Την 1η Οκτωβρίου 1949, πριν από 75 χρόνια, ο «Μεγάλος Τιμονιέρης» Μάο Τσε Τουνγκ μιλούσε μπροστά σε 100.000 ανθρώπους στο Πεκίνο ανακηρύσσοντας τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

Η κομμουνιστική Κίνα γιόρτασε την 1η Οκτωβρίου τα 75α γενέθλιά της και ο διεθνής Τύπος έκανε ταμείο για το καθεστώς που ξεπέρασε σε διάρκεια ζωής αυτό της Σοβιετικής Ενωσης, ανοίγοντας την οικονομία στις αγορές. Το πανίσχυρο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ), που έχει τον απόλυτο έλεγχο της χώρας των 1,4 δισ. ανθρώπων διοργάνωσε, φυσικά, εκδηλώσεις για τον εορτασμό της επετείου. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Economist, ο πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, ανησυχεί για το πόσο καιρό θα διατηρηθεί η διακυβέρνηση της χώρας από το ΚΚΚ.

Η βρετανική επιθεώρηση σημειώνει πως, εν μέσω των εορτασμών για τα 75 χρόνια του κινεζικού καθεστώτος, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας απέφυγαν να αναφερθούν σε ένα άλλο ορόσημο που σφραγίζουν τα 75 έτη. Στο γεγονός δηλαδή ότι οι κινέζοι κομμουνιστές ξεπέρασαν ήδη κατά ένα έτος (παραμονής στην εξουσία) τα 74 χρόνια ζωής της Σοβιετικής Ενωσης, η οποία κατέρρευσε το 1991. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) έχει ξεπεράσει πλέον τον «μεγάλο αδελφό», όπως αποκαλούσε κάποτε το Πεκίνο τη Σοβιετική Ενωση.

Το κλειδί για τη μακροημέρευση του καθεστώτος της Κίνας ήταν κατά τον Economist η σκληρότητα που επέδειξε –την εποχή της σοβιετικής κατάρρευσης–, με την αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων στην πλατεία Τιενανμέν το 1989. «Με αδίστακτη αποφασιστικότητα το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας συνέτριψε την αντιπολίτευση και προστατεύθηκε από τα ωστικά κύματα που προέρχονταν από τη Μόσχα» τονίζει η βρετανική επιθεώρηση.

Αυτές τις ημέρες, στις ομιλίες του, ο πρόεδρος Σι εκφράζει ανησυχία ότι η επαγρύπνηση των αξιωματούχων του καθεστώτος έχει μειωθεί μετά από χρόνια ευημερίας, εγείροντας ο ίδιος τον κίνδυνο μιας σοβιετικού τύπου παρακμής. Κατά τον Economist, ακόμη και μετά από 12 χρόνια στην εξουσία, κατά τη διάρκεια των οποίων πραγματοποίησε εκκαθαρίσεις δυνητικών αντιπάλων από τις ανώτερες τάξεις του κόμματος και διεξήγαγε αδυσώπητες ιδεολογικές εκστρατείες για να εξασφαλίσει την απόλυτη αφοσίωση των σχεδόν 100 εκατ.μελών του ΚΚΚ, ο Σι δεν μοιάζει καθόλου ικανοποιημένος.

Γιατί όμως; Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολα. Πρώτα ήρθε η χαοτική εγκατάλειψη, το 2022, της πολιτικής Zero Covid, που προέβλεπε μόνο lockdown για τον περιορισμό των κρουσμάτων. Στη συνέχεια ακολούθησε η αναιμική οικονομική ανάκαμψη, η οποία την περασμένη εβδομάδα προκάλεσε μια «απελπισμένη» κατά το βρετανικό περιοδικό προσπάθεια να αναζωογονηθεί η ανάπτυξη: η κεντρική τράπεζα της Κίνας ανακοίνωσε σειρά μέτρων νομισματικής τόνωσης για την αναζωογόνηση της οικονομίας, φανερώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αυξανόμενη ανησυχία της κυβέρνησης του προέδρου Σι για την επιβράδυνση της ανάπτυξης και την καταβαραθρωμένη εμπιστοσύνη των επενδυτών.

Οι υπενθυμίσεις της σοβιετικής κατάρρευσης επανέρχονται συνεχώς στις ομιλίες των αξιωματούχων, στα μέσα ενημέρωσης και στις κομματικές συναντήσεις αυτές τις μέρες. Ο σκοπός της ηγεσίας του κόμματος είναι να προειδοποιήσει τους αξιωματούχους ώστε να παραμένουν σε επιφυλακή απέναντι στους μελλοντικούς κινδύνους. Μάλιστα, συνεχίζει ο Economist στην ανάλυσή του, ήδη από το τέλος του 2021 –κοντά στην 30ή επέτειο της σοβιετικής κατάρρευσης– οι αξιωματούχοι του ΚΚΚ είχαν αρχίσει να συγκαλούν εσωτερικές συσκέψεις σε όλη τη χώρα για την προβολή μιας σειράς ντοκιμαντέρ πέντε επεισοδίων για την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

Η σειρά καταφερόταν εναντίον του «ιστορικού μηδενισμού», ο οποίος κατά την κομματική ορολογία αφορά την κριτική της φρίκης του σταλινισμού και του μαοϊσμού. Ο «ιστορικός μηδενισμός» χρησιμοποιείται από το κινεζικό καθεστώς για να περιγράψει την αρνητική κατά το ίδιο εστίαση στα «προβλήματα» (για τον υπόλοιπο κόσμο: τα αντικειμενικά εγκλήματα) μιας ιστορικής περιόδου με σκοπό την απαξίωση της συγκεκριμένης εποχής, δηλαδή των εκκαθαρίσεων της μαοϊκής εποχής, που κόστισαν εκατομμύρια ζωές.

Επίσης, το ντοκιμαντέρ κατηγορούσε τον σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ ότι τροφοδότησε αυτή την τάση αυτοκριτικής το 1956, με την εκφώνηση της ομιλίας όπου αναφέρθηκε στη λεγόμενη «Μυστική Εκθεση», με την οποία το σοβιετικό κόμμα αλλά και ολόκληρο το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα ήρθαν τελικά σε ρήξη με την προσωπολατρία της εποχής του Στάλιν. H ομιλία του Χρουστσόφ στο 20ό συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης τον Φεβρουάριο του 1956 στη Μόσχα ήταν το σύνθημα για να αρχίσει η διαδικασία της λεγόμενης αποσταλινοποίησης. Αυτό ήταν που «άναψε τη φωτιά του μηδενισμού», τόνιζε ο αφηγητής στο πρόσφατο ντοκιμαντέρ της προπαγάνδας του ΚΚΚ, εξηγώντας ότι από τότε το σοβιετικό κόμμα ζούσε πια με δανεικό χρόνο.

Οι προβολές της σειράς ντοκιμαντέρ που ετοίμασε το καθεστώς του Σι (και περιγράφει ο Economist) συνεχίστηκαν επί εβδομάδες μετά το τέλος του 2021 σε κυβερνητικά γραφεία, κρατικές επιχειρήσεις και πανεπιστήμια της Κίνας. Τον Οκτώβριο του 2022, στο 20ό Εθνικό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ), ο Σι υπαινίχθηκε το άγχος που εξακολουθεί να προκαλεί η σοβιετική κατάρρευση στην ελίτ της χώρας. «Πρέπει πάντα να παραμένουμε σε εγρήγορση» είπε στη συγκέντρωση των αξιωματούχων του κόμματος, αλλά «και αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουμε τις ιδιαίτερες προκλήσεις ενός μεγάλου κόμματος όπως το δικό μας, ώστε να διατηρήσουμε την υποστήριξη του λαού και να εδραιώσουμε τη θέση μας ως το πιο μακροχρόνιο κυβερνών κόμμα».

Η αναφορά στις «ιδιαίτερες προκλήσεις ενός μεγάλου κόμματος» έχει γίνει έκτοτε ένα από τα κύρια μοτίβα της κομματικής προπαγάνδας, που σε μεγάλο βαθμό αναφέρεται στην εμπειρία του σοβιετικού κόμματος, του μόνου άλλου μεγάλου κόμματος για το οποίο η Κίνα ενδιαφέρεται πραγματικά. Μετά το συνέδριο του κόμματος το 2022 έχουν εκδοθεί πολυάριθμα βιβλία με αυτές τις λέξεις στο εξώφυλλο, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον τριών το 2024. Κινέζοι ακαδημαϊκοί έχουν εκδώσει μελέτες για το θέμα, ενώ εφέτος τον Ιούλιο η κρατική τηλεόραση μετέδωσε ένα ντοκιμαντέρ δύο τμημάτων για την αποφυγή της κατάρρευσης, με το πρώτο μέρος να αναφέρεται στο θέμα των ειδικών προκλήσεων.

«Τα φρούρια πέφτουν από μέσα»

Οπως γράφει ο Economist, με αφορμή την επέτειο των 75 ετών, στελέχη της βάσης του ΚΚΚ οργάνωσαν προβολές του προπαγανδιστικού ντοκιμαντέρ για τα μέλη του κόμματος. Ο πρόεδρος Σι συνέχισε να χρησιμοποιεί τον όρο «ειδικές προκλήσεις», που αποτέλεσε το θέμα μιας απόρρητης ομιλίας του τον Ιανουάριο του 2023 στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος. Μέρος της δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους.

«Καθώς το κόμμα μεγαλώνει, κάποιοι μπορεί να σχηματίσουν μικρές κλίκες ή φατρίες ή να εμπλακούν σε συμπεριφορές που υπονομεύουν την ενότητα του κόμματος και τη μαχητική του δύναμη» ανέφερε. «Ενα φρούριο παραβιάζεται πιο εύκολα από μέσα. Οι μόνοι που μπορούν να μας νικήσουν είμαστε εμείς οι ίδιοι». Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι δεν υπάρχουν εμφανείς διασπάσεις σήμερα στο κόμμα, αλλά το ενδεχόμενο επανεμφάνισής τους ανησυχεί την ηγεσία.

Η βρετανική επιθεώρηση αναφέρει ακόμη ότι εφέτος τον Αύγουστο ο Σι αναφέρθηκε και πάλι στη σοβιετική Ιστορία. Η αφορμή ήταν η 120ή επέτειος από τη γέννηση του Ντενγκ Σιαοπίνγκ, του προέδρου της χώρας που εγκαινίασε την πολιτική της «μεταρρύθμισης και ανοίγματος» της Κίνας στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Επαίνεσε τον Ντενγκ για την «αποφασιστική αντιμετώπιση της αναταραχής» στην Κίνα το 1989 (δηλαδή τη βίαιη καταστολή στην πλατεία Τιενανμέν), «στο φόντο της διάλυσης της Σοβιετικής Ενωσης και των δραματικών αλλαγών στην Ανατολική Ευρώπη».

Προδοσία του μαρξισμού; 

Ο Economist εξηγεί ότι οι υποστηρικτές του Ντενγκ Σιαοπίνγκ χρησιμοποίησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης ως ένα επιχείρημα για να αντιταχθούν στους ιδεολόγους του κόμματος, οι οποίοι αντιμετώπισαν τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του ως προδοσία του μαρξισμού. Παρόμοιος δογματισμός, υποστήριζαν, είχε καταστρέψει τη σοβιετική οικονομία, τροφοδοτώντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια, η οποία επιτάχυνε την καταβαράθρωση της χώρας. Στην ουσία, αυτό ήταν το μήνυμα της «περιοδείας του Νότου» του πρώην προέδρου στις αρχές του 1992, με την οποία έθεσε εκ νέου σε κίνηση το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα.

Ο πρόεδρος Σι μοιάζει, σύμφωνα με το βρετανικό περιοδικό, να είναι περισσότερο προσηλωμένος στα διδάγματα από την απώλεια της ιδεολογικής και οργανωτικής πειθαρχίας του σοβιετικού κόμματος. Αυτό είναι εμφανές στην τεράστια προσπάθεια που έχει καταβάλει για την ανοικοδόμηση του κόμματος στη βάση, την ενίσχυση της παρουσίας του στις ιδιωτικές επιχειρήσεις και την επιβολή της απόλυτης υπακοής στις εντολές της ηγεσίας από τα απλά μέλη του κόμματος. Αλλωστε μετά τη σοβιετική κατάρρευση ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ και οι άμεσοι διάδοχοί του εγκατέλειψαν τη συζήτηση για πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Ο πρόεδρος Σι, τονίζει ο Economist, έχει συντρίψει την κοινωνία των πολιτών. Κινέζοι ακαδημαϊκοί, εξηγώντας επί της ουσίας τον λόγο –και εκφράζοντας, φυσικά, την προπαγάνδα του ΚΚΚ– σημειώνουν ότι οι υποστηριζόμενες από τη Δύση μη κυβερνητικές οργανώσεις έπαιξαν ρόλο στο σπρώξιμο του σοβιετικού κόμματος στο χείλος του γκρεμού…

«Οι προπαγανδιστές του Σι προτιμούν να μην ασχοληθούν με ένα πρόβλημα που είναι σύνηθες στις απολυταρχίες: πώς να εξασφαλιστεί η ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας όταν ένας ηγέτης παραιτηθεί ή πεθάνει» σημειώνει με νόημα η βρετανική επιθεώρηση, ανοίγοντας ένα τελευταίο σοβαρό κεφάλαιο.

Το 2010, δύο χρόνια πριν αναλάβει την εξουσία ο Σι, ένα βιβλίο που εκδόθηκε στην Κίνα με τίτλο «Η Αλήθεια για τη Σοβιετική Ενωση: 101 Σημαντικές Ερωτήσεις» περιλάμβανε μια ανάλυση των μαχών για τη διαδοχή κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής κυριαρχίας στη Μόσχα. Το εν λόγω βιβλίο σημείωνε ότι η επιλογή των ηγετών καθοριζόταν από «βάναυσες εσωτερικές μάχες εξουσίας, που κρίνονταν από μια χούφτα πρεσβυτέρων στελεχών στο παρασκήνιο ή επιλύονταν ακόμη και με κομματικά πραξικοπήματα».

«Ο Σι δεν φαίνεται να έχει αντλήσει διδάγματα» από αυτό το παρελθόν, γράφει ο Economist. «Δεν έχει δείξει κανένα ενδιαφέρον για την προετοιμασία ενός διαδόχου και έχει αλλάξει τους άγραφους κανόνες για να επιτρέψει στον εαυτό του να κυβερνήσει για όσο καιρό θέλει. Ετσι το ενδεχόμενο της μετάβασης σε μια Κίνα μετά τον Σι μπορεί να ξυπνήσει και πάλι μνήμες από την ταραχώδη ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης», καταλήγει στην ανάλυσή του το βρετανικό περιοδικό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News