Μπορεί να εκλαμβάνεται ως δευτερεύον ζήτημα στο πλαίσιο της μεγάλης «αλλαγής καθεστώτος» –όπως το έθεσε η Αν Απλμπάουμ– που συντελείται στις ΗΠΑ και όχι μόνον. Αλλά οι επανειλημμένες επιθέσεις του Ελον Μασκ στη Wikipedia δεν είναι καθόλου ζήτημα ήσσονος σημασίας, «επειδή αποτελούν την τέλεια συμβολική μάχη, το αρχέτυπο του πολέμου ενάντια στην πραγματικότητα που διεξάγουν τα στρατεύματα του Τραμπ και, προφανώς, κερδίζουν», όπως γράφει σε άρθρο του ο Αλεσάντρο Τρότσινο της Corriere della Sera.

«Τι είναι η Βικιπαίδεια;», διερωτάται ο ιταλός δημοσιογράφος. «Είναι η ψευδαίσθηση της αλήθειας του Διαφωτισμού», απαντάει. «Οχι της απόλυτης αλήθειας που ως τέκνα του 20ού αιώνα γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει (αλλά) της σχετικής αλήθειας στην οποία φτάνουμε με συνεχείς προσπάθειες προσέγγισης, με ακρίβεια, με πνευματική ειλικρίνεια, με ευρείς ορίζοντες».

Ωστόσο αυτές οι έννοιες τείνουν να καταστούν παρωχημένες, δεν έχουν, πλέον, πέραση, και εάν η Wikipedia είναι όντως μια «ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια», τότε και οι δύο αυτές λέξεις «συνοψίζουν ένα μεγάλο μέρος αυτού που αφήνουμε πίσω μας», όπως υποστηρίζει ο ιταλός αρθρογράφος.

Οσον αφορά την εγκυκλοπαίδεια, σημειώνει ότι η περίφημη πρώτη «Encyclopédie» ήταν το αποκορύφωμα μιας κολοσσιαίας προσπάθειας με πρωτεργάτη τον Ντενί Ντιντερό και σκοπό τη δημιουργία μιας παγκόσμιας επιτομής της γνώσης της με βάση τα ιδανικά και τις αρχές του Διαφωτισμού. Οπως τον έθεσε ο Ντ’ Αλαμπέρ στον «Προεισαγωγικό λόγο στην Εγκυκλοπαίδεια», ο στόχος ήταν «να παρουσιαστεί, όσο το δυνατόν περισσότερο, η τάξη και η σύνδεση των ανθρώπινων γνώσεων».

Ομως, παρά τις ευγενείς προθέσεις, η «Η Εγκυκλοπαίδεια» (οι 17 πρώτοι τόμοι της οποίας εκδόθηκαν από το 1751 έως το 1765) απαγορεύτηκε πολλές φορές: από τους Ιησουίτες, από το Συμβούλιο του Βασιλείου της Γαλλίας, από τον πάπα Κλήμη ΙΓ’, που την καταδίκασαν ως επίθεση στη βασιλική εξουσία και στη θρησκεία.

Τι ήταν, όμως, η πρώτη «Εγκυκλοπαίδεια» και οι πολλές άλλες που ακολούθησαν ανά τους αιώνες; Μια «προσπάθεια να καταστεί καθολική η γνώση, να αποκτήσει μια κοινή δομή», σημειώνει ο Αλεσάντρο Τρότσινο, όχι μια αναζήτηση κάποιας απόλυτης, ακλόνητης αλήθειας, αλλά μια διαρκής όσο και ατελής έρευνα με στόχο τη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου κατανόησης μεταξύ των ανθρώπων και από αυτήν την άποψη, η Wikipedia αποτελεί τη σύγχρονη, ψηφιακή εκδοχή αυτής της προσπάθειας.

Οσο για το ότι η Wikipedia αυτοχαρακτηρίζεται ως μια «ελεύθερη» εγκυκλοπαίδεια, ο αρθρογράφος της Corriere della Sera επικαλείται τον διάσημο ιταλό αντιφασίστα συγγραφέα και πολιτικό Ινιάτσιο Σιλόνε, σύμφωνα με τον οποίο «ελευθερία» είναι «η δυνατότητα αμφισβήτησης, η δυνατότητα να κάνεις λάθη, η δυνατότητα να ερευνάς, να πειραματίζεσαι, να λες “όχι” σε οποιαδήποτε αυθεντία, λογοτεχνική, καλλιτεχνική, φιλοσοφική, θρησκευτική, κοινωνική, ακόμη και πολιτική».

Σε αυτήν την περίπτωση, η ελευθερία μπορεί επίσης να οριστεί ως ανεξαρτησία: η Wikipedia –η οποία λανσαρίστηκε το 2001 και, πλέον, περιλαμβάνει πάνω από 55 εκατομμύρια λήμματα σε περισσότερες από 300 γλώσσες– δεν ασπάζεται καμία ιδεολογία και δεν ανήκει σε κανέναν μεγιστάνα. Τη διαχειρίζεται το Wikipedia Foundation, μια αμερικανική ΜΚΟ. Η Wikipedia εξακολουθεί να είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς ιστοτόπους στον κόσμο.

Τι σχέση έχει, όμως, ο Ελον Μασκ με όλα αυτά; Τις τελευταίες εβδομάδες έχει εξαπολύσει ένα είδος σταυροφορίας κατά της Wikipedia, απευθύνοντας κάλεσμα προς πάσα κατεύθυνση να σταματήσουν οι δωρεές, χαρακτηρίζοντάς την ως «προέκταση της προπαγάνδας των παραδοσιακών Μέσων Ενημέρωσης».

Ο άτυπος υπουργός Κυβερνητικής Αποδοτικότητας των ΗΠΑ διαμαρτυρήθηκε, μεταξύ άλλων, για την επικαιροποίηση (στην αμερικανική έκδοση) του λήμματος για το άτομό του, με την ιστορία του υψωμένου χεριού: δεν υποστηρίχθηκε, φυσικά, όπως είπαν οι επικριτές του Μασκ ότι επρόκειτο για ξεκάθαρο ναζιστικό χαιρετισμό, αλλά ούτε πως ήταν απλώς μια αμήχανη κίνηση. Σύμφωνα με τη Wikipedia επρόκειτο για μια χειρονομία τουλάχιστον αμφιλεγόμενη.

Κατά τα άλλα, όμως, ο Ελον Μασκ δεν έχει ποτέ τεκμηριώσει κάποια συγκεκριμένη κατηγορία κατά της Βικιπαίδειας: «Η επίθεση είναι κατά της επωνυμίας. Το πρόβλημα δεν είναι τα λάθη και η πολιτική γραμμή: το πρόβλημα είναι ο [μη] έλεγχός [της]. Και το άλλο πρόβλημα, ακόμη μεγαλύτερο, είναι το τι αντιπροσωπεύει», γράφει ο Αλεσάντρο Τρότσινο.

Ο αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Αλέξις Μάντριγκαλ έχει χαρακτηρίσει τη Wikipedia ως «το τελευταίο προπύργιο της κοινής πραγματικότητας». Πιστός στο μότο του Μαρκ Ζάκερμπεργκ –«Move fast and break things»– ο Ελον Μασκ «θέλει να συνθλίψει αυτό το τελευταίο οχυρό του παρελθόντος. Γιατί, με βάση τη λογική της εναλλακτικής αλήθειας, δεν μπορεί, πλέον, να υπάρχει κοινή πραγματικότητα, δεν μπορεί, πλέον, να υπάρχει πεδίο ανταγωνισμού με κοινούς κανόνες και η επίθεση σε διεθνείς οργανισμούς πρέπει επίσης να ιδωθεί από αυτή τη σκοπιά», συμπληρώνει ο ιταλός σχολιαστής. «Ο Μασκ και ο Τραμπ ενδιαφέρονται μόνο για έναν κανόνα, μόνο για μία αλήθεια: τη δική τους. Παρά τη διαρκή ρητορική επίκληση της “ελευθερίας του λόγου”, ο δισεκατομμυριούχος Μασκ επιδιώκει μόνο εκείνη τη μορφή ελευθερίας που συμπίπτει με το χάος», προσθέτει.

Από αυτήν την άποψη, ο Ελον Μασκ σίγουρα δεν δυσαρεστήθηκε που το «στρατόπεδο των προοδευτικών», μετά την απορρύθμιση του X, μοιράστηκε αριστερά και δεξιά, από το Bluesky έως το Mastodon. Η Λίλα Σροφ του The Atlantic προβλέπει ένα παρόμοιο τέλος και για τη Wikipedia. Αλλωστε υπάρχει ήδη μια ακροδεξιά Wikipedia, ονόματι Conservapedia: στο λήμμα για τον Ελον Μασκ υποστηρίζεται, μεταξύ άλλων, πως «οι Δημοκρατικοί ήταν ανέκαθεν το κόμμα του διχασμού και του μίσους, με βάση την ιστορία τους ως κόμμα του ρατσισμού και της φυλετικής υπεροχής».

Ομως τον Μασκ τον εξοργίζει και κάτι άλλο: το γεγονός πως, σε αντίθεση με το TikTok, η Wikipedia δεν μπορεί να εξαγοραστεί επειδή, πολύ απλά, δεν διατίθεται προς πώληση. Ενας από τους ιδρυτές της Wikipedia, ο Τζίμι Γουέλς, το έχει δηλώσει ρητά. Ο Μασκ, αντιδρώντας, πρόσφερε ένα δισεκατομμύριο δολάρια για να μετονομαστεί σε «Dickipedia».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News