Μετά το σκάνδαλο που ξέσπασε με το mega ξενοδοχείο που θα χτιζόταν «κατά παρέκκλιση» στην Αστυπάλαια και τις αντίστοιχες περιπτώσεις από τη Σκύρο έως την Πάρο, σοκ προκάλεσε το γεγονός ότι άρχισαν να πέφτουν μπετά στο Σαρακήνικο της Μήλου —σε μια παραλία που βρέθηκε στην 7η θέση των πιο όμορφων σημείων του πλανήτη στη λίστα (top 50) του διεθνούς φήμης περιοδικού Conde Nast Traveller.

Απαντήσεις για όλα αυτά και το πώς δρομολογήθηκαν ή δόθηκαν άδειες… επί της ουσίας δεν υπάρχουν. Φαίνεται και από την προσέγγιση του αρμόδιου υπουργού Θεόδωρου Σκυλακάκη που απάντησε με γενικότητες στον ΣΚΑΪ (εδώ από το 00:52) την Πέμπτη (6/2). Για την περίπτωση του Σαρακήνικου της Μήλου, ο υπουργός Περιβάλλοντος δήλωσε πως είναι ατύχημα που δεν σταμάτησε αυτή η άδεια νωρίτερα, παραπέμποντας στο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής της Σύρου. Το ερώτημα είναι, ωστόσο, τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν τα δημοσιεύματα και προχωρούσε η κατασκευή ενός πεντάστερου ξενοδοχείου που θα σήμαινε και την καταστροφή ενός σπάνιας ομορφιάς και διεθνούς ακτινοβολίας τόπου.

Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά για να δούμε από τι απειλούνται σήμερα οι Κυκλάδες και ευρύτερα να νησιά μας.

Στα τέλη του 2021 και τις αρχές του 2022, όταν ο παγκόσμιος τουρισμός άφηνε πίσω του τα δεινά της πανδημίας και η μια χώρα μετά την άλλη έβγαιναν από την καραντίνα, ο Βασίλης Κικίλιας από τη θέση -τότε- του υπουργού Τουρισμού δήλωνε:

♦ «Η Μύκονος και η Σαντορίνη αποτελούν δύο εμβληματικά τουριστικά brands, τα οποία λόγω της απήχησής τους επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό και την εθνική εικόνα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος».

♦ «Για τον λόγο αυτό εκπονήσαμε, αφού συζητήσαμε με όλους τους φορείς, δύο σχέδια δράσης για τα δύο νησιά με μια ολοκληρωμένη πολιτική για τις ενέργειες που απαιτούνται για την επίτευξη των στρατηγικών στόχων: βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων, ενίσχυσης της εμπειρίας του επισκέπτη, εξασφάλισης της βιώσιμης ανάπτυξης και αύξησης των τουριστικών εσόδων».

Μάλιστα πρόσθετε με έμφαση:

—«Αποτελεί βαθιά μου πεποίθηση ότι με τη συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων τα δύο νησιά μπορούν να αποτελέσουν ένα παγκόσμιο case study για τη μετάβαση σε μια νέα εποχή με όρους βιωσιμότητας και ευημερίας».

Στο ίδιο πλαίσιο παρουσίασε μελέτη που έχει εκπονηθεί από το υπουργείο Τουρισμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Μυκόνου.

Οι μελέτες όμως αυτές έμειναν στη σφαίρα του δημοσίου διαλόγου. Κι όσο τα σχέδια δεν έπαιρναν νομική υπόσταση, δηλαδή δεν νομοθετήθηκαν ταυτόχρονα με τους περιορισμούς στους όρους δόμησης που ίσχυαν τότε, όχι μόνο για τη Μύκονο και τη Σαντορίνη, αλλά για όλες τις Κυκλάδες, οι δηλώσεις λειτούργησαν απλά ως μια προειδοποίηση ότι «κάτι θα αλλάξει» σε όσους ήθελαν να χτίσουν (κατοικίες και σύνθετες τουριστικές επιχειρήσεις).

⇒ Διαβάστε: Αρχιπέλαγος τσιμέντο – Η απειλή των mega-hotels στα ελληνικά νησιά

Σε αυτό το περιβάλλον τουριστικής έκρηξης που έφερε το τέλος της πανδημίας, εκδηλώθηκε και το μπουμ της οικοδομής στα νησιά με τις τιμές των ακινήτων να ίπτανται. Ο υπερτουρισμός «βούλιαξε» κυριολεκτικά πολλές περιοχές του Αιγαίου και κινητοποίησε σε τέτοιο βαθμό τα οικονομικά συμφέροντα, μέχρι που φτάσαμε στο σημείο να ενεργοποιούνται οι δικαστικές αρχές και η αστυνομία προκειμένου να αντιμετωπιστεί η «μαφία των νησιών» που άφηνε πίσω τραυματίες και έναν νεκρό.

Ολα αυτά τα χρόνια, κι ενώ ο υπουργός Τουρισμού άλλαξε, το ίδιο και η ηγεσία του υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος, εξελισσόταν ανεμπόδιστη η καταστροφή. Χιλιάδες οικοδομικές άδειες εκδόθηκαν και ταυτόχρονο εγκρίθηκαν δεκάδες τουριστικές επενδύσεις.

Οι πρώτες αντιδράσεις ξεκίνησαν από την Αστυπάλαια όπου θα χτιζόταν ένα ολόκληρο τουριστικό χωριό, συνεχίστηκαν στην Πάρο και τώρα ξέσπασαν στη Μήλο. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις δόθηκαν άδειες κατά παρέκκλιση του γενικού πολεοδομικού σχεδίου για το οποίο οι αρμόδιοι εδώ και τρία τουλάχιστον λένε: «πρόκειται να αλλάξει»…

⇒ Διαβάστε: Αρχιπέλαγος τσιμέντο — Ο «ιός» της Αστυπάλαιας απειλεί και άλλα νησιά

Στα χρόνια αυτά και λόγω σοβαρών γεγονότων που έφτασαν ακόμη και στην εν ψυχρώ δολοφονία του τοπογράφου της Μυκόνου που είχε εμπλακεί σε κτηματικές υποθέσεις και κατασκευές κατοικιών τα συμφέροντας δρούσαν υπογείως.

Οπως αποκαλύπτεται, σε όλες τις περιπτώσεις οι προεγκρίσεις ή ακόμη και οι εγκρίσεις των οικοδομικών αδειών είχαν δοθεί από τις αρχιτεκτονικές Επιτροπές και τα Συμβούλια πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού ελέγχου.

Η απάντηση δε της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος για το φαινόμενο που όλοι έβλεπαν ότι δημιουργείται ήταν μονότονη:

—Ολα θα αντιμετωπιστούν με τα τοπικά, ειδικά, πολεοδομικά σχέδια που θα εκπονηθούν για κάθε νησί ξεχωριστά, όπως θα γίνει για όλες τις κωμοπόλεις και πόλεις της Ελλάδας.

Πράγματι, από τον περασμένο Νοέμβριο, δηλαδή τρία χρόνια μετά από τις πρώτες κυβερνητικές δεσμεύσεις για την προστασία των νησιών και του τουρισμού, παρουσιάστηκαν πρώτα στη Σκύρο, στη συνέχεια στη Θήρα και σε άλλα νησιά τα ειδικά πολεοδομικά σχέδια προκειμένου να συζητηθούν με τους τοπικούς φορείς προτού ληφθούν οι τελικές αποφάσεις.

⇒ Διαβάστε: Σκύρος — Αυτό το νησί ποιος θέλει να το καταστρέψει; 

Ολα αυτά σε συνδυασμό με το χάος που έχει δημιουργηθεί στην οικοδομή μετά την απόρριψη από το Συμβούλιο της Επικρατείας βασικών διατάξεων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού για την ανέγερση νέων κτιρίων στις πόλεις (όπως το μπόνους ορόφων και του συντελεστή δόμησης στις πράσινες κατοικίες και κτίρια) αποκαλύπτουν την ανεπάρκεια (τουλάχιστον) της ηγεσίας του υπουργού Ενέργειας και Περιβάλλοντος, καθώς αντί να επιλύονται αυτά τα κρίσιμα για τη ζωή των κατοίκων και την οικονομική δραστηριότητα ζητήματα, περιπλέκονται.

Ο χρόνος χάνεται και κάθε τόσο αποκαλύπτεται μια ακόμη τουριστική επένδυση που εγκρίθηκε «κατά παρέκκλιση».

Η εποχή της αντιπαροχής

Κοντά σε αυτή την καταστροφή, στο νου μας έρχεται η οικιστική καταστροφή της Αθήνας και των μεγάλων πόλεων που έφερε στη μεταπολεμική Ελλάδα η αντιπαροχή. Οι ιστορικοί κατανοούν ότι στην καθημαγμένη Ελλάδα του 1955, επικράτησε με κύριο εκφραστή της τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η αναπτυξιακή λογική της αντιπαροχής που γκρέμιζε τα νεοκλασικά και γέμιζε την Αθήνα πολυκατοικίες. Ο Καραμανλής δέχθηκε σκληρή κριτική, κατηγορήθηκε ότι «κατέστρεψε την Αθήνα» με το ξήλωμα του τραμ και την αντιπαροχή, αλλά πάντα υπήρχε αντεπιχείρημα. Η χώρα ήταν πάμφτωχη και κατεστραμμένη από πολέμους και έπρεπε να υπάρξει ανοικοδόμηση, ενώ η εσωτερική μετανάστευση ήταν στο απόγειό της.

Ο ίδιος βέβαια είχε πει όταν όταν έφυγε για το Παρίσι, και ρωτήθηκε από το «Paris Match» για τις επιπτώσεις της αντιπαροχής της εποχή της αστικοποίησης: «Πού έπρεπε να βάλω τους ανθρώπους, στο κεφάλι μου;».

Πάνω στο υπόβαθρο της αντιπαραοχής, οι κατεδαφίσεις παλιών σπιτιών στην Αθήνα και στα προάστια συνεχίστηκαν με ακόμη μεγαλύτερη ένταση μετά το 1960. Την περίοδο της χούντας και στη συνέχεια για δύο ολόκληρες δεκαετίες μετά τη Μεταπολίτευση η οικοδομή αποτέλεσε την «ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας». Το μότο μιας ολόκληρης εποχής ήταν «ουδείς έχασε αγοράζοντας γή», ενώ το τσιμέντο, δημιούργησε τη σημερινή Αθήνα (και άλλες πόλεις) της αντιπαροχής.

Κυκλάδες, δεκαετία του 2020

Σήμερα ωστόσο δεν υπάρχει αντεπιχείρημα, ούτε ανάγκες πέραν των οικονομικών συμφερόντων στα όσα γίνονται και οδηγούν στην οικιστική καταστροφή στα νησιά μας. Ολο και περισσότεροι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το «έγκλημα» που επιχειρείται στις Κυκλάδες και σε άλλα νησιά του Αιγαίου, από την Αστυπάλαια έως στη Μήλο, και από τη Σκύρο έως την Πάρο, συνδέονται περισσότερο με εξυπηρέτηση συμφερόντων. Και ότι η αναγκαιότητα της ανάκαμψης μετά την πανδημία είναι απλά το πρόσχημα για στηριχθούν ισχυροί όμιλοι που δεν θα είχαν κανέναν πρόβλημα να κλείσουν ακόμη και παρθένες παραλίες που θα καταστρέψουν -καταστρέφουν ήδη- τον φυσικό πλούτο.

⇒ Διαβάστε: Η Μήλος και οι ανεμόμυλοι (του Δον Κιχώτη) 

Το πολιτικό πρόβλημα είναι ότι δεν γίνονται κινήσεις σε βάθος και ότι η κυβέρνηση τρέχει πίσω από τις εξελίξεις κα τις δικαστικές αποφάσεις (ΣτΕ για ορόφους) επιχειρώντας να διαχειριστεί επικοινωνιακά την κατάσταση. Παράλληλα έχουν αλλάξει πολλές φορές οι πολεοδομικοί κανονισμοί με αποτέλεσμα ακόμη κι αν κάποιος αγοράζει νόμιμα ένα οικόπεδο να μη γνωρίζει αν μπορεί να χτίσει ή όχι. Και, αν ναι, το πώς. Παγκόσμια πρωτοτυπία…

Αυτό βέβαια είναι πρόβλημα για τους μη έχοντες πρόσβαση και πληροφορίες, με άλλα λόγια για όσους δεν πήραν εγκαίρως θέση στο «Φαρ’ Ουέστ» των Κυκλάδων.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News