Ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ υπήρξε μια εμβληματική μορφή της ιταλικής και ευρωπαϊκής Αριστεράς, στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 και έφτασε πολύ κοντά στο να οδηγήσει το Κομμουνιστικό Κόμμα στην κυβέρνηση, μέσω ενός «ιστορικού συμβιβασμού» με τους Χριστιανοδημοκράτες της χώρας ενώ υπερασπίστηκε τον «ευρωκομμουνισμό», μια φιλελεύθερη, αντισταλινική εκδοχή του Μαρξισμού που σάρωσε για λίγο την ήπειρο.

Τι δουλειά έχουν οι ακροδεξιοί, που κυβερνούν σήμερα την Ιταλια, με τον εμβληματικό ηγέτη της αριστεράς; Τα 40 χρόνια από το θάνατο του Μπερλινγκουέρ μνημονεύονται με μια σειρά εκδηλώσεων στην Ιταλία, οι οποίες προσελκύουν το ενδιαφέρον των νέων, αλλά και πολλών ακροδεξιών, συμπεριλαμβανομένης της Τζόρτζια Μελόνι. Ο Guardian διερευνά τη δυναμική πίσω από αυτό το ενδιαφέρον.

Ο θάνατός του Μπερλινγκουέρ και η κατάρρευση των κομμουνιστικών κομμάτων της Ευρώπης στα τέλη της δεκαετίας του 1980, επισκίασαν την πολιτική κληρονομιά του ιταλού κομμουνιστή ηγέτη και η Ιταλία από τότε έχει μετακινηθεί στο αντίθετο άκρο, εκλέγοντας την ακροδεξιά Τζόρτζια Μελόνι ως πρωθυπουργό το 2022.

Τώρα, η υστεροφημία του Μπερλινγκουέρ γνωρίζει αναβίωση, και μεταξύ των δεξιών της χώρας, καθώς μια ταινία για τη ζωή του ανοίγει το φεστιβάλ κινηματογράφου της Ρώμης αυτή την εβδομάδα.

Η ταινία «Berlinguer – La Grande Ambizione» (Μπερλινγκουέρ – Η Μεγάλη Φιλοδοξία) θα μεταφέρει τους θεατές στην εποχή και τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την καριέρα του ιταλού πολιτικού, από την αμφισβήτηση του δόγματος του Ψυχρού Πολέμου και την απόπειρα κατά της ζωής του στη Βουλγαρία, μέχρι την εποχή που έφερε το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (Partito Comunista Italiano ή PCI) στα πρόθυρα της εξουσίας τη δεκαετία του 1970 και τη σταθερή εναντίωσή του στην πολιτική τρομοκρατία που έβραζε στην Ιταλία εκείνη την περίοδο.

Ο σκηνοθέτης της ταινίας, Αντρέα Σεγκρέ, περιέγραψε το βιογραφικό φιλμ ως «ένα ταξίδι σε ένα κομμάτι της ιστορίας της Ιταλίας που δεν έζησα και το οποίο ήθελα να καταλάβω».

Αυτή η αναζήτηση για τον Μπερλινγκουέρ -ο οποίος πέθανε στις 11 Ιουνίου 1984, σε ηλικία 62 ετών, τέσσερις ημέρες μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη ενώ εκφωνούσε μια προεκλογική ομιλία- παρακίνησε χιλιάδες νέους Ιταλούς να επισκεφθούν εκθέσεις για τη ζωή του, που πραγματοποιήθηκαν φέτος στη Ρώμη και τη Μπολόνια.

«Ειλικρινά, δεν πιστεύαμε ότι οι εκθέσεις και όλες οι άλλες πρωτοβουλίες που παίρνουμε εδώ και 40 χρόνια από τον θάνατό του, θα τραβούσαν τόση προσοχή, στοργή και εκτίμηση», είπε στον Guardian ο Ούγκο Σποσέτι, πρώην βουλευτής του PCI και πρόεδρος του Ιδρύματος Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. «Υπάρχει ένα κύμα από νέους επισκέπτες. Αυτοί οι άνθρωποι είναι περίπου 25 ή 26 ετών, που ίσως γνώριζαν για τον Μπερλινγκουέρ μόνο μέσω οικογενειακών συζητήσεων».

Ο Μπερλινγκουέρ γεννήθηκε στη Σαρδηνία τον Μάιο του 1922, λίγους μήνες πριν καταλάβει την εξουσία στην Ιταλία ο φασίστας δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι. Εντάχθηκε στο PCI το 1943 και συνελήφθη ένα χρόνο αργότερα επειδή συμμετείχε σε διαδήλωση η οποία απαιτούσε τα απαραίτητα για την εργατική τάξη, όπως ψωμί και ζάχαρη. Εξελέγη ηγέτης του PCI το 1972 και ακολούθησε μια πιο μετριοπαθή γραμμή για το κόμμα. Επιδιώκοντας μια δημοκρατική πορεία προς τον σοσιαλισμό, απομάκρυνε το κόμμα από την επιρροή της Σοβιετικής Ενωσης και το έθεσε στην υπηρεσία της εθνικής ενότητας.

Αγαπήθηκε πολύ στην Ιταλία για την ειλικρίνειά του, την ανθρωπιά του και για το ότι εργαζόταν για το συμφέρον της χώρας, παρά για την προσωπική του εξουσία.

Διεθνώς τον φοβόντουσαν όλοι, αριστεροί και δεξιοί εξίσου. Κατά τη διάρκεια των 12 ετών που ηγήθηκε του PCI, ο Μπερλινγκουέρ οδήγησε το κόμμα στο απόγειο της δημοφιλίας του, φτάνοντας στον λεγόμενο «ιστορικό συμβιβασμό» με τον Αλντο Μόρο, ηγέτη των Χριστιανοδημοκρατών και πέντε φορές πρωθυπουργό. Το σύμφωνο συμμαχίας είχε αντλήσει την έμπνευσή του από την ανατροπή της δημοκρατίας στη Χιλή το 1973, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, καθώς ο Μόρο απήχθη και δολοφονήθηκε το 1978 από την τρομοκρατική οργάνωση Ερυθρές Ταξιαρχίες, εκτροχιάζοντας την κυβέρνηση συνασπισμού ακριβώς τη στιγμή που επρόκειτο να σχηματιστεί .

Η υποστήριξη για το PCI μειώθηκε μετά τον θάνατο του Μπερλινγκουέρ, αλλά η κληρονομιά του έχει αντέξει. Για τους σημερινούς αριστερούς υποστηρικτές, αυτό μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από την επιθυμία για έναν ποιοτικό, μη διχαστικό ηγέτη της Αριστεράς, με μακροπρόθεσμο όραμα.

Το πιο ενδιαφέρον, όμως, είναι ότι ο Μπερλινγκουέρ θαυμάζεται και από τους δεξιούς. Η Μελόνι, της οποίας το κόμμα Αδελφοί της Ιταλίας έχει νεοφασιστικές ρίζες, προκάλεσε σάλο όταν επισκέφτηκε την έκθεση Μπερλινγκουέρ στη Ρώμη. Αφού ξεναγήθηκε από τον Σποσέτι και άκουσε με προσοχή μερικές από τις πιο γνωστές ομιλίες του Μπερλινγκουέρ, άφησε ένα μήνυμα στο βιβλίο επισκεπτών σημειώνοντας ότι η ζωή του ήταν μια «πολιτική ιστορία» και ότι «η πολιτική είναι η μόνη δυνατή λύση στα προβλήματα».

Ορισμένα πρώην μέλη του PCI εξέφρασαν την «ανακούφισή τους» που δεν τη συνάντησαν στην έκθεση. Ακολούθησε, όμως, ένα άλλο γεγονός, που δείχνει ότι η επίσκεψη της Μελόνι μπορεί να μην είναι ένα μεμονωμένο γεγονός: Ο Τζόρτζιο Αλμιράντε, ο ιδρυτής του νεοφασιστικού ιταλικού κοινωνικού κινήματος, στου οποίου τη νεολαία προσχώρησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Μελόνι, απέδωσε τα σέβη του στον Μπερλινγκουέρ.

«Για όσους δεν παρατηρούν πολύ, ίσως η επίσκεψη (της Μελόνι) να αποτέλεσε έκπληξη», είπε στον Guardian ο Σποσέτι, προσθέτοντας ότι έχει καλές σχέσεις με την Μελόνι παρά τις διαφορετικές απόψεις τους. «Η Μελόνι έχει ένα όραμα για τα πολιτικά κόμματα παρόμοιο με το δικό μου, αλλά φυσικά εκείνη πιστεύει άλλο πράγμα και εγώ άλλο».

Ο Μπερλινγουέρ επαινέθηκε και από τον Ιγκνάτσιο λα Ρούσα, συνιδρυτή των Αδελφών της Ιταλίας που το 2018 απαθανατίστηκε να επιδεικνύει φασιστικά αναμνηστικά στο σπίτι του. Σε ένα συνέδριο του κόμματος, η δημοσιογράφος Μπιάνκα Μπερλινγκουέρ, κόρη του αείμνηστου κομμουνιστή ηγέτη, πήρε συνέντευξη από τον Λα Ρούσα κι εκείνος είπε τα καλύτερα για τον πατέρα της.

Ο Σποσέτι είπε ότι αυτές οι δημόσιες εκδηλώσεις θαυμασμού ήταν ίσως «καιροσκοπικές». Αλλά ο Μάριο Αγιέλο, δημοσιογράφος και πολιτικός σχολιαστής της εφημερίδας Il Messaggero, πιστεύει ότι οφείλονται στο ότι ο Μπερλινγκουέρ αναγνωρίστηκε ως ένας «ηθικά άψογος» ηγέτης, ικανός να ενώσει τις αντίπαλες δυνάμεις. «Υπάρχει επίσης κάποια νοσταλγία σήμερα για τα παλιά κόμματα, τότε που, όπως πιστεύουν όλοι, τα κόμματα λειτουργούσαν καλά και όλα στην Ιταλία λειτουργούσαν καλά», είπε. «Ο Μπερλινγκουέρ ήταν εγγυητής, όχι μόνο των συμφερόντων του κόμματός του, αλλά και του γενικού συμφέροντος», εξήγησε στον Guardian.

Και πρόσθεσε: «Οσο για την ακροδεξιά, αυτοί το κάνουν για να δείξουν ότι έχουν ξεπεράσει τα ιδεολογικά εμπόδια· αν ήσουν ένας σπουδαίος Ιταλός, ακόμα κι αν ήσουν ένας κομμουνιστής Ιταλός, μπορούν να σε εκτιμήσουν».

Η Μελόνι προσκλήθηκε επίσης από τον κεντροαριστερό δήμαρχο της Ρώμης, Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, στην τελετή έναρξης του φεστιβάλ κινηματογράφου της Ρώμης, στις 16 Οκτωβρίου. «Είναι το σωστό. Πρόκειται για θεσμική σχέση», είπε, προσθέτοντας ότι παρά τις πολιτικές διαφορές τους, έχει «καλή προσωπική σχέση» με τη Μελόνι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News