Η ανίερη συμμαχία του επικεφαλής των γερμανών Χριστιανοδημοκρατών (CDU) Φρίντριχ Μερτς με την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AFD), σχετικά με την προώθηση μιας αυστηρότερης μεταναστευτικής πολιτικής, όχι μόνο απέτυχε παταγωδώς, αλλά και πρόλαβε να δημιουργήσει –μέσα σε λίγες ώρες– σημαντικούς κλυδωνισμούς στο πολιτικό στερέωμα της χώρας. Δεν έσπασε μόνο το μεταπολεμικό ταμπού της συνεργασίας με την Ακροδεξιά, αλλά έβαλε και μια βόμβα στην ενδεχόμενη κυβερνητική συνεργασία των Χριστιανοδημοκρατών με τους Σοσιαλδημοκράτες, κάτι που μέχρι πριν από λίγες ημέρες ήταν το πιθανότερο μετεκλογικό σενάριο. Παράλληλα, δημιούργησε ένα εσωτερικό ρήγμα στην ίδια την Κεντροδεξιά, και μάλιστα λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, εγείροντας ζητήματα πολιτικής ηθικής και αξιοπιστίας του Μερτς.

Ο αρχηγός του CDU έπαιξε με τη φωτιά του ακροδεξιού λαϊκισμού με μια λογική εκλογικού τακτικισμού που ήλπιζε ότι θα του ενίσχυε τα ποσοστά. Οι πρώτες ενδείξεις είναι αρνητικές. Τελευταία δημοσκόπηση έδειξε ότι η κίνηση Μερτς έκλεισε περαιτέρω την ψαλίδα με το AFD. Εξάλλου, τέτοιου είδος ελιγμοί έχουν συνήθως καταστροφικά αποτελέσματα.

Τον Ιανουάριο του 2013, ο ηγέτης των Συντηρητικών στη Βρετανία Ντέιβιντ Κάμερον υποσχέθηκε ότι θα προχωρούσε σε δημοψήφισμα για το BREXIT αν κέρδιζε τις επικείμενες εκλογές. Το έκανε υποκύπτοντας στην πίεση του ακροδεξιού UKIP παρά το ότι το αίτημα για έξοδο από την ΕΕ δεν ήταν τότε πλειοψηφικό στη βρετανική κοινωνία. Υιοθέτησε την ατζέντα της Ακροδεξιάς, πιστεύοντας ότι θα την εμβόλιζε εκλογικά και επιπρόσθετα θα κέρδιζε το δημοψήφισμα. Δεν υπολόγισε όμως σωστά στη δυναμική που θα δημιουργούσε το δημοψήφισμα και οδήγησε τη χώρα του όχι μόνο στην –ιστορικών διαστάσεων– αποχώρηση από την ΕΕ αλλά και σε μια πολυετή πολιτική κρίση με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Δεν είναι τυχαίο ότι το κόμμα των Συντηρητικών βρίσκεται τρίτο στις δημοσκοπήσεις, πίσω από το ακροδεξιό Reform UK. Επίσης, πέντε χρόνια μετά το Brexit, μόλις το 30% των Βρετανών πιστεύει ότι αποδείχθηκε σωστή επιλογή για το Ηνωμένο Βασίλειο και η πλειοψηφία δηλώνει ότι επιθυμεί η χώρα να επιστρέψει στην ΕΕ. Η πολιτική οπερέτα που ακολούθησε του Brexit, είχε –μεταξύ άλλων– ως αποτέλεσμα την απαξίωση της πολιτικής διαδικασίας και, τελικά, της ίδιας της δημοκρατίας στη Βρετανία. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 52% της Gen Z, δηλαδή των ηλικιών 13 έως 27 ετών (που έχουν μεγαλώσει στα χρόνια του Brexit) πιστεύει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο «θα ήταν ένα καλύτερο μέρος αν επικεφαλής ήταν ένας ισχυρός ηγέτης που δεν χρειάζεται να ασχολείται με ζητήματα όπως το κοινοβούλιο και οι εκλογές». Ολα αυτά, στη χώρα που θεωρείται η κοιτίδα του κοινοβουλευτισμού.

Σε μια περίοδο αβεβαιότητας, ο εθνικιστικός λαϊκισμός δημιουργεί συχνά την εντύπωση της ασφάλειας στους πολίτες που απογοητεύονται από την αναποτελεσματικότητα των παραδοσιακών κομμάτων. Η λύση, ωστόσο, δεν είναι η υιοθέτηση της ακροδεξιάς ατζέντας. Αποτελεί πλάνη να νομίσει κάποιος ότι θα μπορέσει να την «υπηρετήσει» καλύτερα από τους γνήσιους εκφραστές της.

Η αντιμετώπιση του λαϊκισμού οφείλει να βασίζεται στην αναζήτηση των λύσεων για τα προβλήματα πάνω στα οποία χτίζεται το αφήγημα της Ακροδεξιάς. Στην αντιμετώπιση των αιτιών και όχι των συμπτωμάτων.

Εχει αποδειχθεί ότι η υιοθέτηση μιας ρητορικής με εθνολαϊκιστικά χαρακτηριστικά δεν προσθέτει στην Κεντροδεξιά τους ψηφοφόρους της Ακροδεξιάς. Αντιθέτως, αποπροσανατολίζει τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους και ενισχύει τον κατακερματισμό. Θολώνει το πολιτικό τοπίο με εν δυνάμει επικίνδυνες προοπτικές.

Υπό αυτό το πρίσμα, η ευρωπαϊκή Κεντροδεξιά οφείλει να παραμείνει εστιασμένη στην ουσία της πολιτικής, και στο αποτέλεσμα της διακυβέρνησης. Να πορευθεί με σταθερές αρχές και αξίες, κλείνοντας τα αυτιά στις σειρήνες της εθνικιστικής και λαϊκιστικής Ακροδεξιάς, αλλά κατανοώντας με ενσυναίσθηση τις βαθύτερες ανάγκες των ψηφοφόρων της, πριν παγιωθεί η ιδεολογική τους μετακίνηση στα άκρα.

---

Ο Παναγιώτης Κακολύρης είναι αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτικών Ιδρυμάτων, στις Βρυξέλλες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News