Στολίζω με τον γιό μου το χριστουγεννιάτικο δέντρο (οι υπόλοιποι ένοικοι του σπιτιού αδυνατούσαν φέτος να είναι παρόντες). Παρότι, ως έφηβος, δεν έχει την τεράστια χαρά και προσμονή που επεδείκνυε μικρός, καθώς με βλέπει να κοψομεσιάζομαι να βγάλω κάτι στολίδια από το κουτί τους, μου λέει με νόημα: «Να βάλω μουσική;».

Ξέρει καλά τα εορταστικά guilty pleasures μου. Σε λίγο ακούγεται από το Spotify το extended (παρακαλώ) version του «Last Christmas» (πρέπει να είμαι ο τελευταίος άνθρωπος στον πλανήτη που επιμένει να το ακούει). Κάποια στιγμή, βέβαια, ο νεαρός θα διακόψει βάναυσα (και το soundrack και τον στολισμό) για να δει αγώνα NBA, αλλά το τελετουργικό έχει και αυτή τη χρονιά βρει τον χώρο του.

Σίγουρα υπάρχουν στιγμές που εύχεσαι να μπορούσες να περάσεις όλη αυτή την περίοδο κοιμώμενος/η/ο, παραδομένος σε μια γλυκιά νάρκη που θα σε γλίτωνε από όλους τους μικρούς και μεγάλους «ψυχαναγκασμούς» των ημερών. Ελα, όμως, που τα (μικρά και μεγάλα) τελετουργικά είναι και λυτρωτικά. Γιατί μέσα σε τόση μαυρίλα και doomscrolling εκεί έξω, σε κρατούν «ζωντανό» (εκεί μέσα).

To έλατο (μαζί με το σκαρφάλωμα στο πατάρι για να το κατεβάσεις, συνήθως ψιλοβρίζοντας) είναι ένα από αυτά. Ακολουθούν τα δώρα (που κάθε χρόνο χάνουν το ειδικό βάρος τους με την όλο και πιο πρώιμη καταναλωτική φρενίτιδα (φέτος από τα τέλη Οκτωβρίου, στην Black Friday είχαμε πλέον «γκώσει»). Πάντως, ακόμα και στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, στο λύκειο τα παιδιά εξακολουθούν να κάνουν κλήρωση στην τάξη για τον Secret Santa.

Υστερα είναι τα εθιμοτυπικά (και συχνά ψυχοβγαλτικά) τραπεζώματα και οι υποχρεωτικές οικογενειακές συνάξεις (ό,τι σημαίνει για τον καθένα το «οικογενειακές»). Οι τελευταίες μοιάζουν ότι είναι κάθε χρόνο ίδιες, αλλά δεν είναι ποτέ. Διότι κάθε χρόνο διανθίζονται με ηχηρές απουσίες, νέες παρουσίες, νέους ρόλους (εκεί που ήσουν καλεσμένος γίνεσαι οικοδεσπότης, εκεί που ήσουν ο νεότερος παραπονιέσαι για τις άβολες καρέκλες).

Κάποιες, πάλι, καταργούνται ή αλλάζουν «στέκι», άλλες καινούργιες θεσπίζονται. Μια εξαδέλφη μου διοργανώνει φέτος για δεύτερη συνεχή χρονιά μια (αυστηρά θηλυκή) διαγενεακή σύναξη (με ηλικιακό εύρος από 92 έως 19). Αν ήμουν 25 μπορεί και να την έβρισκα «κριντζ», σήμερα είναι μια χαρούμενη και παρηγορητική ζύμωση με το «πριν» και το «μετά».

Οπως γράφει ο Μάικλ Νόρτον, καθηγητής στο Harvard Business School, στο πρόσφατο βιβλίο του «Τhe Ritual Effect: From Habit to Ritual, Harness the Surprising Power of Everyday Actions», τα «rituals» («τελετουργικά») έχουν τη δική τους σημασία (όχι βέβαια μόνο την περίοδο των εορτών). Το «τελετουργικό», σημειώνει, δεν είναι μια απλή συνήθεια, π.χ. ότι μόλις σηκώνομαι το πρωί πίνω καφέ και διαβάζω εφημερίδα. Είναι κάτι άλλο, που αν δεν το κάνω μού «κοστίζει».

Οπως λέει ο Νόρτον σε συνέντευξή του στο BBC, «Οταν άρχισα την έρευνα για τα rituals είχα την εντύπωση ότι θα μελετούσα τα μεγάλα, γάμους και κηδείες και αποφοιτήσεις – τις μεγάλες στιγμές. Ομως αυτές που πραγματικά άρχισαν να ξεχωρίζουν είναι τα μικρά ιδιοσυγκρασιακά που οι άνθρωποι σκαρφίζονται μόνοι τους. Οταν π.χ. μελετούσαμε την απώλεια, μια γυναίκα είπε ότι πλένει το αυτοκίνητο του εκλιπόντος συζύγου της κάθε Σαββατοκύριακο, ακριβώς όπως το έκανε εκείνος».

Ρουτίνες, λίστες και προβλέψεις  

Πολλές από τις εορταστικές ρουτίνες (ακόμα κι αν είναι η μυρωδιά από τους κουραμπιέδες της υπερήλικης μητέρας σου) είναι οι μαντλέν των παιδικών σου χρόνων, σε συνδέουν με πρώιμους εαυτούς σου και γι’ αυτό δρουν κατευναστικά (εκτός ίσως από τις εορταστικές εξόδους με το διαχρονικά μετα-αποκαλυπτικό μποτιλιάρισμα στους δρόμους).

Να θυμίσω ότι ανάμεσα στα rituals της εκπνοής του χρόνου είναι και οι λίστες κάθε λογής (ακόμα και οι πολύ προσωπικές, π.χ. «10 πράγματα που μου πήγαν φέτος κατά διαόλου»). Ποιος δεν θυμάται την αδημονία για την αθλητική ανασκόπηση της χρονιάς από το Eurosport; (σήμερα κάπως χάνεται μέσα στον ορυμαγδό εικόνας και πληροφορίας.) Με το πέρασμα του χρόνου απλά αλλάζουν μορφή και ματιά (π.χ. το μουσικό «Wrap» του Spotify ή η λίστα με τις viral microειδήσεις που συνέταξαν και για φέτος οι New York Times).

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στο τελετουργικό των προβλέψεων για τη χρονιά που ανατέλλει. Πολλές από αυτές, άμα τύχει και τις διαβάσεις μετά από κάμποσο καιρό, θέλεις να αρχίσεις να τραβάς τα μαλλιά σου (μία στις τρεις πιθανότητες έδινε, να θυμίσω, ο Εconomist στον Τραμπ να καβατζώσει για δεύτερη φορά την προεδρία).

Υποθέτω ότι τα τελετουργικά τα εκτιμάς πρωτίστως όταν χάνονται (ή όταν απειλούνται). Αρκεί να θυμηθεί κανείς πόσες μικρές ρουτίνες  επανεκτιμήσαμε στη διάρκεια των κρίσεων (οικονομικής και υγειονομικής). Σε όσους βαρυγκομούν με τις «βαρετές» ιεροτελεστίες των φετινών γιορτών, να φρεσκάρω λίγο τη μνήμη. Υπήρξε εποχή (όχι στην Κατοχή) που επιτρέπονταν ρεβεγιόν έως εννιά ατόμων, από δύο μόνο οικογένειες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News