Πόσοι θυμούνται τον Αντώνη Τρίτση; Ο κεφαλονίτης πολεοδόμος ήταν ο πρώτος υπουργός Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος της πρώτης κυβέρνησης ΠαΣοΚ το 1981 και πράγματι, όπως είχε πει ο Ανδρέας Παπανδρέου όταν τον απομάκρυνε τρία χρόνια αργότερα από την καυτή καρέκλα του ΥΧΟΠ, «ο Αντώνης έγραψε ιστορία»…

Ολες οι γενιές της Μεταπολίτευσης, πολιτικοί, μηχανικοί και αρχιτέκτονες θυμούνται και αναγνωρίζουν ακόμη και σήμερα ότι η μεγάλη συνεισφορά Τρίτση ήταν η Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης, με την εκπόνηση σχεδίων για όλες τις πόλεις και τα χωριά της Ελλάδας που περνούσαν από τη μια ιστορική και οικονομική περίοδο (του μεταπολέμου και της χούντας) στην Μεταπολίτευση και την ταχύρρυθμη ανάπτυξη που κουβαλούσε μαζί της την άναρχη και αυθαίρετη οικοδόμηση των προηγούμενων δεκαετιών. Με βάση αυτά τα σχέδια, που ολοκληρώθηκαν το 1985, σώθηκαν τα νησιά, οι παραδοσιακοί οικισμοί, αναπτύχθηκαν οι πόλεις.

Σαράντα χρόνια μετά, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, οδηγούμενη από την ταχεία ανάπτυξη της οικονομίας και τη μεγάλη ζήτηση για κατοικίες και ακίνητα κάθε κατηγορίας (εξοχικά, επαγγελματικά, τουριστικά) η οποία αναζωπυρώθηκε μετά την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια, αποφάσισε να κάνει τη δική της πολεοδομική μεταρρύθμιση.

Τι συμβαίνει όμως σήμερα;

Το νέο δεδομένο είναι ότι από το 2019, με την μείωση του ΕΝΦΙΑ που ήταν η πρώτη απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ξεκίνησε μια κούρσα ανόδου των τιμών των ακινήτων η οποία συνδυάστηκε με την έκρηξη στην τουριστική ανάπτυξη και στη ζήτηση κατοικιών είτε προς ενοικίαση (Airbnb), είτε για απόκτηση εξοχικής κατοικίας στα νησιά. Οι τιμές χρόνο με τον χρόνο ανέβαιναν και σε μόλις πέντε χρόνια σχεδόν διπλασιάστηκαν, με αποτέλεσμα να ωθήσουν στα ύψη και τις αξίες της γης.

Ετσι φτάσαμε στο φαινόμενο, ενώ στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας υπήρχαν σε όλη τη χώρα 150.000 κενά διαμερίσματα, μετά την πανδημία να λείπουν από την αγορά 150.000 κατοικίες.

Σε αυτές τις συνθήκες η κυβέρνηση θέλησε να ξεκινήσει την παρέμβαση και να προχωρήσει στην επιχείρηση πολεοδομικής ανασυγκρότησης της χώρας καθορίζοντας χρήσεις γης, οικιστικές ζώνες, ζώνες τουριστικής ανάπτυξης και κανόνες δόμησης για όλες τις πόλεις, τα νησιά και τα χωριά.

Το τεράστιο αυτό έργο εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης προκειμένου να χρηματοδοτηθεί και ανατέθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος που είναι και ο σύμβουλος της κυβέρνησης για θέματα χωροταξίας, πολεοδομίας και δόμησης.

Στη συνέχεια ανατέθηκαν οι πρώτες μελέτες σε μεγάλα ή μικρότερα γραφεία μελετητών οι οποίοι έχουν κάθε λόγο να υποστηρίξουν την οικοδομή.

Ετσι φτάσαμε στο σημείο να εκδοθούν οι πρώτες μελέτες για τα Τοπικά Πολεοδομικά της Σκύρου και της Ανδρου με εναλλακτικά σενάρια τα οποία τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες.

Από την Αστυπάλαια στη Σκύρο

Με πρώτο το παράδειγμα αυτό της Σκύρου, η δημοτική αρχή επέλεξε το σχέδιο «μηδενικής ανάπτυξης» καθώς τα άλλα δύο επέτρεπαν τη δόμηση σε απάτητες περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζουν τη φυσιογνωμία του νησιού.

Με λίγα λόγια, οι μελέτες, πίσω από τις οποίες κάποιοι Σκυριανοί ισχυρίζονται ότι υποκρύπτονται ισχυρά συμφέροντα ιδιοκτητών γης και τουριστικών επιχειρήσεων, οδηγούσαν στην επανάληψη του φαινομένου της Αστυπάλαιας όπου εκεί δόθηκε «προέγκριση» σε ένα ειδικό επενδυτικό σχέδιο για δύο τουριστικά χωριά που θα κάλυπταν έκταση 1997 στρεμμάτων με δομημένη επιφάνεια 22.000 τ.μ.!

Ευτυχώς, λόγω των ισχυρών αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας, του Δήμου και βουλευτών το σχέδιο πάγωσε, μέχρι να ολοκληρωθεί το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο για ολόκληρη την Αστυπάλαια.

Το ερώτημα που γεννάται, καθώς το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης δόμησης που βλέπουμε στη Μύκονο, τη Σαντορίνη, την Πάρο και λίγο ως πολύ σε όλα τα νησιά όπου οι τιμές της γης και των ακινήτων καλπάζουν, είναι πώς η Πολιτεία θα προστατεύσει τη φυσιογνωμία των νησιών.

Ποιος θα θέσει τα όρια ανοικοδόμησης: η κυβέρνηση ή οι δημοτικές αρχές και οι τοπικοί άρχοντες που αντιδρούν καθώς πίσω από τις προτάσεις των μελετητών βλέπουν συμφέροντα άλλοτε να θίγονται και άλλοτε να εξυπηρετούνται;

Διδάγματα από τη Σκύρο

Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το οποίο πήρε προ έτους τη σχετική νομοθετική πρωτοβουλία για την πολεοδομική ανασυγκρότηση όλης της χώρας (σ.σ. σήμερα σχέδια πόλης και τοπικής ανάπτυξης υπάρχουν μόνο για το 20% της επικράτειας), έχει και την ευθύνη του κεντρικού συντονισμού ώστε να μην φτάσουμε στο άλλο άκρο. Δηλαδή να γίνουν όλα τσιμέντο στο όνομα της ανάπτυξης και του κέρδους.

Οι πρώτες επισημάνσεις – παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν ώστε το αποτέλεσμα των μελετών να μη θίγει τις τοπικές κοινωνίες είναι:

1. Να προχωρήσει η διαβούλευση επί των αρχικών προτάσεων, των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων των μελετητών, χωρίς χρονικούς περιορισμούς.

2. Να ληφθούν υπ’ όψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής και ειδικά των νησιών και να ελέγχεται από το υπουργείο Περιβάλλοντος και τους Δήμους κατά πόσο τηρήθηκε αυτός ο όρος στις μελέτες.

3. Να υπάρχει οικονομοτεχνική πρόγνωση για τις ανάγκες του κάθε τόπου σε υποδομές λαμβάνοντας υπ΄όψιν τις προβλέψεις για την τουριστική ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια.

4. Να συνδεθούν όλες οι προτεινόμενες αλλαγές με το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό και τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων το οποίο προχωρά παράλληλα με τη γενική πολεοδομική μεταρρύθμιση. Οπως σημειώνουν οι ειδικοί δεν μπορεί αυτό το Ειδικό Πλαίσιο για τον τουρισμό να διαφέρει ή να δεσμεύσει τα νησιά και τις τουριστικές περιοχές από το γενικότερο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο.

Ολα αυτά τα γνωρίζουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας όπως και στο υπουργείο Τουρισμού και καλούνται να λειτουργήσουν (τουλάχιστον) προληπτικά. Για να μην γεμίσουν οι τουριστικοί παράδεισοι της χώρας τσιμέντο.

Πέραν αυτών η κυβέρνηση και οι τοπικές κοινωνίες μέσω των Δήμων και των Κοινοτήτων καλούνται να απαντήσουν: «Τι ανάπτυξη τελικά θέλουμε τελικά για τον τόπο μας»; Και να δράσουν ανάλογα…

Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί μια μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα και να μην γίνει μια μεταρρυθμιστική τομή ώστε να αποκτήσει η χώρα ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό, με βάση τον οποίο ο καθένας θα γνωρίζει πού μπορεί να χτίσει, πού μπορεί να καλλιεργήσει, πού μπορεί να φτιάξει την επιχείρησή του και όλοι να ξέρουν πού είναι δάσος και πού αιγιαλός

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News