«Η Δύση έχει επικρατήσει και στο παρελθόν απέναντι σε εχθρικές συμμαχίες. Μπορεί να το ξανακάνει;». Το ερώτημα αυτό θέτει σε ανάλυσή του ο Φαρίντ Ζακάρια. Ο παρουσιαστής του CNN και αρθρογράφος της Washington Post τονίζει στην αμερικανική εφημερίδα ότι ο κόσμος διέρχεται την πιο επικίνδυνη περίοδο εδώ και δεκαετίες, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμο και μετά.

Ο Ζακάρια, σημειώνει ευθύς εξαρχής ότι η Μέση Ανατολή, όπου οι συγκρούσεις συνεχίζονται, είναι μόνο ένα από τα τρία πεδία όπου οι αναθεωρητικές δυνάμεις προσπαθούν να ανατρέψουν τη διεθνή τάξη. «Στην Ευρώπη ένας πόλεμος συνεχίζει να μαίνεται και στην Ασία μια νέα επικίνδυνη δυναμική βρίσκεται σε εξέλιξη. Συνδυαστικά ορίζουν την πιο επικίνδυνη περίοδο διεθνώς μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου» γράφει στην Washington Post.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά:

♦ Στη Μέση Ανατολή, οι σημερινές εντάσεις έχουν τις ρίζες τους σε μια διαμάχη μεταξύ του Ιράν και των συμμάχων των ΗΠΑ: του Ισραήλ και ορισμένων κρατών του Κόλπου. Το Ιράν, «όντας μια όχι και τόσο ισχυρή δύναμη», έχει χρησιμοποιήσει ασύμμετρα μέσα μέσω μιας σειράς παραστρατιωτικών ομάδων που έχουν συμμαχήσει μαζί του. Πρόκειται για τη Χεζμπολάχ, τους Χούθι, τη Χαμάς και ομάδες στο Ιράκ και στη Συρία τις οποίες υποστηρίζει και εξοπλίζει εδώ και χρόνια. Ακόμη και πριν από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, οι ομάδες αυτές συνέχιζαν σταθερά τις επιθέσεις με μικρής ισχύος πυρά εναντίον του Ισραήλ και περιστασιακά εναντίον ορισμένων κρατών του Περσικού Κόλπου.

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο της Washington Post, το αποτέλεσμα αυτής της πίεσης ήταν πραγματικό, εφόσον κρατούσε το Ισραήλ και τους Αραβες του Κόλπου σε επιφυλακή και την περιοχή σε εγρήγορση. Από τον περασμένο Οκτώβριο οι εντάσεις έχουν καταστήσει το εμπόριο πολύ πιο δύσκολο.

Περίπου το 70% της κυκλοφορίας των πλοίων είχε εκτραπεί από τον Ιούνιο από την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας. Πολλές αεροπορικές εταιρείες έχουν σταματήσει τις πτήσεις προς το Ισραήλ. Η Emirates, για παράδειγμα, η αεροπορική εταιρεία με έδρα το Ντουμπάι, ακύρωσε πρόσφατα τις πτήσεις προς Ιράν και Ιράκ. Παράλληλα, υπάρχει η ανησυχία ότι μια επίθεση των Χούθι στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας θα εκτόξευε τις τιμές του πετρελαίου στα ύψη.

♦ Περνώντας στο επόμενο πεδίο έντασης, ο Ζακάρια σημειώνει ότι τα πράγματα δεν βρίσκονται υπό πίεση μόνο στη Μέση Ανατολή: το ίδιο ισχύει και για την Ευρώπη. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία «είναι ένας παραδοσιακός επιθετικός πόλεμος», όπως τον χαρακτηρίζει ο δημοσιογράφος του CNN και της Washington Post, υπό την έννοια ότι χρησιμοποιούνται τα συμβατικά όπλα που διαθέτει σε αφθονία η Ρωσία, αλλά και ένας μεγάλος αριθμός στρατιωτών και εφέδρων.

Είναι όμως κατά τον ίδιο και μια προσπάθεια να ανατραπεί το υπό Δυτική ηγεσία ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας, το οποίο υποστηρίζεται και κυριαρχείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εάν η Ρωσία επιτύχει τον στόχο που έθεσε με την επιθετικότητά της, αυτό θα διαβρώσει σημαντικά ολόκληρη τη δομή της σταθερότητας στην Ευρώπη, η οποία δημιουργήθηκε μετά το 1945 και επεκτάθηκε μετά το 1989. Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα πίεζε στη συνέχεια για να επεκταθούν οι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες της Ρωσίας σε χώρες όπως η Γεωργία και η Μολδαβία, ίσως σε χώρες της Βαλτικής, ακόμη και –γιατί όχι;– στην Πολωνία.

♦ Στην Ασία, το τρίτο μέρος της εξίσωσης που αναλύει ο Ζακάρια στη WP, εντοπίζει μια αυξανόμενη απειλή που εκτιμά ότι έχει περάσει κάπως απαρατήρητη. O Zακάρια θυμίζει αυτό που έγραψε πρόσφατα ο Ρόμπερτ Μάνινγκ, ένας βετεράνος αμερικανός διπλωμάτης: «Εχω ασχοληθεί με το πυρηνικό πρόβλημα της Κορέας εντός και εκτός κυβέρνησης τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και η κορεατική χερσόνησος φαίνεται πιο επικίνδυνη και ασταθής από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά το 1950».

Μετά την αποτυχημένη σύνοδο κορυφής του 2019 μεταξύ Ντόναλντ Τραμπ και Κιμ Γιονγκ Ουν, ο δεύτερος έχει υιοθετήσει μια πολιτική που εστιάζει ακόμη περισσότερο στις πολεμικές προετοιμασίες. Το 2021 ο Κιμ ανακοίνωσε τη σημαντική επέκταση και τον εκσυγχρονισμό του πυρηνικού οπλοστασίου του. Τον Ιανουάριο, επισημαίνει ο Μάνινγκ, o δικτάτορας ανακοίνωσε το οριστικό τέλος ενός στόχου 70 ετών που είχε θέσει η χώρα του, την επανένωση δηλαδή με τη Νότια Κορέα, ο οποίος έθετε πάντα κάποιους περιορισμούς στις πιθανές στρατιωτικές ενέργειες της Βόρειας Κορέας.

Με τον Κιμ να χαρακτηρίζει τη Νότια Κορέα «κύριο εχθρό», να διατάσσει την καταστροφή ενός μνημείου επανένωσης που είχε κτίσει ο πατέρας του και να κλείνει τις υπηρεσίες που σχεδίαζαν την επανένωση, επιβεβαιώνεται η μεγαλύτερη πλέον προθυμία του να διακινδυνεύσει έναν πόλεμο.

Το κουαρτέτο του χάους

Κάπως έτσι φτάνουμε στον μεγαλύτερο πονοκέφαλο για τις ΗΠΑ, που δεν είναι άλλος από την Κίνα. Ο Ζακάρια γράφει χωρίς περιστροφές στην Washington Post ότι «η Κίνα ασκεί πιέσεις –κυρίως οικονομικές, αλλά και στρατιωτικές– για να ανταγωνιστεί ή ακόμη και να αντικαταστήσει την Αμερική ως κυρίαρχη δύναμη. Αυτές οι εντάσεις είναι βέβαια μεγαλύτερες γύρω από την Ταϊβάν, αλλά υπάρχουν σε πολλά καυτά σημεία: από τις Φιλιππίνες μέχρι τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Αν όλα αυτά δεν ήταν αρκετά ανησυχητικά, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι αυτός ο “άξονας” των αναθεωρητικών δυνάμεων συντονίζεται και αλληλοβοηθιέται».

Παραπέμποντας στον Economist, ο Ζακάρια αναφέρεται στο «νέο κουαρτέτο του χάους» (Κίνα, Ιράν, Βόρεια Κορέα και Ρωσία) που απειλεί τις ΗΠΑ, χώρες που ανταλλάσσουν ενεργά μεταξύ τους όπλα, προμήθειες και, κυρίως, τεχνογνωσία:

Η Τεχεράνη και η Πιονγκγιάνγκ προμηθεύουν τη Μόσχα με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ενώ η Μόσχα μοιράζεται πληροφορίες με την Τεχεράνη για το πώς να μπλοκάρει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και να απενεργοποιεί τα συστήματα GPS. Η Ρωσία στέλνει κατασχεθέντα Δυτικά όπλα στο Ιράν, ώστε να μπορεί να αναλύσει τη δομή τους.

Σύμφωνα με τον Ζακάρια, η κυβέρνηση των ΗΠΑ εκτιμά ότι το 90% των εισαγωγών μικροηλεκτρονικών προϊόντων από πλευράς Ρωσίας και το 70% των εργαλειομηχανών της προέρχονται πλέον από την Κίνα. Μεγάλο μέρος τους είναι διπλής χρήσης, κάτι που σημαίνει ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή όπλων.

Τι πρέπει να κάνει η Δύση

Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει, κατά τον αρθρογράφο της Washington Post, να προσπαθήσουν να ματαιώσουν τις προσπάθειες συντονισμού στις οποίες προχωρά το «κουαρτέτο του χάους». Αλλά αυτό θα απαιτήσει τη μεταξύ τους ενότητα. «Οι συμμαχικές κυβερνήσεις θα πρέπει να προσπαθήσουν ώστε να προκαλέσουν ρήγματα μεταξύ αυτών των χωρών, οι οποίες έχουν μακρά ιστορία καχυποψίας και έντασης» υποστηρίζει ο Ζακάρια.

Ο δημοσιογράφος του CNN και της Washington Post σημειώνει ότι η Κίνα «είναι κάπως διαφορετική από τα άλλα τρία έθνη». Κατά τον ίδιο, η Ρωσία, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα επιδιώκουν ενεργά να υποδαυλίσουν την αστάθεια, κυρίως επειδή έχουν λίγα να χάσουν από αυτή. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, επωφελείται πάρα πολύ από το εμπόριο και την αλληλεξάρτηση με τη Δύση, αλλά και τις άλλες χώρες του κόσμου. «Απέκτησε ισχυρή παρουσία στο διεθνές στερέωμα χάρη στην παγκοσμιοποίηση και στην ειρήνη που εγγυάται το σημερινό διεθνές σύστημα. Η βοήθεια της Κίνας προς τη Ρωσία δείχνει ότι το Πεκίνο είναι πρόθυμο να διαταράξει την παγκόσμια τάξη, αλλά όχι απαραίτητα να την ανατρέψει» συμπεραίνει ο αρθρογράφος.

Κάπως έτσι, ο Ζακάρια, προχωρά σε εκτιμήσεις και διαπιστώσεις για τον ρόλο που μπορούν να παίξουν οι ΗΠΑ. Υπογραμμίζει, με βάση το πώς γράφτηκε η Ιστορία του 20ού αιώνα, ότι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, «την τελευταία φορά που οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν μια συμμαχία εχθρικών δυνάμεων, έσπειραν αποτελεσματικά τη διχόνοια στα κομμουνιστικά κράτη, διατηρώντας καλές σχέσεις με χώρες όπως η Γιουγκοσλαβία και η Ρουμανία και, πάνω απ’ όλα, χωρίζοντας την Κίνα από τη Σοβιετική Ενωση».

Ομως οι εποχές έχουν αλλάξει και ο αρθρογράφος της Washington Post δεν μοιάζει αυτή τη στιγμή αισιόδοξος ότι μπορεί να υπάρξει ξανά μια ευέλικτη στρατηγική όπως εκείνη του Ψυχρού Πολέμου. «Σε μια Ουάσινγκτον που σήμερα χωρίζει τον κόσμο σε άσπρο και μαύρο, αναρωτιέμαι αν έχουμε τη διπλωματική ικανότητα και την οξυδέρκεια για να ακολουθήσουμε μια εκλεπτυσμένη στρατηγική όπως εκείνη» σχολιάζει κλείνοντας ο Ζακάρια.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News