποχή της Πολιτιστικής Επανάστασης, «με αυτόν τον τρόπο οι προσπάθειες ενός μοναδικού ατόμου να σπάσει τα δεσμά της προσωπικής υποταγής του απέκτησαν βαθύτερο νόημα στον αγώνα ενός έθνους να υπερνικήσει την πολιτική υποταγή».

Κάπου εδώ να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια των δικών του διαμορφωτικών χρόνων ο Τραμπ είχε επίσης έναν βάναυσο πατέρα, που έλεγε επανειλημμένως στους γιους του ότι θα κατάφερναν να γίνουν «βασιλιάδες» μόνο αν ήταν «δολοφόνοι».

Κατά τη διάρκεια της νιότης του ο Μάο έγινε μεγάλος θαυμαστής του Βασιλιά Μαϊμού Σουν Γουκόνγκ, από το κλασικό κινεζικό μυθιστόρημα «Ταξίδι στη Δύση». Ο Μάο λάτρευε τόσο πολύ τον επαναστάτη και μαγικά προικισμένο Βασιλιά Μαϊμού (το μότο του ήταν «Δημιουργήστε χάος υπό τον ουρανό»), που τελείωσε ένα από τα ποιήματά του γράφοντας «Χαιρετίζουμε τον Σουν Γουκόνγκ, τον θαυματουργό!».

Η αγροτική εξέγερση της οποίας ηγήθηκε ο Μάο εναντίον της εθνικιστικής κυβέρνησης του Τσιάνγκ Κάι Σεκ τη δεκαετία του 1920 ήταν μόνο η αρχή της δικής του «διαρκούς επανάστασης», ενώ αφού ίδρυσε τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, το 1949, ακολούθησαν πολλές ολέθριες πολιτικές εκστρατείες και συγκρούσεις για την εξουσία.

Το 1957, στο πλαίσιο της Αντιδεξιάς Εκστρατείας εκδιώχτηκαν εκατοντάδες χιλιάδες διανοούμενοι, ενώ από το 1958 έως το 1962 το «Μεγάλο Αλμα προς τα Εμπρός» με στόχο την κολεκτιβοποίηση της γεωργίας είχε ως αποτέλεσμα περισσότερους από 30 εκατομμύρια θανάτους από πείνα και ασθένειες που σχετίζονταν με την πείνα.

Αλλά η πιο επική πολιτική ανατροπή του Μάο ήταν η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση του 1966, η οποία ξεκίνησε ως απάντηση σε αυτό που έβλεπε ως γραφειοκρατική αντίσταση των συντρόφων του στον απολυταρχισμό του. Εγραψε την πρώτη «αφίσα με μεγάλους χαρακτήρες» (εφημερίδα τοίχου), καλώντας τη νεολαία της Κίνας να εξεγερθεί και να «βομβαρδίσει τα κεντρικά γραφεία» του ίδιου του κόμματος, στην ίδρυση του οποίου είχε συμβάλει και εκείνος.

Στη βία και το χάος που ακολούθησε πολλοί ηγέτες, όπως ο πρόεδρος Λιού Σαοκί και ο γενικός γραμματέας του ΚΚΚ Ντενγκ Σιαοπίνγκ, αποπέμφθηκαν, ενώ άλλοι (περιλαμβανομένου του ίδιου του πατέρα του Σι Τζινπίνγκ, του αναπληρωτή πρωθυπουργού Σι Τζονγκσούν) υποβλήθηκαν σε ατελείωτες διαπομπεύσεις, στάλθηκαν σε αναμορφωτήρια, φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν.

Οντας βέβαιος για τον δίκαιο χαρακτήρα της εκστρατείας του ενάντια σε αυτό που οι υποστηρικτές του Τραμπ θα αποκαλούσαν «βαθύ κράτος», ο Μάο έγραψε στη Λαϊκή Ημερησία (την εφημερίδα της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΚ) ότι «δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τα παλιρροϊκά κύματα. Η ανθρώπινη κοινωνία εξελίχθηκε από παλιρροϊκά κύματα».

Η διαρκής πίστη του Μάο στη δύναμη της αντίστασης τον έκανε να εξυμνεί τη σύγκρουση. «Χωρίς καταστροφή δεν μπορεί να υπάρξει κατασκευή» διακήρυττε. Ενα άλλο περίφημο σύνθημα της εποχής ήταν το «Ενας κόσμος σε μεγάλη αταξία: εξαιρετική κατάσταση». Αυτή η τάση για διατάραξη ή ανατροπή της ταξικής δομής της Κίνας αποδείχτηκε ιδιαίτερα καταστροφική. Αλλά ο Μάο δικαιολογούσε τη βία και την αναταραχή ως βασικά στοιχεία της «διεξαγωγής της επανάστασης» και της οικοδόμησης μιας «Νέας Κίνας».

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει εξίσου αδηφάγα όρεξη για αναστάτωση και χάος. Ο Αλεξ Καρπ, διευθύνων σύμβουλος της τεχνολογικής εταιρείας Palantir, περιέγραψε πρόσφατα την αναμόρφωση της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών από τον νέο πρόεδρο ως μια «επανάσταση», άρα λογικά «κάποιοι θα αποκεφαλιστούν». Και ο αρχιστράτηγος αυτής της επανάστασης φαίνεται πως είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, ο Ελον Μασκ.

Παρά τις προφανείς διαφορές, ο Μασκ θυμίζει περισσότερο από λίγο τον Κουάι Ντάφου, ο οποίος διορίστηκε από τον ίδιο τον Μάο να ηγηθεί του κινήματος της Ερυθράς Φρουράς στο Πανεπιστήμιο Τσινγκουά. Ο Κουάι όχι μόνο προκάλεσε χάος στο πανεπιστήμιό του, αλλά οδήγησε 5.000 συντρόφους του ερυθροφρουρούς στην πλατεία Τιενανμέν, φωνάζοντας συνθήματα κατά του Λιού και του Ντενγκ, πριν επιχειρήσουν να πολιορκήσουν το γειτονικό Ζονγκνανχάι (το συγκρότημα κατοικιών των ηγετών του ΚΚΚ), όπως πολιόρκησαν οι «ερυθροφρουροί» του Τραμπ το Καπιτώλιο το 2021.

Δεδομένου ότι ο Σι ενηλικιώθηκε κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης του Μάο και στάλθηκε και ο ίδιος στην ύπαιθρο για επτά χρόνια όταν ήταν νέος, ώστε να σκληραγωγηθεί, σίγουρα έμαθε ορισμένα πράγματα για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου τύπου χάους. Ωστόσο ο Σι ενδέχεται να δυσκολεύεται να κατανοήσει πλήρως ότι οι ΗΠΑ έχουν πλέον δημιουργήσει τον δικό τους προπάτορα πρόκλησης χάους εκ των άνω.

Ο Τραμπ μπορεί να μην είναι τόσο ικανός όσο ήταν ο Μάο ως συγγραφέας και θεωρητικός, αλλά έχει το ίδιο ζωώδες ένστικτο να μπερδεύει τους αντιπάλους και να διατηρεί την εξουσία, όντας απρόβλεπτος σε σημείο τρέλας. Ο Μάο, ο οποίος θα χαιρέτιζε την καταστροφή που εκτυλίσσεται σήμερα στην Αμερική, πρέπει να κοιτάζει κάτω από τον μαρξιστικό-λενινιστικό παράδεισό του και να χαμογελάει, καθώς ο ανατολικός άνεμος ενδέχεται επιτέλους να επικρατεί του δυτικού ανέμου – όπως επί μακρόν ονειρευόταν.

O Orville Schell, διευθυντής του Κέντρου για τις Σινο-Αμερικανικές Σχέσεις στο ίδρυμα Asia Society, είναι συν-επιμελητής του «China’s Influence and American Interests: Promoting Constructive Vigilance». Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News