Η σαρωτική επέλαση των ανταρτών της αντιπολίτευσης στη Συρία δεν ήταν η μόνη έκπληξη των τελευταίων ημερών. Ο 42χρονος που ηγήθηκε της επίθεσης πήρε μια απρόσμενη στρατηγική απόφαση: Χρησιμοποίησε το πραγματικό του όνομα. Σε ένα επίσημο μήνυμα, την Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου, μετά την είσοδο των μαχητών της στη Χάμα, η ισλαμιστική Χαγιάτ Ταχίρ αλ Σαμ (HTS) μοιράστηκε ένα μήνυμα με την υπογραφή του Αχμέντ αλ Σαραά. Πρόκειται για το όνομα με το οποίο ήρθε στον κόσμο ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι.

Η κίνηση είναι μέρος του rebranding που επιχειρεί ο Τζολάνι για τον εαυτό του αλλά και την ομάδα του. Στο παρελθόν υπήρξε μια σκιώδης μορφή και σπανίως έδειχνε το πρόσωπό του, ενώ παρέμεινε σε μια φυλακή των ΗΠΑ στο Ιράκ προτού γίνει διοικητής σε ένα παρακλάδι της Αλ Κάιντα στον βίαιο εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Ακόμη και σήμερα, υπάρχει ανταμοιβή δέκα εκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ για πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψή του.

Ομως, τις τελευταίες εβδομάδες, ο Τζολάνι έγινε το κεντρικό πρόσωπο της πιο επιτυχημένης προέλασης των ανταρτών στη Συρία εδώ και χρόνια, προέλαση που οδήγησε στην πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ.

Χρησιμοποιώντας το πραγματικό όνομα του Τζολάνι, η HTS ελπίζει να δείξει ότι «είναι απλώς ένας κανονικός τύπος». Αν και μάλλον είναι ακριβώς το αντίθετο.

«Ο Τζολάνι είναι νέος, έξυπνος και εξαιρετικά φιλόδοξος», είπε στην Washington Post ο Τσαρλς Λίστερ, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής, προσθέτοντας ότι ήταν επίσης αδίστακτος στο παρελθόν στην εκκαθάριση των αντιπάλων του και των πιθανών μελλοντικών απειλών. «Θέλει να είναι ο άνθρωπος που θα επιλέξει τον επόμενο “βασιλιά” και θα τον στηρίξει», συμπλήρωσε.

Ενας άνθρωπος που διαμορφώθηκε από τις συγκρούσεις

Ο Αχμέντ αλ Σαραά γεννήθηκε το 1982 στη Συρία. Πολύ αργότερα έγινε γνωστός ως Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι. Εχει πει ο ίδιος ότι η πρώιμη ζωή του διαμορφώθηκε από συγκρούσεις, καθώς η οικογένειά του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της στα Υψίπεδα του Γκολάν κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1967. Το μεταγενέστερο ψευδώνυμό του ήταν μια αναφορά στο χαμένο σπίτι της οικογένειάς του, με διαφορετική γραφή.

Σε μια συνέντευξη του 2021 στο «Frontline» του PBS, ο Τζολάνι περιέγραψε πώς μεγάλωσε στη Δαμασκό και εργαζόταν στο παντοπωλείο του πατέρα του. Αλλά μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και τον επακόλουθο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, πήγε στη Βαγδάτη για να πολεμήσει ενάντια στην εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ.

Εκεί, εντάχθηκε στην Αλ Κάιντα του Ιράκ (AQI), «θυγατρική» της ευρύτερης Αλ Κάιντα που πολέμησε τα στρατεύματα των ΗΠΑ στη χώρα. Γύρω στο 2005, όταν ήταν περίπου 23 ετών, συνελήφθη στη Μοσούλη και πέρασε αρκετά χρόνια σε μια φυλακή που διοικείται από τις ΗΠΑ στο Camp Bucca.

Πώς ενεπλάκη στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας

Οταν ο Τζολάνι αφέθηκε ελεύθερος, μετά από πέντε χρόνια, η AQI είχε μετονομαστεί σε Ισλαμικό Κράτος (ISIS) στο Ιράκ, υπό τη διοίκηση του Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, ο οποίος έμεινε στην ιστορία για τις βάναυσες προσπάθειές του να οικοδομήσει ένα ισλαμικό χαλιφάτο στη Συρία και το Ιράκ.

Αν και σύντομα θα γίνονταν εχθροί, γράφει η Washington Post, τότε ο Μπαγκντάντι και ο Τζολάνι ήταν σύμμαχοι. Ο ηγέτης του ISIS έστειλε τον νεότερο συνάδελφό του πίσω στη Συρία, το 2011, ως εκπρόσωπο της οργάνωσης, ακριβώς τη στιγμή που η κυβέρνηση Ασαντ άρχισε να καταστέλλει τις διαδηλώσεις.

Καθώς ξεκίνησε ο συριακός εμφύλιος πόλεμος, ο Τζολάνι δημιούργησε την Τζαμπχάτ αλ-Νούσρα, ως παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Η ομάδα έγινε σύντομα μια από τις πιο σημαντικές φατρίες εντός του αντικυβερνητικού Ελεύθερου Συριακού Στρατού, με ορισμένους αναλυτές να τους περιγράφουν ως πολύ πιο άγριους μαχητές από τους λιγότερο θρησκευόμενους συμμάχους τους.

Η Τζαμπχάτ αλ-Νούσρα χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες στα τέλη του 2012. Εναν χρόνο αργότερα, ο Τζολάνι έδωσε την πρώτη του τηλεοπτική συνέντευξη, λέγοντας στο Al Jazeera ότι ήθελε να θέσει τη Συρία υπό αυστηρό ισλαμικό νόμο. «Η μάχη έχει σχεδόν τελειώσει», είχε πει τότε, ενώ αρνήθηκε να δείξει το πρόσωπό του στην κάμερα.

Γιατί  «τα έσπασε» με την Αλ Κάιντα

Ακόμη και εκείνη την εποχή, ωστόσο, η Τζαμπχάτ αλ Νούσρα αντιμετώπιζε προβλήματα με άλλες ισλαμιστικές ομάδες στη Συρία.

Στις αρχές του 2013, ο Μπαγκνταντί είχε ανακοινώσει ότι η Τζαμπχάτ αλ Νούσρα θα έπρεπε να γίνει μέρος της δικής του ομάδας του Ισλαμικού Κράτους, που είχε στο μεταξύ επεκταθεί στη Συρία. Ο Τζολανί απέρριψε τη διαταγή, αν και πολλοί από τους μαχητές του αυτομόλησαν.

Η Αλ Κάιντα σύντομα διέρρηξε τους δεσμούς της με το Ισλαμικό Κράτος, θέτοντας την Τζαμπχάτ αλ-Νούσρα σε άμεση σύγκρουση με τον Μπαγκντάντι. Παρά τη δρακόντεια ερμηνεία του για το Ισλάμ και τη βία που ασκούσε κατά των αμάχων, το Ισλαμικό Κράτος μπόρεσε να αναπτυχθεί γρήγορα, ιδρύοντας ένα οιονεί κράτος σε τεράστιες περιοχές της Συρίας και του Ιράκ, προτού νικηθεί από έναν διεθνή συνασπισμό υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Ο Μπαγκντάντι αυτοκτόνησε κατά τη διάρκεια επιδρομής των ΗΠΑ, το 2019.

Υπήρξαν, όμως, και άλλες μεγάλες διασπάσεις, συνεχίζει η Washington Post. Το 2016, ο Τζολάνι ανακοίνωσε ότι η Τζαμπχάτ αν-Νούσρα θα άλλαζε το όνομά της σε Τζαμπχάτ Φατάχ αλ-Σαμ και είπε ότι δεν οφείλει πλέον πίστη στην Αλ Κάιντα.

Ο Τζολάνι έδειξε τότε το πρόσωπό του για πρώτη φορά, στη βιντεοσκοπημένη δήλωση που κοινοποιήθηκε στο Al Jazeera. Είπε ότι η διάσπαση έγινε επειδή δεν ήθελε να δώσει «πρόσχημα» στις ΗΠΑ και τη Ρωσία να πραγματοποιούν αεροπορικές επιδρομές εναντίον του ευρύτερου ανταρτικού κινήματος της Συρίας.

Η Χαγιάτ Ταχίρ αλ-Σαμ (HTS) δημιουργήθηκε το 2016, από τη συγχώνευση της Τζαμπχάτ Φατάχ αλ-Σαμ και άλλων ομάδων.

Τι έκανε μετά την κατάρρευση του Ισλαμικού Κράτους

Στα χρόνια μετά την κατάρρευση του Ισλαμικού Κράτους, τα μέτωπα στη Συρία παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό στατικά. Την ίδια στιγμή, ο Τζολάνι άλλαζε σιγά σιγά τον τρόπο που παρουσίαζε τον εαυτό του.

Στη συνέντευξή του στο «Frontline», ο Τζολάνι είπε ότι ο πιο βάναυσος από εκείνον Μπαγκντάντι δεν είχε την «ικανότητα να αναλύει καταστάσεις» και ότι η ομάδα του, που πλέον είναι γνωστή ως HTS είχε πραγματοποιήσει βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας «μόνο επειδή δεν είχε καλύτερα όπλα».

Πριν από περίπου δύο χρόνια, ο Τζολάνι έβγαλε την ενδυμασία των ισλαμιστών ανταρτών που φορούσε στο παρελθόν και υιοθέτησε την πιο κλασική πράσινη στρατιωτική στολή. Φαίνεται ότι παρακολουθούσε τις συγκρούσεις εκτός Μέσης Ανατολής και αποφάσισε να μιμηθεί τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σχολιάζει η Post…

Ο Τζολάνι είχε επίσης μετατρέψει την HTS σε έναν «φαινομενικά επαγγελματικό στρατό», λένε οι αναλυτές. Ο εξοπλισμός των στρατιωτών του είναι καλύτερος από αυτόν του συριακού στρατού. Εχουν γουόκι-τόκι, γυαλιά νυχτερινής όρασης και κομψές στολές, πολύ υψηλότερης ποιότητας από τον συριακό στρατό.

Η HTS διατήρησε τον έλεγχο της βορειοδυτικής Συρίας, συμπεριλαμβανομένης της πόλης Ιντλίμπ, αποτελώντας την εκεί de facto κυβέρνηση για 4,5 εκατ. ανθρώπους. Ο Τζολάνι έχει επιδιώξει συνεργασίες με άλλες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων χριστιανών και μελών της κοινότητας των Δρούζων, συνεργάστηκε με τα Ηνωμένα Εθνη και δημιούργησε γραμμές επικοινωνίας με δυτικές κυβερνήσεις.

«Ενώ έχει μια επικήρυξη 10 εκατ. δολαρίων να επικρέμαται από πάνω του, εμφανίζεται δημόσια σε όλη τη βορειοδυτική Συρία τα τελευταία τέσσερα χρόνια και δεν έγινε ποτέ στόχος αμερικανικού χτυπήματος», είπε ο Τσαρλς Λίστερ στην Post, προσθέτοντας ότι αυτό δεν ήταν τυχαίο. «Σίγουρα θα είχε πεθάνει αν αποτελούσε προτεραιότητα για τους Αμερικανούς».

Τι είδους Συρία οραματίζεται ο Τζολάνι

Οι αναλυτές περιγράφουν τον Τζολάνι ως ρεαλιστή αλλά καιροσκόπο, πολύ πρόθυμο να αλλάξει καθώς αλλάζουν οι συνθήκες. Σε αυτό το πλαίσιο, εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή που οι σύμμαχοι του Ασαντ στη Χεζμπολάχ, το Ιράν και τη Ρωσία αποσπώνται από άλλες συγκρούσεις.

«Είναι πολύ καλός στο να δράττει τη σωστή στιγμή», είπε στην Washington Post ο Ααρον Ζέλιν, ο οποίος έχει γράψει ένα βιβλίο για την HTS, που εκδόθηκε πέρυσι.

Αυτός ο πραγματισμός φαίνεται και στο στιλ διακυβέρνησής του. Ενώ η HTS παραμένει μια ισλαμιστική οργάνωση, μέχρι στιγμής έχει κάνει πράξη τις υποσχέσεις της για θρησκευτική ανοχή στις περιοχές της Συρίας που ελέγχει. Στην επαρχία Ιντλίμπ, ουσιαστικά διοικεί ένα μονοκομματικό κράτος, υπό αυτό που αποκαλεί «Κυβέρνηση Σωτηρίας».

«Αυτό το σύστημα δεν είναι δημοκρατικό και βασίζεται σε μια αυστηρή ερμηνεία του Ισλάμ», είπε στην Post ο Αϊμέν Τζαβάντ Αλ-Ταμιμί, ανεξάρτητος ερευνητής για τη Συρία, «αλλά το HTS δεν οραματίζεται κάτι παρόμοιο με τα σχέδια του ισλαμικού εμιράτου της Αλ Κάιντα ή του χαλιφάτου του Ισλαμικού Κράτους».

Ο Νταρίν Καλίφα, ανώτερος σύμβουλος της International Crisis Group, έγραψε στο X αυτή την εβδομάδα ότι ο Τζολανί σκέφτεται να διαλύσει την HTS για να «επιτρέψει την πλήρη ενοποίηση των πολιτικών και στρατιωτικών δομών σε νέους θεσμούς που θα αντικατοπτρίζουν το εύρος της συριακής κοινωνίας».

Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι τα πρώτα σημάδια από το Χαλέπι είναι σχετικά θετικά, χωρίς πίεση στη χριστιανική μειονότητα της πόλης, για παράδειγμα. Αλλά υπάρχουν ανησυχίες ότι η ομάδα του Τζολάνι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει εσωτερικές διαμάχες, ειδικά καθώς φαίνεται τόσο προσωποκεντρική.

Ο Τζολάνι είναι αναμφίβολα ένας χαρισματικός ηγέτης. Σε έναν βαθμό, ίσως να είναι και ειλικρινής ως προς τις προθέσεις του. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα συμβεί εάν σκοτωθεί ή αποχωρήσει από την ηγεσία της ομάδας του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News