Την επομένη της δολοφονίας του Νασράλα, ο πνευματικός ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ κάλεσε τους μουσουλμάνους να υποστηρίξουν τη Χεζμπολάχ. Δεν επανήλθε στο κάλεσμα, ούτε δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στον πρόσκλησή του, αλλά αν ο πόλεμος παραταθεί, είναι γνωστό τι σημαίνουν και σε ποιους απευθύνονται τέτοιου είδους προσκλήσεις.

Στα Βαλκάνια, από την εποχή των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία ήρθαν, πολέμησαν και παρέμειναν μετά τους πολέμους ριζοσπαστικά στοιχεία από τη Μέση Ανατολή, ενώ χώρες όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες δραστηριοποιήθηκαν με οικονομική βοήθεια, πολιτισμική παρουσία και τζαμιά στη Βοσνία, στο Κοσσυφοπέδιο, στην Αλβανία, στο Μαυροβούνιο και στο Σαντζάκ, με στόχο να διαμορφώσουν ισλαμιστικούς πυρήνες για να έχουν επιρροή στην Ευρώπη και να τους χρησιμοποιήσουν αν και όποτε χρειαστεί.

Μέρος των πυρήνων αυτών αποδομήθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες διαφόρων χωρών τη δεκαετία του 2000, αλλά ένα σημαντικό ποσοστό τους παραμένει υπαρκτό και ενεργό. Από τους πυρήνες στρατολογήθηκαν τζιχαντιστές και στον στρατό του ISIS. Μετά τη συρρίκνωσή του, πολλοί από όσους επέζησαν, επέστρεψαν στις βαλκανικές χώρες όπου ζούσαν προηγουμένως. Απλώς διαβιούν λάθρα.

Ειδικά στην Αλβανία, αποκορύφωμα της παρουσίας τους υπήρξε η περίοδος της στενής σχέσης που ανέπτυξε ο τότε πρωθυπουργός Σαλί Μπερίσα με τον Οσάμα μπιν Λάντεν, ο οποίος επισκέφθηκε την Αλβανία ως μέλος αποστολής της Σαουδικής Αραβίας. Πρόσφατο αλβανικό δημοσίευμα ανατρέχει στην περίοδο εκείνη και είναι αποκαλυπτικά για τα όσα συνέβησαν.

Η δήλωση, πριν από μερικές εβδομάδες, του αλβανού πρωθυπουργού Εντι Ράμα, να παραχωρήσει έκταση στα Τίρανα για να δημιουργηθεί ένα Ισλαμικό Κράτος Μπεκτασήδων όπως το Βατικανό, έχει πιθανώς ως βάση την ανησυχία του για τους πυρήνες αυτούς και αναζητά στήριξη σε ήπιες μορφές ισλαμικών σουφικών ταγμάτων όπως ο μπεκτασισμός.

Εκεί που ο ισλαμισμός ήκμασε στα Βαλκάνια μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων –και ίσως εκεί να παραμένουν οι πιο επικίνδυνοι ριζοσπαστικοί πυρήνες του– ήταν η Βοσνία.

Τη δεκαετία του 1990 ανατέλλει το άστρο του Αλία Ιζετμπέκοβιτς, ο οποίος προσπάθησε να αναβιώσει το πανισλαμικό κίνημα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, που είχε τις ρίζες του στο κίνημα των Νέων Μουσουλμάνων, το οποίο είχε δημιουργηθεί το 1941 με τη στήριξη των Ναζί. Ο Ιζετμπέκοβιτς ηγήθηκε στους πολέμους των μουσουλμάνων ως εθνότητας, υποστηρίχθηκε από τη Δύση και διετέλεσε πρόεδρος της ανεξάρτητης Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Στην ένοπλη στρατιωτική του οργάνωση συμμετείχαν και πολλοί τζιχαντιστές από κράτη της Μέσης Ανατολής.

Ο Ιζετμπέκοβιτς φυλακίστηκε πρώτη φορά το 1972 επειδή δύο χρόνια νωρίτερα είχε εκδώσει την περιβόητη «Ισλαμική Διακήρυξη» –ένα έντονα αντικομμουνιστικό κείμενο, στο οποίο πρότεινε τη συγχώνευση της θρησκευτικής πίστης και της πολιτικής, θεωρώντας το Πακιστάν μοντέλο ισλαμικού κράτους προς μίμηση–, ενώ το 1983 συνελήφθη και πάλι για ισλαμική προπαγάνδα.

Ο Mustafa Cerić υπήρξε μεγάλος μουφτής στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1991-2012) και συνεχίζει σήμερα ως ακτιβιστής, πρόεδρος του World Bosniak Congress και μέλος πολλών διεθνών οργανισμών. Αρχισε να προωθεί την ιδέα του Ευρωπαϊκού Ισλάμ των Βαλκανίων, που είναι παραδοσιακά μετριοπαθές και ανεκτικό. Στην περίφημη δήλωσή του, το 2006, υπονοείται ότι η Βοσνία θα μπορούσε να είναι ο πυλώνας του Ευρωπαϊκού Ισλάμ.

Η Τουρκία επίσης εργαλειοποιεί τουρκογενείς ή προσηλυτισμένες στον οθωμανισμό κοινότητες (υπήρξε περίοδος που μουσουλμάνος σήμαινε τούρκος) οι οποίες είναι διάσπαρτες στα Βαλκάνια. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 οι φονταμενταλιστικές ισλαμικές τάσεις στα Βαλκάνια περιθωριοποιήθηκαν με την παρέμβαση της CIA και τοπικών μυστικών υπηρεσιών, και η Τουρκία, η οποία προβάλλει το ήπιο Ισλάμ, βρήκε την ευκαιρία να δράσει.

Αναδείχθηκε ισχυρός παίκτης στα Βαλκάνια, καθώς εντατικοποίησε και εξάπλωσε τη δράση της μέσω της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων (γνωστή ως Diyanet). Κατασκεύασε σχολεία, διάφορα ισλαμικά ιδρύματα και τζαμιά, όπως το Μεγάλο Τζαμί στο κέντρο των Τιράνων, το οποίο, αν και ολοκληρώθηκε η κατασκευή του, δεν λειτουργεί ακόμη.

Ο Ερντογάν ζήτησε από τον Ράμα να εκδιώξει από την Αλβανία τους οπαδούς του Γκιουλέν, οι οποίοι είχαν μακρά παρουσία και δίκτυα στα Βαλκάνια. Ο Ράμα εν μέρει τούς έδιωξε, αλλά η Τουρκία ζητεί και τον έλεγχο του τζαμιού, ενώ ο «γκιουλενισμός» συνεχίζει να είναι παρών στην Αλβανία, κυρίως σε σχολεία. Ο τούρκος πρόεδρος θα βρεθεί στα Τίρανα στις 10 Οκτωβρίου, σε μια επίσκεψη με ενδιαφέρον.

Η ρευστότητα στη Μέση Ανατολή, αλλά εν μέρει και στα Βαλκάνια, οι κοινωνικές συνθήκες στη χερσόνησο του Αίμου, η απουσία προοπτικής και το κάλεσμα ιμάμηδων σε τζιχάντ δεν αποκλείεται να ενεργοποιήσουν το ενδιαφέρον τζιχαντιστικών βαλκανικών πυρήνων που συντηρούνται ακόμη στις βαλκανικές χώρες.

Η νέα γενιά ισλαμιστών, με τα μέσα που διαθέτει, έχει προχωρήσει στην εξατομίκευση της θρησκείας, εξαιτίας της διευκόλυνσής της από τις δορυφορικές τηλεοράσεις και το διαδίκτυο. Υπάρχουν, επομένως, πολλοί τρόποι να ζει κανείς το Ισλάμ, που σημαίνει την υπαγωγή του βαλκανικού Ισλάμ στο παγκόσμιο Ισλάμ. Ισως αυτό πρέπει να είναι ένα σημείο προβληματισμού για τον ρόλο του βαλκανικού Ισλάμ στις εξελίξεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News