Το σωματικό βάρος επιστρέφει στον άνθρωπο μετά το τέλος της δίαιτας επειδή τα λιπώδη κύτταρα του σώματος έχουν μνήμη παχυσαρκίας και δυσκολεύον τη διατήρηση της φόρμας. Αυτό επιβεβαιώνει μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature από το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης. Η μελέτη εξηγεί με επιστημονικό τρόπο τον λόγο για τον οποίον είναι τόσο δύσκολο να παραμείνει ο άνθρωπος σε φόρμα ύστερα από την τήρηση προγράμματος απώλειας βάρους.

Η εμπειρία της παχυσαρκίας και του υπερβάλλοντος βάρους οδηγεί σε αλλαγές που παραμένουν στο επιγονιδίωμα. Οι επιστήμονες της Ζυρίχης μέτρησαν την παρουσία της επιγενετικής μνήμης σε ανθρώπους και ποντίκια. Ανέλυσαν τον λιπώδη ιστό μιας ομάδας ατόμων με σοβαρή παχυσαρκία και μιας ομάδας ατόμων που δεν είχαν πάντα φυσιολογικό βάρος. Διαπίστωσαν ότι ορισμένα γονίδια ήταν πιο ενεργά στα λιποκύτταρα της παχύσαρκης ομάδας από ό,τι σε εκείνα της άλλης, ενώ άλλα γονίδια ήταν λιγότερο ενεργά.

Ούτε η χειρουργική άλλαξε το μοτίβο. Δύο χρόνια αφότου οι παχύσαρκοι του πειράματος υποβλήθηκαν σε επεμβάσεις μείωσης βάρους (και έχασαν πολλά κιλά), η επιγενετική δραστηριότητα των λιποκυττάρων τους εξακολουθούσε να δείχνει το μοτίβο που συνδέεται με την προϋπάρχουσα παχυσαρκία. Κατόπιν οι επιστήμονες εξέτασαν πόσο κράτησαν αυτές οι αλλαγές, βάζοντας παχύσαρκα ποντίκια σε δίαιτα. Στα ποντίκια που έχασαν βάρος οι αλλαγές στο επιγονιδίωμα παρέμειναν: ήταν σαν τα κύτταρα να «θυμήθηκαν» ότι «κατοικούσαν» σε ένα σώμα με παχυσαρκία.

Τι συνεπαγόταν αυτή η ανάμνηση; Μεγαλύτερη ευκολία στην αύξηση βάρους είχαν τα μεμονωμένα λιποκύτταρα, που ήταν πιο πρόθυμα να απορροφήσουν σάκχαρα και λίπη, σε σύγκριση με τα λιποκύτταρα των ποντικιών που δεν ήταν ποτέ παχύσαρκα. «Το λιπώδες κύτταρο σε προφλεγμονώδη κατάσταση είναι ένα κύτταρο που τείνει εύκολα να αποθηκεύει και να μην καίει ενέργεια» είπε στην Corriere della Sera ο Στέφανο Ερζεγκοβέζι, διατροφολόγος και ψυχίατρος.

«Το DNA μας είναι προγραμματισμένο να είναι σωτήριο, διότι όλοι προερχόμαστε από προγόνους που επέζησαν από λιμούς. Επιπλέον, τα λιπώδη κύτταρα των παχύσαρκων συνεχίζουν να είναι πιο μεγάλοι κυνηγοί ζάχαρης και λίπους και, γενικά, να παράγουν περισσότερα προφλεγμονώδη μόρια».

Ο μηχανισμός ενεργοποιείται και στους υπέρβαρους: «Καταγράφεται σε όλες τις καταστάσεις όπου υπάρχει αύξηση της λειτουργικότητας του λιπώδους ιστού, ιδιαίτερα στην πιο ενεργή, στο σπλαχνικό λίπος της κοιλιακής περιοχής: αύξηση που συμβαίνει αν κάποιος υποφέρει από υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία, αν τρώει πάρα πολλά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, πάρα πολλά κορεσμένα λιπαρά ή πολύ αλάτι».

Η ελβετική μελέτη αφήνει, πάντως, ορισμένες αμφιβολίες. Πρώτον, δεν είναι σαφές πόσον καιρό το σώμα θυμάται την παχυσαρκία. Δεύτερον, οι μηχανισμοί που κρύβονται πίσω από αυτό το φαινόμενο παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι. Τρίτον, δεν καθορίζεται αν είναι η επιγενετική αλλοίωση που προκαλεί παχυσαρκία ή, αντίστροφα, αν είναι ένα κύτταρο που τείνει να απορροφά ζάχαρη και λίπος αυτό που αλλάζει την έκφραση των γονιδίων.

Αυτό που μας λέει η έρευνα, ωστόσο, αποκτά σημαντική σημασία: «Η ιδέα ότι ο λιπώδης ιστός είναι ένα είδος αδρανούς δοχείου για την αποθήκευση ενεργειακών αποθεμάτων έχει οριστικά εξαφανιστεί» σχολίασε ο γιατρός. «Είναι ένα εξαιρετικά ενεργό όργανο από ενδοκρινολογικής και μεταβολικής απόψεως. Τότε έχουμε επιβεβαίωση ότι η παχυσαρκία δεν είναι απλώς θέμα κακών συνηθειών, αλλά υπάρχουν μηχανισμοί διατήρησης του μοριακού βάρους, που είναι σημαντικοί. Επομένως, ας σταματήσουμε να θεωρούμε την παχυσαρκία ως κακή συνήθεια ή, χειρότερα, ως βίτσιο. Είναι και αυτή μια ασθένεια όπως όλες οι άλλες, με ισχυρή βιολογική συνιστώσα».

Τι μπορεί να γίνει για να εξουδετερώσει την αντίσταση ενός σώματος που θυμάται πότε ήταν υπέρβαρο; «Πρέπει, προφανώς, να ελέγχουμε την πρόσληψη θερμίδων, επομένως να προσέχουμε συνειδητά τις μερίδες όσων τρώμε, όμως πρέπει να προσέχουμε και την ποιότητα του φαγητού. Προσπαθούμε να ακολουθούμε έντονα αντιφλεγμονώδη δίαιτα, όπως η μεσογειακή, η οποία είναι επιγενετική θεραπεία. Τα κύτταρα θα λάβουν σήματα καθαρής πείνας επειδή η φλεγμονή θα μειωθεί, και με τον καιρό η συμπεριφορά τους θα αλλάξει».

Και κατέληξε ο γιατρός: «Πρέπει να τρώμε καλά κάθε ημέρα. Αυτή είναι η περίφημη αλλαγή τρόπου ζωής που πρέπει να συνεχιστεί στο πέρασμα του χρόνου. Στον οργανισμό μας υπάρχουν κύτταρα ευαίσθητα στη μνήμη της παχυσαρκίας, τα οποία δεν πρέπει να λαμβάνουν ανθυγιεινά ερεθίσματα, δηλαδή φαγητά υπερεπεξεργασμένα». 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News