Oταν οι ιολόγοι και επιδημιολόγοι διασταυρώθηκαν για πρώτη φορά με την XEC, την υποπαραλλαγή του SARS-CoV-2 που άρχισε να κυριαρχεί το φθινόπωρο του 2024, τα σημάδια ήταν αποθαρρυντικά. Επρόκειτο για μια ακόμη παραλλαγή της Ομικρον. Οι αναλύσεις έδειξαν όμως ότι το νεότερο μέλος αυτής της οικογένειας ήταν το πλέον εξελιγμένο. Δεν άργησαν να φουντώσουν τα σενάρια για ένα νέο κύμα κρουσμάτων Covid-19

Κι όμως, εφέτος τον χειμώνα ο ιός που φαίνεται να μας απασχολεί λιγότερο είναι εκείνος που πέντε χρόνια πριν σήκωσε μια υγειονομική θύελλα που σάρωσε την ασφάλεια της ανθρωπότητας.

Πάντως, οι φθινοπωρινές προβλέψεις δεν ήταν ανεδαφικές. Η XEC είχε προκύψει από ανασυνδυασμό, δηλαδή μέσω μιας διαδικασίας κατά την οποία δύο άλλες παραλλαγές είχαν… σφυρηλατήσει το γενετικό υλικό τους. Οι σχετικές μελέτες, δε, έδειχναν ότι η δύναμή της οφειλόταν στην αυξημένη ανοσιακή διαφυγή – την ικανότητά της δηλαδή να προσπερνά με ευκολία την προστασία που προσφέρουν στον ανθρώπινο οργανισμό οι προηγούμενες λοιμώξεις ή οι εμβολιασμοί.

«Η πρωτεΐνική ακίδα ήταν αρκετά διαφορετική από τις προηγούμενες παραλλαγές, οπότε ήταν αρκετά εύκολο να υποθέσουμε ότι η XEC έχει τη δυνατότητα να διαφεύγει της ανοσίας, που είχε προκύψει έπειτα από μόλυνση από την JN.1», εξηγει στο BBC ο Κέι Σάτο, καθηγητής Iολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, ο οποίος διεξήγαγε μία από τις πρώτες μελέτες για τη XEC που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2024.

Στις ΗΠΑ οι υγειονομικές δομές είχαν προετοιμαστεί στα τέλη Νοέμβρη για έξαρση κρουσμάτων. Εκτιμούσαν ότι οι συναθροίσεις την Ημέρα των Ευχαριστιών (στις 28 Νοεμβρίου) θα λειτουργούσαν ως όχημα μεταδόσεων. Οι ανησυχίες των ειδικών διαψεύστηκαν.

Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στον υπόλοιπο κόσμο. Οπως σημειώνει στο Protagon ο καθηγητής Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής Κρήτης και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Νίκος Τζανάκης, «όντως τα ευρήματα έδειχναν ότι το νέο αυτό στέλεχος αποφεύγει πλήρως τα αντισώματα από προηγούμενες λοιμώξεις ή εμβολιασμό. Και ενώ αναμενόταν στην κλινική πράξη αυτό να μεταφραστεί σε επιβάρυνση του συστήματος Υγείας με νοσηλείες σε Μονάδες και σε αύξηση των θανάτων, αυτό δεν συνέβη. Στην πράξη, έχουμε σχεδόν υποτριπλάσια περιστατικά στα νοσοκομεία εφέτος τον χειμώνα με Covid σε σχέση με πέρυσι».

Οταν το ανοσοποιητικό κάνει εντατική γυμναστική

Ποια είναι όμως η αιτία που ο εφετινός χειμώνας μοιάζει πιο… κανονικός από τους προηγούμενους (και συγκεκριμένα από το 2019 και έπειτα); Μήπως ο SARS-CoV-2 οδεύει προς το τέλος του; Τι συνέβη και μοιάζει αποδυναμωμένος; Ο καθηγητής Τζανάκης δεν αναζητά τις απαντήσεις στις δυνάμεις του πανδημικού ιού, αλλά εστιάζει στις εφεδρείες που κρύβονται μέσα μας.

«Αν και ο ιός αλλάζει, έχει πλέον να αντιμετωπίσει, όταν εισέρχεται στους ανθρώπινους οργανισμούς, ένα ανοσοποιητικό σύστημα που βρίσκεται σε πλήρη ετοιμότητα. Ο άνθρωπος έχει αναπτύξει εξουδετερωτικά αντισώματα από τις προηγούμενες λοιμώξεις και τα εμβόλια, και επιπλέον διαθέτει πλέον το περίφημο σύστημα της ανοσολογικής μνήμης. Με αυτά τα δεδομένα, πλέον μεγάλο μέρος του πληθυσμού είτε δεν νοσεί είτε εκδηλώνει ήπια συμπτώματα».

Μία ακόμη απόδειξη, σύμφωνα με τον καθηγητή, είναι και το γεγονός ότι παρά τις μεγάλες συγκεντρώσεις ιικού φορτίου στα λύματα των πόλεων ανά τον κόσμο, οι νοσηλείες μειώνονται. «Δηλαδή, πολλοί άνθρωποί είναι φορείς του ιού, όμως δεν νοσούν. Αρα, τα θετικά σενάρια για την εξέλιξη του κορονοϊού φαίνεται, τουλάχιστον προς το παρόν, να επιβεβαιώνονται».

Ο ίδιος πάντως, προειδοποιεί ότι ο κίνδυνος δεν έχει μηδενιστεί. «Ο ιός εξακολουθεί να προκαλεί προβλήματα σε ανοσοκατασταλμένα άτομα ή σε άτομα άνω των 70 ετών, γι’ αυτό και τα συστήματα υγείας οφείλουν να συνεχίσουν άοκνα να προστατεύουν τους πλέον ευάλωτους».

Μήπως ήρθε για να… φύγει;

Το να εξαφανιστεί ο πανδημικός ιός ως διά μαγείας μοιάζει με προσδοκία χωρίς αντίκρισμα.

O Πίτερ Τσιν Χονγκ, καθηγητής του Τμήματος Λοιμωδών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο, δίνει εντούτοις μια ακόμη εξήγηση σχετικά με την εξασθένηση του μέχρι πρότινος παντοδύναμου πανδημικού ιού.

Οπως εξηγεί στο BBC, είναι πιθανό η Covid να έχει πλέον εισέλθει σε μια «ρουτίνα». Προοδευτικά η λοίμωξη θα γίνεται ακόμη πιο ήπια, έως ότου γίνει παρόμοια με εκείνη του κοινού κρυολογήματος. Το σενάριο αυτό δεν απέχει από όσα μας έχει διδάξει η ιστορία για τις επιδημίες που έχουν προκαλέσει οι κορονοϊοί.

«Κάποιοι επιχειρούν συχνά να προβλέψουν τι θα συμβεί με την Covid, αντλώντας πληροφορίες από τις πανδημίες που έχουν προκαλέσει οι ιοί της γρίπης, όπως η ισπανική γρίπη του 1918. Ομως, οι κορονοϊοί μπορεί να είναι εγγενώς διαφορετικοί από εκείνους της γρίπης, γι’ αυτό και θα πρέπει να αναζητήσουμε πληροφορίες που αφορούν τη συγκεκριμένη οικογένεια ιών».

Πάντως, οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν τον SARs-CoV-2 ιδιαίτερα επίμονο. Και υποστηρίζουν πως το γεγονός ότι έχασε την ισχύ του δεν σημαίνει πως ηττήθηκε πλήρως. «Η προστασία των ευάλωτων ομάδων επιβάλλεται και αυτή μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους. Αφενός με τη διάθεση επικαιροποιημένων εμβολίων και αφετέρου με τη χορήγηση αντι-ιικών –ίσως ακόμη πιο αποτελεσματικών στο μέλλον– θεραπειών. Επίσης, θα πρέπει να παρακολουθείται στενά η εξέλιξη του κορονοϊού διότι τίποτα δεν προδικάζει ότι ένα παλιό στέλεχος, όπως για παράδειγμα το Delta, δεν θα μας ξαναθυμηθεί και με τις κατάλληλες αλλαγές στο γενετικό υλικό του δεν θα προκαλέσει εκ νέου μία επείγουσα κατάσταση».

Ενα κακό και ένα παράξενο σενάριο…

Εως και σήμερα, η Omicron, που εντοπίστηκε τον Νοέμβριο του 2021, παραμένει η τελευταία «υπερπαραλλαγή» του πανδημικού κορονοϊού, ενώ είχαν προηγηθεί οι Alpha και Delta. Εκτοτε, δεκάδες άλλες έχουν εντοπιστεί, αλλά καμία δεν έχει καταφέρει να εκτοπίσει την Ομικρον, ούτε και να τρομάξει τους επιστήμονες.

Ωστόσο, o μοριακός ιολόγος του Πανεπιστημίου του Μισούρι, Μαρκ Τζόνσον, σημειώνει στο BBC ότι εάν ένα ανοσοκατεσταλμένο άτομο μολυνθεί τώρα με ένα παλαιότερο στέλεχος, όπως για παράδειγμα με το Delta, θα μπορούσε δυνητικά να προκύψει κάτι ριζικά διαφορετικό.

«Αν, πάλι, ένα από αυτά τα παλαιότερα στελέχη άρχιζε να εξαπλώνεται ευρύτερα, το ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων θα ήταν κάπως μπερδεμένο, δεδομένου ότι έχουν μεσολαβήσει τρία χρόνια κατά τα οποία η άμυνά μας εκπαιδεύτηκε να εξουδετερώνει τις νεότερες εκδοχές του SARS-CoV-2».

Οι παρατηρήσεις του Τζόνσον οδηγούν σε ένα πιο παράξενο σενάριο: υπάρχουν κάποιες πρώτες ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες ο SARS-CoV-2 τείνει να εξελίσσεται με τρόπο που στο τέλος θα μοιάζει περισσότερο με νοροϊό (ο βασικός ύποπτος για εξάρσεις γαστρεντερίτιδας στους ενήλικες), χολέρα ή ιό ηπατίτιδας, παρά με το ιό κοινού κρυολογήματος.

«Είναι ενδιαφέρον ότι οι εξελικτικοί πρόγονοι του ιού που προκάλεσε την πανδημία δεν ήταν αναπνευστικοί ιοί, ήταν εντερικοί –αυτοί που ζουν στο έντερο– και εξαπλώνονταν μέσω μολυσμένων τρόφιμων και νερού ή μέσω της διαπροσωπικής επαφής. Ετσι, είναι πιθανό ο πανδημικός κορονοϊός να μετατραπεί σε ένα εξ ολοκλήρου τροφικό παθογόνο, αλλά αυτό μάλλον δεν πρόκειται να συμβεί σύντομα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News