Κάθε θάνατος έχει μια τραγικότητα. Για τη Βάσω Παπανδρέου τραγωδία ήταν τα τελευταία στάδια της μακράς ασθένειάς της. Οταν ένας άνθρωπος που τον χαρακτήριζε το σφρίγος παραλύει σταδιακά, όταν μια προσωπικότητα που ζούσε μέσα από την επαφή με άλλους ανθρώπους δεν μπορεί να επικοινωνήσει, η ζωή της γίνεται μαρτύριο.

Το τέλος που της επιφυλάχθηκε στέρησε –ή, για την ακρίβεια, άφησε ανεκπλήρωτη– την τελευταία πολιτική επιθυμία της, να γράψει τα απομνημονεύματά της. Η δική της εκδοχή για μια σειρά από γεγονότα που έζησε, συνδιαμόρφωσε, πρωταγωνίστησε, δεν θα ειπωθεί.

Σε κάθε άνθρωπο η διαδρομή της ζωής άλλοτε προσφέρει ευκαιρίες, άλλοτε στερεί. Στη Βάσω, τόσο οι προσφορές όσο και οι στερήσεις είχαν πάντα ένταση και δραματικότητα.

Αναρωτήθηκα αρκετές φορές ποια είναι η κορυφαία στιγμή της. Μοναδική γυναίκα στην εννεαμελή πρώτη ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και πρώτη υπεύθυνη για την ιδεολογική του κατεύθυνση. Μια νέα γυναίκα το καλοκαίρι του 1977, με την ψυχολογική συντριβή του αναγκαστικού χωρισμού από τον μεγάλο της έρωτα. Η σκληρή απόφαση να μην επιλέξει να δημιουργήσει οικογένεια και να επιδιώξει την πολιτική διαδρομή χάριν της συγκυρίας που την όρισε πρώτη Επίτροπο στην ΕΟΚ. Η καθαρότητα των σοσιαλδημοκρατικών θέσεων και η μαχητικότητά της, που την ανέδειξαν σε αιχμή του δόρατος της ευρωπαϊκής Αριστεράς απέναντι στη συντηρητική επέλαση, και την ιχνογράφησαν ως ισοϋψή Καρυάτιδα της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας μαζί με τη μεγάλη Μάργκαρετ Θάτσερ.

Ο ανεπανάληπτος εκλογικός θρίαμβος του 1993 στη Β’ Αθηνών. Η επιμονή και οι συγκρούσεις για το ενεργειακό πρόγραμμα της χώρας. Η αποτελεσματική διαχείριση των μεγάλων φυσικών καταστροφών στην Αττική. Η θλίψη που δεν μπόρεσε να αποτρέψει αυτό που είδε να έρχεται, τη φούσκα του Χρηματιστηρίου και αυτό που δεν φανταζόταν, την εκτροπή δικών της ανθρώπων. Την πικρία για τη διαγραφή της από το κίνημα που είχε συνιδρύσει, με απόφαση μέλους της οικογένειας που την είχε εξαρτήσει ψυχολογικά.

Καμία από αυτές δεν είναι. Αν έγραφε, θα φαινόταν πως σύμφωνα με τα βιώματά της, κορύφωσή της ήταν η σκηνή με το διπλωμένο χαρτί που παρέδωσε στον Ανδρέα ενώ αυτός μιλούσε στην Κεντρική Επιτροπή το 1994. Δεν ήταν αυθόρμητο, το είχε αποφασίσει από την προηγουμένη, το είχε συζητήσει σε στενό κύκλο, αντιστάθηκε στις προσπάθειες να μεταπεισθεί, και όταν ρωτήθηκε «πόση υπολογίζεις ότι θα είναι η απόσταση που θα διανύσεις μέσα στην αίθουσα;» υπομειδίασε με το γνωστό ύφος της, απαντώντας: «Θα την κάνω μεγάλη». Και την επομένη πήγε και κάθισε πίσω-πίσω. Ηταν η στιγμή που προσπέρασε τη Βάσω και έγινε «Η» Παπανδρέου.

Συμβαίνει στους ανθρώπους να επηρεάζονται από άτομα του στενού τους περιβάλλοντος. Η επιρροή είναι μεγαλύτερη όταν είναι ψυχολογική και ιδεολογική ταυτόχρονα. Η Βάσω, όχι τυχαία, δέχτηκε την επίδραση δύο ανδρών με το ίδιο ονοματεπώνυμο: Ανδρέας Παπανδρέου. Ο πρώτος ήταν ο πατέρας της. Εζησε αποδεχόμενη ή αντιστεκόμενη στις προτροπές και στις απαγορεύσεις του. Περιέγραφε μια σκηνή που, καθώς αποβιβαζόταν από ένα λονδρέζικο λεωφορείο που βρισκόταν ακόμη εν κινήσει, έπεσε πάνω σε μια κολόνα  και… της ζήτησε συγνώμη. Σχολίαζε: «Αμάν με τους κανόνες καλής συμπεριφοράς του πατέρα μου»!

Ο δεύτερος ήταν «Ο» Ανδρέας. Ο μεγάλος έρωτας και ο μεγάλος ηγέτης. Δέχτηκα πολλές φορές και σε διαφορετικές περιόδους την επίπληξη της «πώς είναι δυνατόν να είσαι ΠΑΣΟΚ αλλά να μη σε γοητεύει ο Ανδρέας;» Το φθινόπωρο του 1994 η Βάσω ήταν βέβαιη ότι η συνέχιση της πολιτικής διαδρομής του Παπανδρέου έβλαπτε παρά ωφελούσε τη χώρα και την παράταξη.

Με την κίνησή της υπερέβη και τους δύο. Αφησε πίσω τους καλούς τρόπους, ότι δεν διακόπτουμε έναν ομιλητή και μάλιστα άξιο σεβασμού, και εκδήλωσε την αμφισβήτησή της στον καθοδηγητή της.

ΥΓ.: Με τη Βάσω συνεργάστηκα αθροιστικά πέντε χρόνια, τρία ως εξωτερικός συνεργάτης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δύο ως επιστημονικός συνεργάτης στο υπουργείο Ανάπτυξης. Είχαμε πρωτίστως φιλική σχέση από το 1976 ως το 2022, όταν έπαψε να έχει τη δυνατότητα επικοινωνίας. Σχέση που υπερέβαινε τις πολιτικές συγκλίσεις (οι περισσότερες) και αποκλίσεις μας. Ηταν ένας δύσκολος άνθρωπος με σκληρό περίβλημα, αλλά με έναν εύθραυστο πυρήνα, γεμάτο γνώσεις, χιούμορ, δοτικότητα. Μου έλειψε και θα μου λείπει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News