Με την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Ασαντ, ξεκίνησε μια παγκόσμια προσπάθεια να εντοπιστούν οι συνεργάτες και οι «μπράβοι» του, οι οποίοι τον βοήθησαν να σπείρει τον τρόμο στη Συρία. Απώτερος σκοπός είναι και να ξεκινήσει μια διαδικασία που θα φέρει τον Ασαντ και όλους αυτούς ενώπιον της Δικαιοσύνης. Ενας ερευνητής εγκλημάτων πολέμου περιέγραψε, στους Times, τη διαδικασία ως «μεγαλύτερη από τη Νυρεμβέργη», αναφερόμενος στις δίκες των Ναζί που ακολούθησαν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ενώ ο Ασαντ, η σύζυγος και τα παιδιά του φιλοξενούνται από τον Πούτιν στη Μόσχα, χιλιάδες αξιωματικοί του στρατού και του μηχανισμού ασφαλείας του πιστεύεται ότι φεύγουν με κάθε μέσο από τη Συρία για να σωθούν.

Το κλειδί για την προσαγωγή τους στη δικαιοσύνη βρίσκεται σε μια στοίβα από καφέ χαρτόκουτα. Βρίσκονται πίσω από μια κλειδωμένη πόρτα σε ένα γραφείο χωρίς όνομα, σε κάποια ευρωπαϊκή πόλη. Μέσα σε αυτά τα 406 κουτιά υπάρχουν περισσότερα από 1,3 εκατομμύρια έγγραφα που θα μπορούσαν να βάλουν τον Ασαντ και τους υποστηρικτές του στη φυλακή για πάντα.

Το αρχείο αυτό έχει συγκεντρωθεί τα τελευταία 13 χρόνια από έναν καναδό δικηγόρο και ερευνητή εγκλημάτων πολέμου, τον 61χρονο Μπιλ Γουάιλι και την ομάδα του, η οποία αποτελείτο από Σύρους που ρίσκαραν τα πάντα για να συλλέξουν τα στοιχεία και να τα βγάλουν από τη Συρία.

Μεταμφιεσμένοι σε βοσκούς και εμπόρους, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο, από φορτηγά μέχρι σχεδίες, μετέφεραν ολόκληρα ντουλάπια με έγγραφα και τα πέρασαν από τα σημεία ελέγχων. Ενας πλήρωσε με τη ζωή του, ένας άλλος τραυματίστηκε και ένας απήχθη από ομάδα ανταρτών. Αρκετοί χρειάστηκε να φυγαδευτούν από τη χώρα για να σωθούν. Κάποια χαρτιά έπρεπε να μείνουν σε κρυψώνες στη Συρία καθώς ήταν πολύ επικίνδυνο να μετακινηθούν.

Παρά τους κινδύνους, εκατοντάδες κιλά εγγράφων κάθε φορά έβγαιναν από τη Συρία για ψηφιακή σάρωση και ανάλυση από την οργάνωση του Γουάιλι, την Επιτροπή Διεθνούς Δικαιοσύνης και Λογοδοσίας (CIJA), η οποία χρηματοδοτήθηκε από τις κυβερνήσεις της Βρετανίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ.

Κάντο όπως οι Ναζί

Το καθεστώς Ασαντ κατέγραφε τα πάντα και μια αλυσίδα ανθρώπων του υπέγραφε αυτό που ορισμένοι αποκαλούσαν «γραφειοκρατία θανάτου». «Αυτή είναι η πιο τεκμηριωμένη καταστολή στην ιστορία. Οπως οι Ναζί, αλλά με υπολογιστές», είπε ο Γουάιλι στους Times.

Πράγματι, ο πατέρας του Ασαντ, ο Χαφέζ, ο οποίος κυβέρνησε από το 1970 έως το 2000, λέγεται ότι είχε λάβει συμβουλές για μεθόδους βασανιστηρίων από έναν πρώην Ναζί, τον Αλόις Μπρίνερ, ο οποίος αναζήτησε καταφύγιο στη Δαμασκό μετά τον πόλεμο, έχοντας υπηρετήσει ως αναπληρωτής του αρχιτέκτονα του Ολοκαυτώματος, Αδόλφο Αϊχμαν.

Ο Γουάιλι ξεκλειδώνει το δωμάτιο και ανοίγει τα κουτιά για να δείξει στους δημοσιογράφους των Times χάρτες και έγγραφα. Πολλά έχουν επάνω ανάγλυφο το γεράκι του συριακού καθεστώτος ή είναι υπογεγραμμένα από τον Ασαντ και άλλους ανώτερους αξιωματούχους.

Αφηγούνται την ιστορία μιας δικτατορίας που επί 50 χρόνια φυλάκιζε, εκτελούσε, εξαφάνιζε ανθρώπους, τους κακοποιούσε σεξουαλικά με βάναυσες μεθόδους και χτυπούσε με χημικά όπλα τους δικούς της ανθρώπους.

Κανείς δεν ξέρει πόσους ακριβώς σκότωσε το καθεστώς. Τα Ηνωμένα Εθνη υπολογίζουν ότι από το 2011, περισσότεροι από 300.000 άμαχοι έχουν χάσει τη ζωή τους και τουλάχιστον 100.000 Σύροι παραμένουν αγνοούμενοι.

«Ηταν μια γραφειοκρατική δολοφονική μηχανή. Η δολοφονία αυτών των ανθρώπων ήταν μια καθημερινή δουλειά», είπε στους Times ο Μοχάμεντ αλ Αμπντάλα, πρώην κρατούμενος του καθεστώτος, ιδρυτής του Κέντρου Δικαιοσύνης και Λογοδοσίας για τη Συρία, στην Ουάσινγκτον, το οποίο συλλέγει επίσης στοιχεία.

Τέσσερις αριθμοί στο μέτωπο

Τον Αύγουστο του 2013, ένας σύρος στρατιωτικός φωτογράφος με την κωδική ονομασία «Caesar» έβγαλε λαθραία περίπου 55.000 φωτογραφίες αποδεικτικών στοιχείων. Η ομάδα του φωτογράφιζε πτώματα κρατουμένων –μερικές φορές μέχρι και 50 την ημέρα– τα οποία παραδίδονταν σε στρατιωτικά νοσοκομεία από τις υπηρεσίες ασφαλείας.

Κάθε νεκρός είχε έναν μοναδικό τετραψήφιο αριθμό γραμμένο στο μέτωπο με ένα χοντρό μαρκαδόρο. Ενας άλλος αριθμός υποδείκνυε τον κλάδο των μυστικών υπηρεσιών από τον οποίο είχε σκοτωθεί το συγκεκριμένο άτομο. Πολλοί ξυλοκοπήθηκαν, ακρωτηριάστηκαν, κάηκαν, πυροβολήθηκαν, ενώ και σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν πολτοποιηθεί. Την περασμένη εβδομάδα ο Οσάμα Οτμάν, πολιτικός μηχανικός, αποκαλύφθηκε ότι ήταν ο άνθρωπος που έβγαζε τις φωτογραφίες.

Τα έγγραφα αποδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας, είπε στους Times ο Γουάιλι, ότι ο Ασαντ δεν ήταν απλός αχυράνθρωπος. «Γνωρίζουμε από τα έγγραφα ότι ο Ασαντ κινούσε τα νήματα», πρόσθεσε.

Μεταξύ των εγγράφων βρίσκονται και πρακτικά από τον κεντρικό πυρήνα διαχείρισης κρίσεων, τον οποίο δημιούργησε ο Ασαντ τον Μάρτιο του 2011, για να αντιμετωπίσει τη λαϊκή εξέγερση.

Ο πυρήνας συνεδρίαζε σχεδόν κάθε βράδυ και συζητούσε στρατηγικές για τη συντριβή κάθε διαφωνίας. Ζητούσε αναφορές από επιτροπές ασφαλείας και πράκτορες πληροφοριών σε όλες τις επαρχίες. Τα έγγραφα περιγράφουν αυτές τις αναφορές, τις αποφάσεις που λαμβάνονταν, τις εντολές που δίνονταν και, στη συνέχεια, τις αναφορές για την επιτυχία της καταστολής.

«Οι αναφορές περνούσαν από το προσωπικό γραφείο του Ασαντ και ένας υπάλληλος περίμενε όσο εκείνος τα διάβαζε και έκανε σημειώσεις στο περιθώριο “κάντε αυτό, κάντε εκείνο, μην κάνετε αυτό”», είπε ο Γουάιλι στους Times. «Ετσι ξέρουμε ότι ο Ασαντ έδινε ο ίδιος εντολές».

«Για μένα είναι το αρχέτυπο της κοινοτοπίας του κακού, της Χάνα Αρεντ», συνέχισε, αναφερόμενος στη διάσημη περιγραφή του Αϊχμαν από την αμερικανίδα συγγραφέα, κατά τη δίκη του στην Ιερουσαλήμ. «Ο Ασαντ δεν φαίνεται τραμπούκος· είναι καλά μορφωμένος, αστός, οφθαλμίατρος, μιλάει πολλές γλώσσες, φοράει κομψά ρούχα, αλλά είναι ένας στυγνός δικτάτορας».

Τα έγγραφα της CIJA έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε 13 υποθέσεις σε όλο τον κόσμο, εναντίον αξιωματούχων του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένης μιας δίκης στις ΗΠΑ που έκρινε το καθεστώς Ασαντ ένοχο για εσκεμμένη στόχευση της δημοσιογράφου των Sunday Times, Μαρί Κόλβιν. Η Κόλβιν σκοτώθηκε στη Χομς, το 2012.

Θα τον δώσει ο Πούτιν;

Αν και ο Ασαντ έχει προς το παρόν βρει καταφύγιο στη Μόσχα, μαζί με άλλους συμμάχους του Πούτιν, όπως ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ο Γουάιλι είναι πεπεισμένος ότι ο ρώσος πρόεδρος θα τον παραδώσει μέσα στα επόμενα τρία χρόνια.

«Το έχουμε δει να συμβαίνει στο παρελθόν, όταν ένας δικτάτορας χάνει την εξουσία και του δίνεται καταφύγιο σε ένα συμμαχικό κράτος, αλλά δεν έχει καμία αξία για αυτό το κράτος και τελικά γίνεται βάρος. Αυτό συνέβη με τον Τσαρλς Τέιλορ της Λιβερίας και τον Λοράν Γκμπαγκμπό της Ακτής του Ελεφαντοστού, οπότε αυτό θα συμβεί και στον Ασαντ. Του δίνω τρία χρόνια», είπε στους Times ο Γουάιλι.

«Οι Ρώσοι θα θελήσουν να διαπραγματευτούν με τις νέες αρχές στη Συρία, ώστε να διατηρήσουν το ναυτικό και τις αεροπορικές βάσεις τους, τις οποίες χρειάζονται για επιχειρήσεις στη Λιβύη και την κεντρική Αφρική, και ο Ασαντ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσον για αυτήν τη διαπραγμάτευση. Γιατί να μην τον δώσουν πίσω;» πρόσθεσε. «Δεν τους χρησιμεύει και δεν του χρωστάνε τίποτα».

Το γραφείο του Γουάιλι έχει ήδη προσλάβει δέκα ακόμη άτομα, πέρα από τους 43 που είχε ήδη, τα οποία συλλέγουν αποδεικτικά στοιχεία, ενώ στέλνει και περισσότερους σαρωτές εγγράφων στη Συρία.

Η ταχύτητα με την οποία κατέρρευσε το καθεστώς, πιθανώς δεν άφησε περιθώριο να εξαφανιστούν τα ίχνη της δράσης του. «Αυτό που έχουμε ήδη είναι μάλλον μια σταγόνα στον ωκεανό», είπε ο Γουάιλι εκτιμώντας ότι «υπάρχουν πιθανώς 100 εκατομμύρια έγγραφα».

Ωστόσο, καθώς οι Σύροι λεηλατούν το παλάτι του Ασαντ και καταστρέφουν τα κέντρα κράτησης, ο Γουάιλι φοβάται ότι κάποια στοιχεία μπορεί να χαθούν. Η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού προειδοποίησε την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου ότι ορισμένα έγγραφα είχαν ήδη καταστραφεί και είπε ότι «καλεί τις αντιμαχόμενες πλευρές σε όλη τη Συρία να αποτρέψουν την καταστροφή».

Οι φυσικοί αυτουργοί

Η άλλη προτεραιότητα είναι ο εντοπισμός των φυσικών αυτουργών. Το αρχείο του Γουάιλι δείχνει τον τεράστιο αριθμό των ατόμων που εμπλέκονται.

«Μιλάμε για 50 χρόνια τρόμου και πάρα πολλούς νεκρούς και βασανισμένους. Για να εντοπιστούν οι δράστες, χρειάζεται μια τεράστια δομή», είπε.

«Ολο αυτό θα είναι πολύ μεγαλύτερο από τη Νυρεμβέργη. Ενεπλάκησαν χιλιάδες και χιλιάδες άνθρωποι, μόνο από τις υπηρεσίες ασφαλείας και πληροφοριών και εκτός αν είναι τρελοί, δεν νομίζω να περιμένουν στο σπίτι τους για να τους πιάσουν ή να τους σκοτώσουν».

Ανάμεσά τους είναι βασικά πρόσωπα, όπως ο αδίστακτος μικρότερος αδελφός του Ασαντ, στρατηγός Μαχέρ αλ Ασαντ, ο οποίος διοικούσε την περιβόητη 4η Τεθωρακισμένη Μεραρχία και διηύθυνε την επιχείρηση λαθρεμπορίας ναρκωτικών του καθεστώτος. Ο Μαχέρ λέγεται ότι επίσης έχει φτάσει στη Ρωσία μέσω Ιράκ. Αλλοι είναι ο Αλί Μαμλούκ, πρώην επικεφαλής του Γραφείου Εθνικής Ασφάλειας και ο Τζαμίλ Χασάν, ο αρχηγός πληροφοριών της Πολεμικής Αεροπορίας.

Ο ηγέτης των ανταρτών που ήταν ο εγκέφαλος της πτώσης του Ασαντ είπε ότι δεν θα υπάρξει αμνηστία στους «εγκληματίες» που έφυγαν από τη Συρία. Ο Αχμέντ αλ Σάρα, γνωστός και ως Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, είπε: «Θα τους καταδιώξουμε στη Συρία και ζητάμε από τις χώρες να παραδώσουν όσους διέφυγαν για να μπορέσουμε να αποδώσουμε δικαιοσύνη».

Ομως, επισημαίνουν οι Times, η υπόθεση περιπλέκεται από το γεγονός ότι η οργάνωση του Τζολάνι, Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, θεωρείται από πολλές χώρες τρομοκρατική ομάδα.

Μια άλλη πρόκληση είναι ο μηχανισμός που θα χρησιμοποιηθεί για να φέρει τον Ασαντ ενώπιον της δικαιοσύνης. Η Συρία δεν έχει υπογράψει τις Συνθήκες της Ρώμης που νομιμοποιούν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και προηγούμενες απόπειρες δημιουργίας διεθνούς δικαστηρίου για τη Συρία είχαν σκοντάψει σε βέτο, από τη Ρωσία και την Κίνα. Για αυτόν τον λόγο, το 2016 τα Ηνωμένα Εθνη ίδρυσαν ένα μοναδικό οιονεί εισαγγελικό όργανο, τον Διεθνή, Αμερόληπτο και Ανεξάρτητο Μηχανισμό, για να βοηθήσει να στοιχειοθετηθούν υποθέσεις κατά ανώτερων στελεχών του καθεστώτος.

«Πρόκειται για ένα καθεστώς, όπως οι Ερυθροί Χμερ στην Καμπότζη, που χρησιμοποίησε όλους τους πόρους του κράτους για να κάνει πρωτίστως ένα πράγμα –να καταστείλει τον λαό του– επομένως δεν είναι δύσκολο να φτιάξεις μια λίστα», είπε στους Times ο Ρομπέρ Πετίτ, επικεφαλής του Μηχανισμού.

«Γνωρίζουμε ότι μερικά από τα άτομα ενδιαφέροντος έχουν ήδη διαφύγει ή έχουν περάσει στην παρανομία και θα χρησιμοποιήσουμε όλους τους πόρους μας για να προσπαθήσουμε να εξακριβώσουμε τη θέση τους. Η απονομή δικαιοσύνης είναι θεμελιωδώς σημαντική εάν θέλουμε βιώσιμη ειρήνη στη Συρία», πρόσθεσε. «Η εκδίκηση και η βία δεν χτίζουν τίποτα».

Οπως και ο Γουάιλι, ο Πετίτ πιστεύει ότι ο Ασαντ δεν θα ξεφύγει. «Μπορεί να πάρει χρόνο, αλλά πριν από δύο εβδομάδες ποιος θα πίστευε ότι ο Ασαντ θα ήταν εκτός εξουσίας και θα έφευγε… Ο κόσμος έχει αλλάξει και όλα είναι πιθανά».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News