Μια ανιστόρητη ομιλία, εν είδει φθηνού μαθήματος «δημοκρατίας» έναντι της Ευρώπης των δεκάδων εκατομμυρίων νεκρών που θυσιάστηκαν στους πολέμους κατά του ολοκληρωτισμού, και μια όχι και τόσο ξαφνική τηλεφωνική επικοινωνία που σηματοδοτεί την έναρξη της διαδικασίας διαμοιρασμού της Ουκρανίας, ήταν ικανές να συνταράξουν τον ήδη κλονισμένο δυτικό κόσμο. Ή τουλάχιστον αυτόν που μετά το 1945 έχει μάθει να λειτουργεί στη βάση ορισμένων κοινών παραδοχών: Τη συλλογική αξία του ευρωατλαντισμού, την πίστη στους διεθνείς κανόνες, την απαρέγκλιτη αρχή διατήρησης των υφιστάμενων συνόρων άρα και την καταπολέμηση κάθε αναθεωρητικής ιδέας και πρακτικής.

Η προσέγγιση της νέας αμερικανικής διοίκησης του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ σε μια σειρά από διεθνή ζητήματα και κυρίως η ζέση να υλοποιήσει την υπόσχεσή του για τον τερματισμό της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία θέτουν υπό αίρεση αυτές τις κοινές παραδοχές.

Θέτουν ακόμα υπό αμφισβήτηση συνολικά το modus vivendi της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων. Και αν, πράγματι, αποδειχθεί ότι βρισκόμαστε εν μέσω μιας ανατροπής ραγδαίας, αυτομάτως προκύπτει το ερώτημα «ποια είναι η θέση της Ελλάδας στον κόσμο που αλλάζει»; Και αν κανείς επιχειρήσει να το θέσει σε μια πιο πρακτική διάσταση: «πώς θα σταθεί η χώρα σε έναν κόσμο που επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού»;

Σε επίπεδο θεωρίας και ιδεολογίας, το γεγονός ότι ο Τραμπ είναι έτοιμος να επιβραβεύσει τον ρωσικό αναθεωρητισμό, σέρνοντας ουσιαστικά το Κίεβο σε μια διαπραγμάτευση χωρίς καν την παρουσία του εκλεγμένου προέδρου της χώρας, δεν είναι καλό νέο για την Ελλάδα- την ευρωπαϊκή χώρα που τυχαίνει να γειτνιάζει με την υπ’ αριθμό ένα αναθεωρητική δύναμη της Ανατολικής Μεσογείου. Ούτε επίσης για την Κύπρο, σημαντικό έδαφος της οποίας κατέχεται παρανόμως από τον τουρκικό στρατό.

Οσα επίκειται να συμβούν στην Ουκρανία θα έχουν αντανάκλαση σε Κύπρο και Ελλάδα; Η πραγματικότητα είναι ότι τα μεγέθη δεν έχουν σχέση. Από τη μία έχουμε να κάνουμε με τον πρώτο πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά το 1945 και με εμπλεκόμενους όλους τους μεγάλους παίκτες. Από την άλλη μιλάμε για ένα «παγωμένο» ζήτημα, το οποίο καλώς ή κακώς εδώ και πολλά χρόνια λίγο απασχολεί τη διεθνή κοινή γνώμη. Ποιος όμως μπορεί να εγγυηθεί ότι οι Αμερικανοί θα παραμείνουν προσηλωμένοι στη λύση του Κυπριακού στη βάση των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών καταδικάζοντας τη διχοτόμηση που επιχειρούν να επιβάλουν οι Τούρκοι και ότι για παράδειγμα ο Τραμπ δεν θα θελήσει να κάνει μπίζνες στα Κατεχόμενα;

Αντιστοίχως στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο: Αυτό που προέχει στη λογική του «νέου σερίφη», όπως αποκάλεσε ευθαρσώς ο Βανς τις Ηνωμένες Πολιτείες, θα είναι η διευθέτηση των διαφορών υπό τους όρους του Διεθνούς Δικαίου ή επανερχόμαστε στην κυριαρχία των κανονιοφόρων; Αυτό που πράγματι ανησυχεί την Αθήνα είναι το ενδεχόμενο να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και μαζί του οι αναθεωρητικές ορέξεις του Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος κατά γενική ομολογία διαθέτει εκλεκτικές συγγένειες με τον Τραμπ, τουλάχιστον όσον αφορά τη φιλοσοφική προσέγγιση της πολιτικής- εντός ή εκτός εισαγωγικών. Φυσικά από τα παραπάνω δεν μπορεί να λείψει η γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή- κάτι που δεν αγνοείται από τους Αμερικανούς. Ούτε, όμως, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη η σύμπλευση της Ουάσινγκτον με την Αγκυρα, καθώς μεταξύ τους υπάρχουν ανοικτά πολλά αντιπαραθετικά μέτωπα.

Στην Αθήνα προς το παρόν κάνουν υπομονή και αναζητούν τρόπους διάνοιξης διαύλων αποτελεσματικής επικοινωνίας με την Ουάσινγκτον και δη με τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο. Αυτό που αναμένουν να δουν οι έλληνες διπλωμάτες, αλλά και η πολιτική ηγεσία, είναι το πώς θα διαμορφωθεί η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ανατολική Μεσόγειο, κρατώντας ως δεδομένο ότι ο Ρούμπιο ήταν από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων αυτός που προώθησε το εγχείρημα του East Med, όχι μόνο στην ενεργειακή αλλά και στη διπλωματική πτυχή του.

Αν οι Αμερικανοί συνεχίσουν να βλέπουν την Ανατολική Μεσόγειο ως μια περιοχή που πρέπει να παραμείνει σταθερή, ως μια δεύτερη γραμμή άμυνας πίσω από την ταρασσόμενη Μέση Ανατολή, τότε θα διατηρήσουν- ενδεχομένως και να ενισχύσουν- τη συνεργασία τους τόσο με την Ελλάδα, όσο και με την Κύπρο. Με λίγα λόγια, όσο για την Ουάσινγκτον η Μέση Ανατολή αποτελεί διακύβευμα, τόσο θα αυξάνεται η σημασία της Ανατολικής Μεσογείου. Ρόλο- «κλειδί» στην εξίσωση θα διαδραματίσει το Ισραήλ, ειδικά αν ο Νετανιάχου παραμείνει στην εξουσία, όντας σχεδόν προσκολλημένος στη λογική του Τραμπ. Μπορεί από πολιτικής άποψης να είναι επικίνδυνο, αλλά από την άποψη της realpolitik, Ελλάδα και Κύπρος ποντάρουν στη σχέση τους με το Ισραήλ.

Η Αθήνα όμως θα κληθεί να τηρήσει ακόμα μια ευαίσθητη ισορροπία. Αφενός η θέση της είναι στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία όχι απλώς βρίσκεται πλέον και επισήμως στο στόχαστρο του αμερικανού προέδρου αλλά κατά παράδοξο τρόπο έχει καταστεί ο υπ’ αριθμόν ένα αντίπαλος του, αφετέρου όμως πρέπει να κινηθεί αποτελεσματικά και διμερώς – απευθείας δηλαδή με την Ουάσινγκτον. Και να συμμετέχει στο άλμα της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, αλλά και να καταστήσει σαφές ότι δεν υποβαθμίζεται η ελληνοαμερικανική συμμαχία. Εξ ου και, όπως παρατηρούν υψηλόβαθμα στελέχη με γνώση του τρόπου σκέψης που επικρατεί στο Μέγαρο Μαξίμου, ο έλληνας πρωθυπουργός διατηρεί, τουλάχιστον προς το παρόν, χαμηλούς τόνους έναντι της αντιπαράθεσης του Τραμπ με την Ευρώπη.

Καθώς έχει ήδη ξημερώσει η νέα σκληρή εποχή, γίνεται σταδιακά αντιληπτό ότι πολλοί περίμεναν πολλά από πολλούς- κάτι που δεν μπορεί να συμβαίνει για πάντα. Οι Ευρωπαίοι είχαν αναθέσει την ασφάλειά τους στους Αμερικανούς. Οι Αμερικανοί ζητούσαν από τους Ευρωπαίους να απεξαρτηθούν από τη φθηνή ρωσική ενέργεια και τα αντίστοιχα κινέζικα προϊόντα, ενώ πλέον απαιτούν να τους πωλούν αμερικανικά όπλα και να εγγυηθούν στρατιωτικά την επόμενη μέρα στην Ουκρανία. Πάνω απ’ όλα, όμως, οι ευρωπαίοι πολίτες ίσως πίστεψαν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να σταθεί ισάξια σε έναν κόσμο συγκρούσεων και πολέμων. Και σήμερα ήρθε η ώρα της συνειδητοποίησης. Μαζί με την Ευρώπη λοιπόν καλείται να λάβει αποφάσεις και η Ελλάδα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News