1662
Οι καρτουνίστικες υπερμεγέθεις πύλες σε προϊδεάζουν πως δεν πρόκειται για ένα νοσοκομείο όπως τα άλλα | © Herzog & de Meuron

Ζυρίχη: Ενα εντυπωσιακό νοσοκομείο παίδων, σαν «σπα στο δάσος»

Protagon Team Protagon Team 24 Οκτωβρίου 2024, 09:31
Οι καρτουνίστικες υπερμεγέθεις πύλες σε προϊδεάζουν πως δεν πρόκειται για ένα νοσοκομείο όπως τα άλλα
|© Herzog & de Meuron

Ζυρίχη: Ενα εντυπωσιακό νοσοκομείο παίδων, σαν «σπα στο δάσος»

Protagon Team Protagon Team 24 Οκτωβρίου 2024, 09:31

«Τα νοσοκομεία είναι τα πιο άσχημα μέρη στον κόσμο», λέει ο αρχιτέκτονας Ζακ Χερζόγκ, «Είναι προϊόντα τυφλής πρακτικής σκέψης, ενώ παραμελούν τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες», τονίζει μιλώντας στον Guardian. Ο ελβετός αρχιτέκτονας έχει άποψη επ’αυτού. Με τα χαμηλά ταβάνια, τους διαδρόμους χωρίς παράθυρα και τον έντονο φωτισμό φθορισμού, τα νοσοκομεία μπορεί μερικές φορές να φαίνονται συνειδητά φτιαγμένα για να σε κάνουν να αισθάνεσαι άρρωστος, αν δεν το έχεις νιώσει ήδη, υποστηρίζει. Και οι προσπάθειες να διασκεδαστεί αυτή η αίσθηση με χρωματιστά πάνελ επένδυσης και καλλιτεχνικές επιτροπές αποσπούν ελάχιστα την προσοχή από τη ζοφερή πραγματικότητα των κτιρίων, όπου η ανθρώπινη εμπειρία –για ασθενείς, γιατρούς και επισκέπτες – λαμβάνεται υπόψη συχνά εκ των υστέρων.

Ο Χέρτζογκ επιμένει ότι δεν πρέπει να είναι έτσι. Και έχει αποδείξεις. Μιλάει στον δημοσιογράφο της βρετανικής εφημερίδας, Ολιβερ Γουέινραϊτ, ενώ στέκεται στην αυλή με την κυκλική είσοδο του δικού του νοσοκομείου, που αποτελεί μια εκπληκτική αντιπαράθεση στα ζοφερά κτίρια υγειονομικής περίθαλψης του περασμένου αιώνα. Είναι ένας ήρεμος χώρος που θυμίζει συγκρότημα ξύλινου Spa, γεμάτος με ξύλινα πηχάκια και φυτεμένος με ψηλά δέντρα και φτέρες, με το φως να αστράφτει πέφτοντας σε μαρμάρινα γλυπτά στο ψιλόβροχο. Ενα φαρδύ μπαλκόνι περιβάλλει τον επάνω όροφο, όπου τα δωμάτια ξεχύνονται σε φαρδιούς, φωτισμένους διαδρόμους. Μπαίνοντας μέσα, δε, από περιστρεφόμενες ροζ γυάλινες πόρτες, βλέπεις μια τσιμεντένια σκάλα που κατεβαίνει σπειροειδώς στο φουαγιέ, περιστρεφόμενη γύρω από έναν πυρήνα με πολύχρωμους σωλήνες νέον.

Πρόκειται για το αξιοθαύμαστο νέο πανεπιστημιακό νοσοκομείο παίδων της Ζυρίχης, «Kinderspital» -ή «Kispi» για συντομία-, μια προσπάθεια 14 ετών που φέρνει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την αρχιτεκτονική της θεραπείας. Το «Kispi» δεν προσπαθεί να μιμηθεί ένα φανταχτερό ξενοδοχείο, όπως ορισμένα ιδιωτικά νοσοκομεία με βελούδινα χαλιά και room service. Είναι απλώς ένα μέρος όπου απλά πράγματα, όπως η ποιότητα του φωτός και η θέα, η υφή των υλικών, η κλίμακα και η αναλογία των χώρων έχουν μελετηθεί με τεράστια προσοχή και τελειοποιήθηκαν για να κάνουν την εμπειρία όσο το δυνατόν πιο ευχάριστη για όλους. Γιατί θα έπρεπε, όμως, να είναι τόσο ασυνήθιστο κάτι τέτοιο, αναρωτιέται ο Γουέινραϊτ στον Guardian.

Το νέο πανεπιστημιακό νοσοκομείο παίδων της Ζυρίχης αποτελείται από δύο κτίρια: αριστερά το κτίριο νοσηλείας και δεξιά -το λευκό κυκλικό- το νέο κέντρο έρευνας. © Herzog & de Meuron

Οι αρχιτέκτονες του γραφείου Herzog & de Meuron έχουν χτίσει με τα χρόνια τη φήμη εξαιρετικά έμπειρων δημιουργών πολιτιστικών μνημείων, σχεδιάζοντας μαγευτικά μουσεία, αίθουσες συναυλιών και στάδια σε όλο τον κόσμο. Αλλά παράλληλα με αυτές τις λαμπερές αναθέσεις, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το ισχυρό γραφείο των 600 εργαζομένων αντιμετωπίζει αθόρυβα και το θέμα της υγειονομικής περίθαλψης. Το 2002 η εταιρεία ολοκλήρωσε μια εντυπωσιακή κλινική αποκατάστασης στη Βασιλεία και τώρα κατασκευάζει ένα τεράστιο νοσοκομείο σε σχήμα αμοιβάδας στη Δανία καθώς και ένα πανεπιστημιακό νοσοκομείο στο Σαν Φρανσίσκο. «Είναι μια απίστευτα παραμελημένη περιοχή», λέει ο Χέρτσογκ αναφερόμενος στην νοσοκομειακή αρχιτεκτονική, «αλλά είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι η αρχιτεκτονική μπορεί να συμβάλει στη διαδικασία θεραπείας», τονίζει.

Μια βόλτα γύρω από το «Kinderspital» αποκαλύπτει ότι μπορεί να έχει δίκιο. Από τη στιγμή που θα συναντήσεις τις καρτουνίστικα υπερμεγέθεις πύλες, ανοιχτές σαν την είσοδο ενός γιγαντιαίου σαλούν, που οδηγούν στις 16 φυτεμένες αυλές, η οποίες είναι διάσπαρτες στον χώρο, το «Kispi» δεν μοιάζει με κανένα άλλο νοσοκομείο. Απλωμένο σε τρεις ορόφους μήκους 200 μέτρων και πλάτους 60 μέτρων, το τεράστιο κτίριο έχει σχεδιαστεί  σαν πόλη, με διαφορετικές «γειτονιές» διαμερισμάτων εκατέρωθεν ενός ελικοειδή κεντρικού δρόμου, που φαρδαίνει και στενεύει και χύνεται σε παράπλευρους δρόμους και πλατείες. Αντί για τους συνηθισμένους ολόιδιους θαλάμους, τα 200 δωμάτια των ασθενών θυμίζουν μεμονωμένες «εξοχικές κατοικίες», διαταγμένες σαν μικρές ξύλινες καμπίνες γύρω από την περίμετρο του τελευταίου ορόφου, με δίριχτες στέγες, που γέρνουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις.

Το νέο νοσοκομείο Παίδων ξεκινά να λειτουργεί τον ερχόμενο μήνα. © Herzog & de Meuron

«Θέλαμε να αποφύγουμε την αίσθηση ότι είναι απλώς άλλη μια μονάδα με μια σειρά από στοιβαγμένα κουτιά», λέει στον Guardian ο επικεφαλής του έργου Μαρκ Μπερ, «Το να έχεις μια κεκλιμένη ξύλινη οροφή και φυσικό φως έχει τεράστια ψυχολογική διαφορά όταν είσαι ξαπλωμένος στο κρεβάτι και κοιτάς το ταβάνι όλη μέρα», επισημαίνει. Τα δωμάτια έχουν πιο σπιτική αίσθηση από τα τυπικά δωμάτια ενός νοσοκομείου, θυμίζοντας περισσότερο σοφίτα σαλέ των Αλπεων. Εχουν μεγάλα παράθυρα και έξυπνα καθίσματα κάτω από τα παράθυρα, που μπορούν να τραβηχτούν και να γίνουν κρεβάτια, προσφέροντας στους κουρασμένους γονείς ένα μέρος για ύπνο. Τα διασκεδαστικά φινιστρίνια στο ύψος του παιδιού μπορούν να ανοίξουν για φυσικό αερισμό, ενώ κάθε δωμάτιο διαθέτει ιδιωτικό μπάνιο -μια ευπρόσδεκτη αλλαγή σε σχέση με τις εγκαταστάσεις του προηγούμενου νοσοκομείου, όπου 17 γονείς μοιράζονταν ένα κοινό μπάνιο. Τα ξύλινα δάπεδα, δε, προσθέτουν μια αίσθηση ζεστασιάς σε αντίθεση με το συνηθισμένο βινύλιο, ενώ είναι εξίσου υγιεινά, καθώς είναι επικαλυμμένα με εξαιρετικά ανθεκτική πολυουρεθάνη.

Εξωτερικά, το συγκρότημα έχει χαμηλό ύψος και είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να φαίνεται προσιτό και αντιθεσμικό, με τη μακριά πρόσοψή του να καμπυλώνει απαλά προς τα μέσα για να αγκαλιάσει το δρόμο. Το φιλικό συναίσθημα τονίζεται από τις γραμμές της οροφής των υπνοδωματίων, που γέρνουν από εδώ και από κεί σαν μια χαρούμενη σειρά από δεντρόσπιτα, σκαρφαλωμένα πάνω στο τσιμεντένιο πλαίσιο. Οι αρχιτέκτονες είχαν αρχικά προτείνει ένα εξ ολοκλήρου ξύλινο κτίριο, αλλά συμβιβάστηκε με τον πελάτης πο ήθελε κάτι πιο μόνιμο.

Το πλαίσιο έχει αντιμετωπιστεί σαν ένας μεγάλος οπλισμός, εντός του οποίου μπορούν να μετακινηθούν τα χωρίσματα μικρότερου βάρους, σε περίπτωση που το νοσοκομείο χρειαστεί να αναδιαμορφωθεί. «Εχουμε ήδη σχεδιάσει επιλογές για μελλοντική επέκταση», λέει στον Guardian ο Μπερ, μεταξύ των οποίων τη δυνατότητα προσθήκης ενός επιπλέον ορόφου, ενώ τα γραφεία είναι εξοπλισμένα έτσι ώστε να γίνουν χώροι παροχής ιατρικών υπηρεσιών στο μέλλον, εάν χρειαστεί.

Παντού, υπάρχουν πινελιές φιλικές προς τα παιδιά, από μια χαμηλή ρεσεψιόν, ώστε τα παιδιά να μπορούν να βλέπουν από πάνω όταν φτάνουν στο νοσοκομείο, μέχρι εσοχές γεμάτες μαξιλάρια και διαδρόμους αρκετά φαρδιούς ώστε να παίζουν πινγκ πονγκ και ποδόσφαιρο. Ακόμη, με πολύ μη ελβετικό-μινιμαλιστικό τρόπο, οι τοίχοι ενθαρρύνουν τα παιδιά  να τους μουτζουρώσουν και να ζωγραφίζουν πάνω τους. «Προσπαθήσαμε να κάνουμε την αρχιτεκτονική να ανταποκρίνεται στην περιέργεια των παιδιών», λέει στον Guardian η υπεύθυνη του έργου Κριστίν Μπινσβάνγκερ, η οποία ηγήθηκε επίσης του σχεδιασμού της κλινικής αποκατάστασης στη Βασιλεία, μιας εγκατάστασης με ξύλινο σκελετό και αυλή που έθεσε το πρότυπο και για το «Kispi». «Κανονικά θα περίμεναν να ζωγραφίσουμε ζώα στους τοίχους, όμως έχουμε κάνει άλλα πράγματα όπως το να βάλουμε τις ξύλινες στήλες σε μικρά στρογγυλά κομμάτια πέτρας ή να κάνουμε μια τρύπα στο ασανσέρ για να μπορείς να δεις μέσα στο φρεάτιο», λέει. Οι μελλοντικοί χώροι παιχνιδιού, δε, θα αυξήσουν ακόμη περισσότερο τη διασκέδαση των παιδιών.

Η πλοήγηση στο προηγούμενο νοσοκομείο απαιτούσε τη συνοδεία οδηγού, αλλά εδώ έχει διευκολυνθεί με απλές κινήσεις. Ο μεγάλος αριθμός υαλοπινάκων καθιστούν απλό τον εντοπισμό του προσωπικού, ενώ οι διάδρομοι καταλήγουν σε μεγάλα παράθυρα, πλαισιώνοντας τη θέα στα δέντρα, αντί να καταλήγουν σε κενά αδιέξοδα. Τα υπνοδωμάτια είναι κλιμακωτά, αποφεύγοντας τις αδυσώπητες σειρές ανώνυμων θυρών που θυμίζουν ξενοδοχείο, ενώ οι δύο χαρακτηριστικές σκάλες βοηθούν να βρει κανείς τον δρόμο για την επιστροφή του στην είσοδο.

Από τους εξωτερικούς χώρους του νέου νοσοκομείου. © Herzog & de Meuron

Με περισσότερα από 2.300 δωμάτια, η προσοχή στη λεπτομέρεια είναι συγκλονιστική (μια δεκαετής διαδικασία που παρουσιάστηκε στην πρόσφατη έκθεση του αρχιτεκτονικού γραφείου στη Royal Academy του Λονδίνου). Οι αρχιτέκτονες σχεδίασαν 700 διαφορετικά εντοιχισμένα έπιπλα, μεταξύ των οποίων πτυσσόμενα τραπέζια στις αίθουσες θεραπείας, ώστε οι γονείς να μπορούν να κάθονται και να συζητούν με τους γιατρούς, και τραπεζάκια σε χώρους αναμονής, στερεωμένα στις πενταγωνικές τσιμεντένιες κολώνες.

Και ακριβώς τη στιγμή που νομίζεις ότι τα έχεις δει όλα, σημειώνει ο Ολιβερ Γουέινραϊτ στον Guardian, βρίσκεσαι σε μια λαμπερή πόρτα που οδηγεί σε ένα οβάλ δωμάτιο σαν παρεκκλήσι με έναν ουράνιο θόλο, «Skyspace», του Τζέιμς Τάρελ, όπου οι ασθενείς μπορούν να λουστούν από ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο ουράνιο τόξο θεραπευτικού φωτός.

Διαχειριζόμενο από την Eleonore Foundation, μια φιλανθρωπική οργάνωση, που ιδρύθηκε το 1868, το «Kinderspital» είναι γνωστό για τις ειδικότητές του στην ογκολογία, την καρδιολογία, τη νεογνολογία και τα εγκαύματα, πεδία των οποίων τα όρια ωθούνται περαιτέρω σε έναν ειδικό πύργο έρευνας απέναντι, επίσης σχεδιασμένο από τους Herzog & de Meuron. Τα ερευνητικά εργαστήρια στεγάζονται σε έναν φωτεινό λευκό κύλινδρο, όπου οι χώροι εργασίας ανοίγουν σε ένα φωτεινό αίθριο που θυμίζει το μουσείο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης. Τρία θέατρα διαλέξεων στο ισόγειο έχουν σχεδιαστεί έξυπνα με συρόμενους ξύλινους τοίχους, οι οποίοι μπορούν να συστέλλονται επιτρέποντας σε ολόκληρο τον χώρο να μετατρέπεται σε μια ενιαία, κυκλική «αγορά», ενώ δύο σκάλες σαν τιρμπουσόν φέρουν επίσης το σήμα κατατεθέν των αρχιτεκτόνων.

Θα ήταν εύκολο να υποθέσουμε ότι αυτή η εκθαμβωτική ιατρική ουτοπία είναι το προϊόν της ελβετικής εξαιρετικότητας, και η πραγματοποίησή της είναι δυνατή μόνο σε μια τόσο μικρή, πλούσια και καλά εξοπλισμένη χώρα. Αλλά αυτό δεν είναι απολύτως αλήθεια, υπογραμμίζει ο Γουέινραϊτ στον Guardian. Η κατασκευή του νοσοκομείου κόστισε περίπου 620 εκατ. ευρώ (ή 7.790 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο) και προέρχεται από συνδυασμό χορηγιών ιδιωτών και δημόσιων πόρων. Είναι δύσκολο να γίνει μια άμεση σύγκριση, αλλά δύο πρόσφατα βρετανικά νοσοκομεία -το Royal Liverpool και το Midland Metropolitan στο Σμέθγουικ- κοστίζουν το καθένα τουλάχιστον 9.313 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, και έχουν τριπλάσιο αριθμό κλινών. Και τα δύο καθυστέρησαν χρόνια και ξεπέρασαν κατά εκατοντάδες εκατομμύρια τον προϋπολογισμό, και τα δύο ήταν προϊόν αποτυχημένων συμβάσεων PFI (πρωτοβουλία ιδιωτικής χρηματοδότησης) ύψους 1 δισ. λιρών (1,2 δισ. ευρώ)  με την καταδικασμένη εργολάβο Carillion. Και τα δύο, δε, αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα.

Ωστόσο, ο στοχαστικός, ανθρώπινος σχεδιασμός δεν χρειάζεται να κοστίζει περισσότερο. Από τις αυστηρές προμήθειες μέχρι το κατάλληλα εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό στις κατασκευές και την κατανόηση των πλεονεκτημάτων, που μπορεί να προσφέρει η αρχιτεκτονική, η ιστορία του «Kispi» δίνει ισχυρά μαθήματα κατασκευής νοσοκομείων και χι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο στο οποίο αναφέρεται συγκριτικά στον Guardian ο Ολιβερ Γουέινραϊτ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...