Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είχε διάφορες συνέπειες στην Ευρώπη. Κυρίως οικονομικές, αλλά αυτές, με τη σειρά τους, σαν ντόμινο, συμπαρέσυραν την πολιτική και την κοινωνία. Μια από τις «παράπλευρες» απώλειες του πολέμου, ο οποίος συνεχίζεται εδώ και δυόμιση χρόνια, είναι ο «μύθος» της Ανγκελα Μέρκελ.

Με κάθε μήνα που περνάει, σημειώνει χαρακτηριστικά ο Economist, η πολιτική κληρονομιά της Μέρκελ χάνει διαρκώς τη λάμψη της και βυθίζεται σε ανυποληψία.

Ανγκελα, όπως Μάργκαρετ

Η Μέρκελ συγκρίνεται συχνά με την Μάργκαρετ Θάτσερ και όχι μόνο επειδή ήταν και οι δύο γυναίκες, αλλά περισσότερο ως «κεντροδεξιοί κένταυροι» με ταλέντο στην πολιτική επιβίωση. Κυβέρνησαν πολύ διαφορετικά, αλλά η διακυβέρνησή τους διήρκεσε τόσο που όταν έφυγαν από την εξουσία οι έφηβοι στις χώρες τους δεν θυμούνταν άλλον ηγέτη.

Η Θάτσερ αναγκάστηκε να αποχωρήσει από το κόμμα της, το 1990, καθώς τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις κατέρρεαν. Εκτοτε, παρόλα αυτά, βρίσκεται σταθερά στην κορυφή της λίστας με τους καλύτερους μεταπολεμικούς ηγέτες της Βρετανίας, σύμφωνα με τις έρευνες κοινού. Ο σερ Κιρ Στάρμερ, ο σημερινός πρωθυπουργός της χώρας, τον περασμένο μήνα αντιμετώπισε κατακραυγή επειδή απλώς μετακίνησε το πορτρέτο της Θάτσερ σε διαφορετικό σημείο της πρωθυπουργικής κατοικίας, στην οδό Ντάουνινγκ.

Η Μέρκελ επέλεξε να συνταξιοδοτηθεί μετά από τέσσερις θητείες, ενόσω ήταν ακόμη τόσο δημοφιλής που ο υποψήφιος για την ηγεσία του κόμματός της αλλά και ο ηγέτης της αντιπολίτευσης (που τώρα βρίσκεται στην εξουσία) κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια για να πείσουν ότι άξιζαν να τη διαδεχθούν. Ωστόσο, τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ και πλέον κάθε μήνας που περνά φέρνει και μια νέα μια υπενθύμιση του πώς η ηγεσία της ώθησε τη Γερμανία στην πτώση.

Η πολιτική ιστορία και υστεροφημία της γερμανίδας «Iron Frau», όπως την αποκαλεί ο Economist, (Σιδηρά Κυρία, δεν έλεγαν και την Θάτσερ;) θα έρθει ξανά στο προσκήνιο στις 26 Νοεμβρίου οπότε αναμένεται να κυκλοφορήσουν τα απομνημονεύματά της, ένα βιβλίο 736 σελίδων. Κάποτε, το γεγονός αυτό θα ήταν άλλη μια αφορμή για να αποθεωθεί. Τώρα, πιθανότατα θα αποτελέσει μια αφορμή για να χτυπηθεί ακόμη περισσότερο.

Δέκα έξι χρόνια χωρίς μεταρρυθμίσεις

Σχεδόν κάθε μεγάλη απόφαση που έλαβε η Μέρκελ φαίνεται πλέον να είχε δεινές συνέπειες για την ίδια τη Γερμανία, αλλά συχνά και για όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση. Γεωπολιτικά άφησε τη χώρα με μια τριάδα επικίνδυνων εξαρτήσεων: Ανίκανη να υπερασπιστεί τον εαυτό της χωρίς την Αμερική, αδύναμη να αναπτυχθεί χωρίς εξαγωγές στην Κίνα και απόλυτα βασιζόμενη στο ρωσικό αέριο για να διατηρήσει τη βιομηχανία της. Δέκα έξι χρόνια χωρίς μεταρρυθμίσεις κατέστησαν τη Γερμανία για άλλη μια φορά τον μεγάλο οικονομικό ασθενή της Ευρώπης.

Τι πήγε στραβά; «Ο Βλαντίμιρ Πούτιν» είναι μια πιθανή απάντηση: Η απόφαση του ρώσου προέδρου να εξαπολύσει μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, το 2022, έδειξε ότι η ελλιπής ετοιμότητα της Γερμανίας δεν ήταν απλώς μια θεωρητική παγίδα, γράφει ο Economist. Η Μέρκελ είχε πολύ τακτική επικοινωνία με τον Πούτιν και το γεγονός ότι μιλούσαν ο ένας τη γλώσσα του άλλου σίγουρα έκανε την ατμόσφαιρα ανάμεσά τους πιο οικεία. Αναμφίβολα, θα επαναλάβει στα απομνημονεύματά της ότι «ποτέ δεν τον εμπιστεύτηκε πραγματικά» και θα υπενθυμίσει στον κόσμο ότι ήταν εκείνη που οδήγησε το κύμα κυρώσεων κατά της Ρωσίας, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, το 2014.

Ωστόσο, οι γερμανικές αμυντικές δαπάνες παρέμειναν στο σχεδόν 1,3% του ΑΕΠ καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας της, οπότε το ρωσικό αέριο έγινε απολύτως απαραίτητο στους Γερμανούς, με την Μέρκελ να υπογράφει και την κατασκευή ενός νέου αγωγού από τη Ρωσία μετά το 2014. Η απόλυτη αποφασιστικότητά της να κλείσει τους εναπομείναντες πυρηνικούς σταθμούς της Γερμανίας μετά την κατάρρευση της Φουκουσίμα, το 2011, κατέστησε τη χώρα ακόμα πιο εξαρτημένη από τη Ρωσία.

Την ίδια ώρα, η Κίνα απορροφούσε με χαρά τις γερμανικές εξαγωγές, που δεν συνοδεύονταν από ερωτήσεις σχετικά με την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ και η Γερμανία δεν ανησυχούσε μήπως αγκιστρωθεί σε άλλο ένα αυταρχικό καθεστώς.

Η Μέρκελ παραβρέθηκε και παρακολούθησε περισσότερες από 100 συνόδους κορυφής της ΕΕ, περνώντας τόσες ώρες σε αίθουσες συνεδριάσεων στις Βρυξέλες όσες εργάζεται ο μέσος Γερμανός σε έναν ολόκληρο χρόνο. Με ποιο σκοπό και τι αποτέλεσμα, όμως; Η Μέρκελ έγινε διαβόητη για τη συνήθειά της να αναβάλει τις μεγάλες αποφάσεις για όσο το δυνατόν περισσότερο. Οποιαδήποτε άμεση κρίση αντιμετωπίστηκε ως επί το πλείστον λογικά, αν και όχι πάντα από την οπτική της Ελλάδας, συχνά όμως αφότου είχε επιδεινωθεί από μήνες αδράνειας. Ωστόσο, επισημαίνει ο Economist, όσο σβήνονταν οι «φωτιές» κανείς δεν εστίαζε αρκετά στο μέλλον. Ναι, η ΕΕ διατηρήθηκε ολόκληρη (μείον τη Βρετανία). Αλλά με τι σχήμα;

Η ΕΕ έχει γίνει πιο εύθραυστη λόγω της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης ορισμένων από τα μέλη της, κυρίως της Ουγγαρίας. Η Μέρκελ έχει μεγάλη ευθύνη γι’ αυτό, σύμφωνα με τον Economist, καθώς προστάτεψε τον εκκολαπτόμενο Βίκτορ Ορμπαν από την κριτική, για λόγους ευκολίας (η Ουγγαρία είναι συνδεδεμένη με τις γερμανικές βιομηχανικές αλυσίδες εφοδιασμού).

Η Ευρώπη αποδείχτηκε ότι βρισκόταν σε οικονομική επιβράδυνση. H πρόσφατη έκθεση του Μάριο Ντράγκι, πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας, αποδοκίμασε την ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική, επισημαίνοντας πόσο πολύ η ήπειρος είχε μείνει πίσω από την Αμερική.

Και τέλος, η καλοσύνη της προς τους μετανάστες, αν και αξιέπαινη, εκτός από το να προσκαλέσει πάνω από ένα εκατομμύριο Σύρους και άλλους στη Γερμανία το 2015, οδήγησε σε μια πολιτική αντίδραση που βοήθησε στην άνοδο της σκληρής Δεξιάς στη Γερμανία και αλλού.

Η γυναίκα που δεν αγαπούσε τις μεταρρυθμίσεις

Υπάρχει μια ειρωνεία στο πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα. Η Γερμανία παρότρυνε τους νοτιοευρωπαίους στη λιτότητα, αλλά τώρα η δική της «σφιχτή» οικονομική πολιτική δείχνει άχρηστη. Μια συνταγματική τροποποίηση που περιορίζει τα δημοσιονομικά ελλείμματα, η οποία χρονολογείται από την εποχή της Μέρκελ, το 2009, έχει οδηγήσει τις δημόσιες υπηρεσίες σε χρόνια υποεπένδυσης. Δαπάνες που θα μπορούσαν να γίνουν με μηδενικό επιτόκιο μπορεί να είχαν ετοιμάσει τη Γερμανία για τον 21ο αιώνα. Αντίθετα, οι γέφυρες κυριολεκτικά καταρρέουν και το σιδηροδρομικό σύστημα διαλύεται λόγω παρατεταμένης αμέλειας.

Οσοι αναρωτιούνται πώς κατέληξε η Ευρώπη στη σημερινή της κατάσταση, δικαίως θα κοιτάξουν τη θητεία της Μέρκελ, καταλήγει ο Economist. Οι Γερμανοί μπορεί να χρησιμοποιήσουν την κυκλοφορία των απομνημονευμάτων της για να κάνουν τη δική τους αυτοανάλυση. Είναι εκείνοι που ψήφισαν επανειλημμένα για να αναβάλουν μεταρρυθμίσεις όπως εκείνες που ξεκίνησε, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο προκάτοχος της Μέρκελ, Γκέρχαρντ Σρέντερ.

Η ίδια η Μέρκελ, διοίκησε τη Γερμανία σαν να βρισκόταν σε έναν παραμυθένιο κόσμο, αφήνοντάς την να απολαύσει έναν εκτεταμένο γεωπολιτικό και οικονομικό υπνάκο, από τον οποίο τώρα πρέπει να ξυπνήσει απότομα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News