Εκ πρώτης όψεως, η σύγκριση μεταξύ του Ανρί Ματίς και του Zουάν Μιρό μπορεί να φαίνεται παράδοξη. Καταρχάς, οι δύο καλλιτέχνες ανήκουν σε διαφορετικές γενιές: ο Ματίς γεννήθηκε το 1869 και ο Μιρό το 1893. Επίσης συνδέονται με διαφορετικά καλλιτεχνικά περιβάλλοντα, ο Ματίς με τον φωβισμό και ο Μιρό με τον υπερρεαλισμό, αλλά και διαφορετικές αισθητικές προσεγγίσεις.

Το έργο του Ματίς σχετίζεται με τη «διακοσμητική» αρμονία, ενώ εκείνο του Μιρό πιστεύεται ότι διαπνέεται από την αίσθηση του αλλόκοτου, αναφέρει στην ιστοσελίδα του το Μουσείο Ματίς στη Νίκαια της Γαλλίας, όπου παρουσιάστηκε αρχικά (28 Ιουνίου – 29 Σεπτεμβρίου 2024) μια έκθεση-διάλογος μεταξύ των δύο σπουδαίων δημιουργών.

Η παρουσίασή της συνεχίζεται τώρα στο Ιδρυμα Zουάν Μιρό στη Βαρκελώνη, μέχρι τις 9 Φεβρουαρίου 2025. Στόχος της έκθεσης «MiróMatisse, más allá de las imágenes» («ΜιρόΜατίς, πέρα από τις εικόνες»), την οποία έχουν συνδιοργανώσει τα δύο ιδρύματα, είναι να αμφισβητήσει τα στερεότυπα και να υπογραμμίσει τις βαθιές, διαρκείς και εποικοδομητικές σχέσεις μεταξύ των δύο καλλιτεχνών, των απόψεών τους για την τέχνη, και των έργων τους.

Παρουσιάζονται 160 έργα, τα οποία αναδεικνύουν τις σχέσεις τους, ανάμεσά τους πίνακες και ντοκουμέντα που δεν έχουν εκτεθεί ποτέ πριν. Ο διάλογος, δε, αποκαλύπτει τον καλύτερο εαυτό των δύο αγαπημένων καλλιτεχνών.

Η μητέρα του καταλανού ζωγράφου ήταν η πρώτη που υποψιάστηκε την επιρροή του ιδρυτή του κινήματος των φωβιστών στον σουρεαλιστή γιο της, όταν άρχισαν να χάνονται τα αυγά της, αναμεταδίδει από τη Βαρκελώνη ο Ιζαμπαρντ Γουίλκινσον, ανταποκριτής των βρετανικών Times στην Ισπανία, από όπου καλύπτει επίσης την Πορτογαλία, το Μαρόκο και την Αλγερία.

«Προς μεγάλη ενόχληση της μητέρας μου, η οποία διαμαρτύρεται για το κόστος του φαγητού, άλλαξα τη μέθοδο προετοιμασίας των καμβάδων μου» έγραψε ο Μιρό το 1918. «Τους προετοιμάζω με κρόκους αυγών σύμφωνα με μια συνταγή… του Ματίς».

Περισσότερο από μία δεκαετία αργότερα, ο Μιρό και ο κατά 23 χρόνια μεγαλύτερός του Ματίς θα σφυρηλατούσαν μια διαρκή αλλά ελάχιστα γνωστή φιλία, που βασίστηκε σε έναν φαινομενικά απίθανο αμοιβαίο θαυμασμό μεταξύ του ισπανού σουρεαλιστή και του γάλλου φωβιστή.

Είναι, εξάλλου, γνωστή η μεγάλη φιλία αλλά και η αντιπαλότητα του Ματίς με έναν άλλο Ισπανό, τον Πάμπλο Πικάσο. Τώρα όμως, η έκθεση «ΜιρόΜατίς, πέρα από τις εικόνες» δείχνει ότι και ο μεγαλύτερος σε ηλικία ζωγράφος άντλησε βασική έμπνευση από τον Μιρό, σε μια εποχή που είχε κολλήσει καλλιτεχνικά, γράφει ο Γουίλκινσον στους Times.

«Στις επιστολές που έγραφε ο Ματίς στον γιο του Πιέρ βλέπουμε ότι είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Μιρό» δήλωσε η επιμελήτρια Βερονίκ Ντυπά, προσθέτοντας ότι ο Πιέρ Ματίς έγινε αντιπρόσωπος του Μιρό στις ΗΠΑ το 1934. «Τον επόμενο χρόνο, όταν ο Ματίς αντιμετώπισε μια κρίση, ζήτησε από τον γιο του να του στείλει δύο έργα του Μιρό για να τα μελετήσει. Τα έργα αυτά τον βοήθησαν να ξεπεράσει τις δυσκολίες του, καθώς αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για να επιστρέψει στη δική του ζωγραφική» εξήγησε στους Times.

Ο Μιρό, αντίστοιχα, μελέτησε τον Ματίς με την ίδια θέρμη, σημειώνοντας στο τετράδιο των σκίτσων που χρησιμοποίησε στη Βαρκελώνη μεταξύ 1934 και 1936 και ξανά το 1941 και 1942: «Το πνεύμα αυτών των καμβάδων θα πρέπει να είναι “φωβικό”, αλλά με έναν ποιητικό τρόπο. Θα πρέπει, σε κάποιον βαθμό, να θυμίζουν τους καλούς πίνακες του Ματίς, αλλά να τους ξεπερνούν και να είναι πιο οργισμένα “Fauve”».

Η έκθεση υπογραμμίζει απροσδόκητες ομοιότητες στα ενδιαφέροντα και τις συμπάθειες των δύο ζωγράφων, όπως και στην προσέγγισή τους στα σχέδια. Τη δεκαετία του 1930 ο Ματίς έλεγε «το χέρι μου οδηγείται και μου φαίνεται τόσο εύκολο να αποδώσω κάτι όπως το βλέπω, όσο είναι και σε όνειρο». Την ίδια περίπου εποχή ο Μιρό δημιούργησε μια σειρά από πίνακες σε χαρτί Ingres. Και αργότερα, στο τέλος της ζωής του, θυμήθηκε: «Εκανα ακριβώς αυτό που είπε ο Ματίς, και με έναν πιο βαθύ τρόπο από τους υπερρεαλιστές: άφηνα το χέρι μου να με καθοδηγήσει».

Στην ερώτηση, δε, ποιοι ήταν οι καλύτεροι ζωγράφοι εκτός από τον ίδιο και τον Πικάσο, ο Ματίς απάντησε: «Ο Μιρό… ναι, ο Μιρό… γιατί μπορεί κάλλιστα να βάλει οτιδήποτε στον καμβά του… αλλά αν έχει βάλει ένα κόκκινο σημάδι σε ένα συγκεκριμένο σημείο, μπορείς να είσαι σίγουρος ότι έπρεπε να είναι εκεί και πουθενά αλλού… Αν το αφαιρέσεις, ο πίνακας θα καταρρεύσει».

Οι δημιουργίες και των δύο ζωγράφων, αναφέρει ακόμη η ανακοίνωση του μουσείου, βασίζονται σε μια ισχυρή στάση απέναντι στη Δυτική εικαστική παράδοση. Ορμώμενοι από την ίδια κριτική ανησυχία, οι Ματίς και Μιρό ανέπτυξαν διευρυμένες πρακτικές σχεδίου και ζωγραφικής. Επομένως δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι δρόμοι τους συνέκλιναν και ότι θαύμαζαν ο ένας τον άλλον.

Δίνοντας έμφαση στις βιογραφικές πληροφορίες, η έκθεση αναδεικνύει τις αποφασιστικές στιγμές κατά τις οποίες οι ανταλλαγές των δύο ζωγράφων αποδείχτηκαν πιο παραγωγικές, την αντίληψη του Μιρό για τον φωβισμό στα τέλη της δεκαετίας του 1910 και στις αρχές της δεκαετίας του 1940, και τη σημασία του έργου του, το οποίο έδωσε στον Ματίς ένα ευπρόσδεκτο ερέθισμα στα μέσα της δεκαετίας του 1930, όταν περνούσε μια εικαστική κρίση.

Τέλος, συγκρίνοντας τη «δολοφονία» της ζωγραφικής από τον Μιρό και τη διακοσμητική αισθητική του Ματίς, η έκθεση διερευνά τις κοινές πρακτικές των δυο μεγάλων καλλιτεχνών. Στην έκθεση παρουσιάζονται ακόμη εικονογραφημένα βιβλία και μνημειακές συνθέσεις, καθώς και ένας «διάλογος» ανάμεσα σε ορισμένα από τα τελευταία έργα τους, τα οποία συμπυκνώνουν ιδανικά την κληρονομιά τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News