Δεν είναι μυστικό ότι μια καθημερινότητα χωρίς ασταμάτητα γαβγίσματα σκύλων, ήχους χορτοκοπτικών μηχανών, σειρήνες περιπολικών, συναγερμούς αυτοκινήτων και θορύβους οικοδομικών εργασιών προσφέρει μεγαλύτερη προσωπική γαλήνη και ηρεμία – γεγονός που οι κάτοικοι της υπαίθρου μπορούν άνετα να επιβεβαιώσουν.

Δημοσίευμα του Guardian επισημαίνει ότι μια μελέτη του Πανεπιστημίου της Πάβια γύρω από τη μουσική αποκάλυψε, μάλλον απροσδόκητα, την εκτίμηση του ανθρώπινου σώματος και εγκεφάλου στη σιωπή. Οι ερευνητές διερεύνησαν πώς διαφορετικά είδη μουσικής επηρεάζουν τους δείκτες του στρες, όπως την αρτηριακή πίεση, τους καρδιακούς ρυθμούς και τη συχνότητα της αναπνοής.

Μια δίλεπτη παύση που παρεμβλήθηκε τυχαία μεταξύ των κομματιών ως μέτρο ελέγχου προκάλεσε τις χαμηλότερες ενδείξεις στρες σε όλες τις μετρήσεις. «Αυτό το χαλαρωτικό εφέ αποδείχτηκε σημαντικότερο για την ψυχική ηρεμία του ακροατή από τις μετρήσεις στο τέλος ενός πεντάλεπτου γαλήνιας ξεκούρασης πριν την έναρξη του πειράματος» έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης.

Ο χρόνος της σιωπής –μέσω διαλογισμού, προσευχής ή περιόδων απομόνωσης στη φύση– είναι αναπόσπαστο τμήμα των πνευματικών και θρησκευτικών πρακτικών εδώ και χιλιετίες. Συνιστά οδό αυτοπειθαρχίας, γνώσης και αυτοπραγμάτωσης. Το γεγονός ότι έχει προκύψει ως κεντρικό χαρακτηριστικό σε διαφορετικές ηπείρους και εποχές της ανθρωπότητας είναι ενισχυτικό της σημασίας του. Αλλά στον σημερινό θορυβώδη κόσμο μας η σιωπή αντιμετωπίζεται ως χρονικό κενό.

Οι ψυχαναλυτές θεωρούν ότι πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη σιωπή αρνητικά: τη βρίσκουν βαρετή, άβολη ή ακόμα και αντιδραστική. Θεωρούν κάθε περίοδο σιωπής σπατάλη χρόνου. Από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης ο θόρυβος είναι συνώνυμος της παραγωγικότητας και της προόδου, αλλά με τη διαρκή φασαρία οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει τη θεραπευτική αξία της ησυχίας. Η σιωπή δεν συνιστά απουσία ενέργειας, αλλά παρουσία ενσυνείδησης.

Μια μελέτη του 2023 από το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς της Βαλτιμόρης των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος επεξεργάζεται τη σιωπή με τον ίδιο τρόπο που επεξεργάζεται τους ήχους, δηλαδή ως ένα «γεγονός». Η σιωπή δεν συνάγεται απλώς από την έλλειψη ακουστικής εισροής, αλλά στην πραγματικότητα γίνεται αντιληπτή. Υπάρχουν μελέτες που προσφέρουν ενδείξεις ότι η σιωπή ίσως προωθεί τη νευρογένεση – τη δημιουργία νέων εγκεφαλικών κυττάρων στον ιππόκαμπο.

Αλλά η ύπαρξη της σιωπής εκλαμβάνεται παραδοσιακά ως στοιχείο ανησυχίας για την πλειονότητα των ανθρώπων. Μια μελέτη του Σουηδικού Πανεπιστημίου Γεωργικών Επιστημών το 2013, που χρησιμοποίησε την εικονική πραγματικότητα για να διερευνήσει την επίδραση της εξέτασης φυσικών τοπίων στην ψυχική υγεία, αποκάλυψε ότι η θέαση δασικών τοπίων χωρίς ήχο δεν αντιμετωπίστηκε από τους συμμετέχοντες ως παράγοντας χαλάρωσης, αλλά ως πηγή ανησυχίας.

Ο όρος «ηχητικό τοπίο» αναφέρεται στον συνδυασμό ήχων που υπάρχουν σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, αλλά και στον τρόπο που αυτοί γίνονται αντιληπτοί. Περιλαμβάνει φυσικούς ήχους ζώων, φυτών, καιρικών συνθηκών, αλλά και ανθρωποκεντρικούς ήχους, όπως συνομιλίες, μουσική, θορύβους οχημάτων και κατασκευών. Οι θόρυβοι δεν είναι ποτέ ουδέτεροι. Η αντίληψη των ανθρώπων για αυτούς καθορίζει και το επίπεδο του στρες που προκαλούν.

Αυτό το γεγονός αποδείχτηκε ενδεικτικά από μια μελέτη που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο του Γκάβλε της Σουηδίας το 2016, η οποία εξέθεσε τους συμμετέχοντες σε έναν μοναδικό αλλά αδιάκριτο ήχο. Στους μισούς ειπώθηκε πως ήταν η βοή ενός καταρράκτη και στους άλλους μισούς πως ήταν θόρυβος βιομηχανικών μηχανημάτων. Οι πρώτοι βρήκαν τον ήχο πιο ευεργετικό για την ψυχική τους υγεία.

Τα φυσικά ηχητικά τοπία είναι ωφέλιμα για τον ανθρώπινο εγκέφαλο –εν μέρει τουλάχιστον– καθώς, σε αντίθεση με τον θόρυβο των εργοταξίων, των αεροπλάνων και των συνεχών ειδοποιήσεων που τραβούν την προσοχή στα τηλέφωνά μας, αποτελούν μέρος της ακουστικής κληρονομιάς μας. Για αιώνες ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελίχθηκε υπό τους ήχους της φύσης, με αποτέλεσμα η σιωπή να συνιστά απαραίτητο θρεπτικό συστατικό της σκέψης.

Αλλά ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο θορυβώδης – κάνοντας τη σιωπή όλο και πιο δυσεύρετη. Το μέσο επίπεδο θορύβου στα αστικά περιβάλλοντα αυξάνεται κατά 0,5-1 ντεσιμπέλ ετησίως τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Ο επί χρόνια υπερβολικός θόρυβος συνδέεται άμεσα πλέον με καρδιαγγειακές παθήσεις, άγχος και κατάθλιψη, απώλεια ακοής και σε μειωμένη γνωστική ανάπτυξη των μαθητών.

Το 20% των Ευρωπαίων εκτίθεται πλέον σε επίπεδα ηχορύπανσης που θεωρούνται επιβλαβή για την υγεία, σύμφωνα με μια μελέτη του 2020. Αλλά οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που υποφέρουν από την ηχορύπανση. Τα πουλιά δεν ακούν πλέον τα αρπακτικά που τα απειλούν, ενώ αναγκάζονται να τραγουδούν πιο δυνατά ή σε υψηλότερη ένταση. Μια βρετανική έρευνα του 2013 έδειξε ότι θόρυβοι μεγαφώνων σε μια περιοχή άγριας φύσης μείωσε τον πληθυσμό των πτηνών κατά 25%.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, όμως, η χρήση ακουστικών και ωτοασπίδων για τον περιορισμό των εξωτερικών θορύβων δεν συνιστούν λύση, καθώς αποκόπτουν το άτομο από τη σύνδεσή του με τον κόσμο – κάτι που η ακουστική αίσθηση έχει ανάγκη για τη σωστή λειτουργία της. Παράλληλα οδηγεί τους ανθρώπους σε μια ακαταμάχητη ανάγκη να «γεμίσουν» τη σιωπή όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με αυτήν.

Αυτός είναι ο λόγος που σε τόσο πολλά σπίτια η ανοιχτή τηλεόραση λειτουργεί ως ηχητικό υπόβαθρο της καθημερινότητας. Το ανθρώπινο αυτί συγχέει αυτή την ηχητική συνθήκη με την αυθεντική σιωπή, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να απολαύσει την απόλυτη ησυχία όταν αυτή προκύπτει – και τις ευεργετικές συνέπειές της, τόσο στην ψυχική υγεία όσο και στη νηφάλια σκέψη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News