«Η στρατηγική μας για τους δασμούς θα είναι να πυροβολούμε πρώτα και να κάνουμε ερωτήσεις αργότερα» είχε πει ένας από τους βασικούς φορείς χάραξης της οικονομικής πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ, συνομιλώντας τον προηγούμενο μήνα με τον Γκίντεον Ράχμαν.

Οπως σημειώνει ο επικεφαλής σχολιαστής των διεθνών εξελίξεων στους Financial Times, αυτού του είδους τα «νταηλίκια» είναι πλέον πολύ της μόδας στην Ουάσινγκτον. Αυτό όμως δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι τακτικές του αμερικανού προέδρου είναι πολύ επικίνδυνες, σίγουρα για τις χώρες κατά των οποίων αποφάσισε να επιβάλλει δασμούς, αλλά και για την ίδια την Αμερική. 

Οι πιθανοί οικονομικοί κίνδυνοι για τις ΗΠΑ –υψηλότερος πληθωρισμός και βιομηχανική αναστάτωση– είναι γνωστοί και επισημαίνονται εδώ και καιρό. Αντιθέτως, οι στρατηγικές επιπτώσεις είναι λιγότερο προφανείς, αλλά θα μπορούσαν να είναι εξίσου σοβαρές και ακόμη πιο μακροχρόνιες, κυρίως επειδή οι δασμοί του Τραμπ απειλούν να καταστρέψουν την ενότητα της Δυτικής συμμαχίας: «Σπέρνει τον σπόρο μιας εναλλακτικής ομάδας, η οποία σχηματίζεται από τις χώρες που τελευταία αισθάνονται ότι απειλούνται από την Αμερική» γράφει ο Ράχμαν.

Αρχικά, η μεταξύ τους συνεργασία θα είναι άτυπη, αλλά θα ενισχύεται για όσο θα συνεχίζεται ο εμπορικός πόλεμος που κήρυξε το περασμένο Σάββατο ο αμερικανός πρόεδρος, επιβάλλοντας δασμούς στην Κίνα, στον Καναδά και στο Μεξικό. Στη συνέχεια έκανε ένα βήμα πίσω, αναστέλλοντας την επιβολή δασμών για διάστημα ενός μήνα σε Καναδά και Μεξικό, με στόχο την επίτευξη μιας νέας εμπορικής συμφωνίας.  

«Η διάσπαση της ενότητας της Δύσης θα ήταν ένα όνειρο που εκπληρώνεται για τη Ρωσία και την Κίνα. Ο ίδιος ο Τραμπ μπορεί να μην ενδιαφέρεται: έχει εκφράσει αρκετές φορές τον θαυμασμό του για τον Βλαντίμιρ Πούτιν και τον Σι Τζινπίνγκ. Ομως ο Μάρκο Ρούμπιο και ο Μάικ Γουόλς –οι άνθρωποι που ο Τραμπ διόρισε υπουργό Εξωτερικών και σύμβουλο εθνικής ασφαλείας, αντίστοιχα– υποστηρίζουν ότι ο περιορισμός της κινεζικής ισχύος είναι η κύρια στρατηγική πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ» συνοψίζει ο Ράχμαν. 

Αν ισχύει αυτό, τότε μόνο ως «βαθιά βλακώδης» μπορεί να χαρακτηριστεί η απόφαση του Τραμπ να περάσει από τις απειλές στην πράξη, καθώς, επιβάλλοντας δασμούς, αναπόφευκτα δημιουργεί μια σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ των χωρών που πλήγονται. 

Ειδικά όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία έχει σειρά –σύμφωνα πάντα με τις απειλές του αμερικανού προέδρου–, ο Ράχμαν θυμίζει πως τον Ιανουάριο του 2021, όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά της, η ΕΕ ήταν έτοιμη να προβεί σε μια νέα επενδυτική συμφωνία με την Κίνα. Τελικά το σχέδιο εγκαταλείφθηκε εξαιτίας της πίεσης που άσκησε η Ουάσιγκτον και του αδέξιου χειρισμού της υπόθεσης από το Πεκίνο.

Εως το τέλος της θητείας Μπάιντεν, ΗΠΑ και ΕΕ είχαν φτάσει στο σημείο να συνεργάζονται στενά με στόχο την ελαχιστοποίηση των κινδύνων όσον αφορά τις εμπορικές συναλλαγές με τη Χώρα του Δράκου και τον περιορισμό των εξαγωγών τεχνολογιών αιχμής (αν και οι Κινέζοι απέδειξαν πως τα καταφέρνουν εξίσου καλά και με περιορισμένα μέσα).  

Ο Τζο Μπάιντεν και η κυβέρνησή του ορθώς επέλεξαν να πείσουν τις λοιπές προηγμένες δημοκρατίες να ενώσουν τις δυνάμεις τους στο πλαίσιο τους διεθνούς ανταγωνισμού με την Κίνα, καθώς έτσι θα είχαν σαφώς περισσότερες πιθανότητες επικράτησης. 

Αντιθέτως, ο Τραμπ επέλεξε να βάλει περισσότερο και πιο σκληρά κατά των συμμάχων των ΗΠΑ παρά εναντίον των διακηρυγμένων αντιπάλων τους, μην υπολογίζοντας, όμως, ή αδιαφορώντας, για το γεγονός ότι με αυτή τη στάση του θα μπορούσε να αναγκάσει αυτούς τους συμμάχους να στραφούν εκ νέου προς την Κίνα.

«Οι ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής γνωρίζουν ήδη ότι οι φιλόδοξοι στόχοι που έχουν θέσει σχετικά με την πράσινη μετάβαση θα είναι αδύνατο να επιτευχθούν χωρίς κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, μπαταρίες και ηλιακούς συλλέκτες. Η απειλή της απώλειας των αμερικανικών αγορών θα κάνει την κινεζική αγορά να φαίνεται ακόμη πιο απαραίτητη» αναφέρει σχετικά ο βρετανός σχολιαστής. 

Ρωτώντας την προηγούμενη εβδομάδα μια υψηλόβαθμη ευρωπαία αξιωματούχο αν θα μπορούσε η ΕΕ να άρχιζε να σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο αναθεώρησης των σχέσεών της με την Κίνα, εκείνη του απάντησε: «Πίστεψέ με, αυτή η συζήτηση διεξάγεται ήδη». Μάλιστα, ορισμένοι Ευρωπαίοι με επιρροή έχουν φτάσει στο σημείο να διερωτώνται εάν άμεσα η Ευρώπη απειλείται περισσότερο από τις ΗΠΑ παρά από την Αμερική.

«Πριν από μόλις δύο μήνες αυτό το ερώτημα θα ήταν παράλογο» σχολιάζει ο Ράχμαν. «Αλλά είναι ο Τραμπ –και όχι ο Σι– αυτός που μιλάει για τερματισμό της ανεξαρτησίας του Καναδά, ενός κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ. Και είναι η κυβέρνηση Τραμπ και ο Ελον Μασκ –όχι η κινεζική κυβέρνηση– αυτοί που προωθούν την Ακροδεξιά στην Ευρώπη». 

Σημαντικά εμπόδια για οποιαδήποτε προσέγγιση μεταξύ Πεκίνου και Βρυξελλών παραμένουν ο κινεζικός μερκαντιλισμός και η αρωγή της Ρωσίας στον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας. Αλλά αν η κυβέρνηση Τραμπ εγκαταλείψει τελικά την Ουκρανία και το Πεκίνο σκληρύνει τη στάση του απέναντι στη Μόσχα, τότε η Ευρώπη θα μπορούσε κάλλιστα να στραφεί προς την Κίνα.  

Η Κίνα σίγουρα θα διακρίνει επίσης νέες ευκαιρίες να αυξήσει την επιρροή της στη Λατινική Αμερική, εν μέσω των αμερικανικών απειλών κατά του Παναμά και του Μεξικού. Αλλωστε ο Τραμπ δείχνει διατεθειμένος να δράσει ακόμη και με επιθετικό τρόπο, δεδομένης της αποφασιστικότητάς του να ανακτήσει τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά και να πατάξει τη δράση των μεξικανικών καρτέλ ναρκωτικών. 

Αλλά η επιθετικότητα του Τραμπ, ειδικά προς το Μεξικό, είναι πιθανό να γίνει μπούμερανγκ για τις ΗΠΑ. Διότι αν επιβληθούν εξοντωτικοί δασμοί στην όμορη χώρα, οδηγώντας την σε βαθιά ύφεση, η ροή απελπισμένων ανθρώπων προς τις ΗΠΑ κατά πάσα πιθανότητα θα αυξηθεί – όπως και η ισχύς των βαρόνων των ναρκωτικών, «των οποίων οι εξαγωγές δεν υπόκεινται σε δασμούς», υπενθυμίζει ο Ράχμαν. 

Τόσο ο Καναδάς όσο και το Μεξικό γνωρίζουν, φυσικά, ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στο πλαίσιο ενός εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ. Αισθάνονται όμως την υποχρέωση να απαντήσουν. «Κανένας εθνικός ηγέτης δεν έχει την πολυτέλεια να φαίνεται αδύναμος απέναντι στον αμερικανικό εκφοβισμό. Και το να αντεπιτίθενται στον Τραμπ είναι πιθανώς η σωστή τακτική» σημειώνει ο αρθρογράφος των Financial Times. Ενας ευρωπαίος υπουργός Εξωτερικών το έθεσε πιο ωμά: «Αν ο Τραμπ σε χτυπήσει στο πρόσωπο και εσύ δεν αντεπιτεθείς, τότε απλώς θα σε χτυπήσει ξανά».

Χώρες όπως η Βρετανία και η Ιαπωνία, οι οποίες δεν έχουν, ακόμα τουλάχιστον, απειληθεί με δασμούς, «μπορούν να βγάλουν έναν αναστεναγμό ανακούφισης. Αλλά αυταπατώνται αν πιστεύουν ότι διατηρώντας χαμηλό προφίλ θα βρεθούν στο απυρόβλητο. Εάν ο Τραμπ αποφασίσει ότι ο πρώτος του πόλεμος δασμών λειτούργησε, σίγουρα θα αναζητήσει νέους στόχους».

Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του, ο Γκίντεον Ράχμαν επικαλείται τον Τζον Μέιναρντ Κέινς: «Η εταιρική Αμερική πρέπει επίσης να ξυπνήσει και να σταματήσει τη δουλική αερολογία περί επιστροφής των “ζωωδών ενστίκτων” στην αμερικανική οικονομία. Αυτό που ουσιαστικά προσφέρει ο Τραμπ στις ΗΠΑ είναι οικονομική αυταρχικότητα και μια καταστροφή της Δυτικής συμμαχίας, δηλαδή μια οικονομική και στρατηγική καταστροφή για τις αμερικανικές επιχειρήσεις και για τις ΗΠΑ εν συνόλω».