Ο τίτλος του «γκραν μάστερ» (grandmaster) στο σκάκι παραπέμπει στην τελειότητα και στην εμπειρία ενός παίκτη που έχει κατακτήσει το παιχνίδι σε όλες τις διαστάσεις του. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1838 για να περιγράψει τον 51χρονο βρετανό σκακιστή Γουίλιαμ Λιούις, μετά από πολλά χρόνια επιτυχίας.

Σήμερα τα κορυφαία ταλέντα του «σπορ» αναγνωρίζονται σε πολύ μικρότερες ηλικίες. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Economist, το 1970 το κυβερνών σώμα του σκακιού όρισε επίσημα ως «γκραν μάστερ» κάποιον που έχει εξασφαλίσει 2.500 βαθμούς στο σύστημα αξιολόγησης Elo.

Την επόμενη δεκαετία περισσότεροι από 12 παίκτες κέρδισαν τον τίτλο. Σήμερα πλησιάζουν τις 2.000. Το 1977 ο μέσος όρος ηλικίας ενός νέου «γκραν μάστερ» ήταν τα 30 έτη – φέτος είναι τα 21. Το σκάκι διέθετε πάντα νεαρές ιδιοφυΐες. Ο Μάγκνους Κάρλσεν, ο καλύτερος σκακιστής του κόσμου σήμερα, έγινε «γκραν μάστερ» στα 13 του χρόνια.

Το 2021, ο Αμπιμανιού Μίσρα, ένας ιδιοφυής Αμερικανός, χρίστηκε ο νεότερος γκραν μάστερ στον κόσμο, σε ηλικία 12 ετών. Αυτό το ρεκόρ μπορεί σύντομα να σπάσει, καθώς νωρίτερα φέτος ο οκτάχρονος Ασουάθ Κάουσικ από τη Σιγκαπούρη έγινε ο νεότερος παίκτης που κέρδισε γκραν μάστερ σκακιστή.

Ο γυναικείος χώρος στη Σκακιστική Ολυμπιάδα –μια διεθνής ομαδική διοργάνωση κύρους που λαμβάνει χώρα στην Ουγγαρία αυτή την εβδομάδα– περιλαμβάνει πέντε εννιάχρονα κορίτσια, ανάμεσά τους και την Μποντάνα Σιβαναντάν, το νεότερο άτομο που έχει εκπροσωπήσει ποτέ την Αγγλία σε αθλητικό γεγονός ανοιχτό για όλες τις ηλικίες.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι μάγοι του σκακιού είναι όλο και νεότεροι. Ενας είναι ότι, καθώς το άθλημα ανθεί, το ίδιο συμβαίνει και με τη δεξαμενή ταλέντων του. Το διαδίκτυο έχει κάνει το παιχνίδι πιο προσιτό σε όλους, ακόμη και σε χώρες χωρίς παράδοση στο σκάκι.

Οι διαδικτυακές εφαρμογές και οι ιστότοποι επιτρέπουν στους παίκτες να παίζουν με ανθρώπους από όλον τον κόσμο, ή εναντίον ενός υπολογιστή με προκαθορισμένο επίπεδο δεξιοτήτων. Αλλωστε η πανδημία επιτάχυνε τη διάδοση του παιχνιδιού, καθώς τα παιδιά που είχαν κολλήσει στο σπίτι το έβρισκαν ελκυστικό. Το 2004 125 ομάδες συμμετείχαν στην Ολυμπιάδα – στη φετινή υπάρχουν 195.

Την ίδια στιγμή, το παιχνίδι αποκτά περισσότερους θεατές. Οπως επισημαίνει ο Economist, το σκάκι μπορεί να μην προσελκύει το τηλεοπτικό κοινό των πιο mainstream σπορ, αλλά όταν συμπληρώνεται με διαδικτυακό σχολιασμό ή αυτοματοποιημένη ανάλυση κινήσεων (από υπολογιστή, σε πραγματικό χρόνο) μπορεί να προσφέρει μια συναρπαστική εμπειρία.

Η τεχνολογία μετατρέπει τους περιστασιακούς θαυμαστές σε εκκολαπτόμενους ειδικούς. Πριν από δύο δεκαετίες θα έπρεπε να συμβουλευτούν βιβλία για να μελετήσουν προηγούμενα παιχνίδια. Σήμερα απλώς κάνουν κλικ σε διάφορες βάσεις δεδομένων. Εταιρείες όπως η Chessable προσφέρουν προγράμματα που βοηθούν παίκτες και θεατές να βελτιώσουν τις κινήσεις και τις γνώσεις τους. Επίσης, το διαδίκτυο προσφέρει σε ολοένα και περισσότερα παιδιά πιο πολλούς αγώνες με αντιπάλους κορυφαίους παίκτες.

Οι έφηβοι ίσως απολαμβάνουν ένα φυσικό πλεονέκτημα σε αυτό το διανοητικό άθλημα. Ειδικοί συγκρίνουν το σκάκι με την εκμάθηση μιας γλώσσας. Οι νεότεροι και άρα πιο ευκίνητοι εγκέφαλοι είναι σε καλύτερη θέση στο να απορροφούν και να διατηρούν νέες πληροφορίες. Στον αντίποδα, ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μνήμη αρχίζει να μειώνεται στα 30, βάζοντας εμπόδια στους ενήλικες σκακιστές.

Η πρόωρη ηλικιακή ακμή των σκακιστών έρχεται σε πλήρη αντίθεση με άλλα αθλήματα ή σπορ, όπου η εμφάνιση νέων ταλέντων φαίνεται να καθυστερεί ή ακόμα και να μειώνεται. Στο τένις, για παράδειγμα, με εξαίρεση περιπτώσεων όπως του Κάρλος Αλκαράθ, οι νέοι αθλητές ξεχωρίζουν όλο και πιο σπάνια. Ο αριθμός των εφήβων στο γυναικείο Τοp-100 έχει μειωθεί, από 27 το 1987, σε έξι το 2023, επισημαίνει ο Economist.

Ακόμη και στην ενόργανη γυμναστική, ένα άθλημα που εδώ και χρόνια καθορίζεται από τη νεανική ευκαμψία, οι έφηβοι-θαύματα γίνονται όλο και λιγότεροι. Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών της αμερικανικής ομάδας που κυριάρχησε στους φετινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού ήταν 22,2 – ο υψηλότερος εδώ και πάνω από 50 χρόνια.

Μερικοί πιστεύουν ότι αυτά τα αθλήματα ευνοούν όλο και μεγαλύτερους σε ηλικία παίκτες, λόγω των μεγαλύτερων απαιτήσεών τους για σωματική δύναμη. Παλαιότερα, στο τένις, τα ράλι συχνά τελείωναν με ένα σερβίς και ένα βολέ. Σήμερα τα παιχνίδια απαιτούν από τους παίκτες να χτυπούν την μπάλα με δύναμη, συχνά για πάνω από τέσσερις ώρες – κάτι πιο εύκολο στην ηλικία των 27 παρά σε εκείνη των 17.

Μια άλλη παράμετρος είναι ότι η επιστημονική και διατροφική εξέλιξη επεκτείνουν τη ζωή των επαγγελματιών αθλητών, με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολο για τους νέοτερους να τους ξεπεράσουν. Βέβαια, μπορεί σήμερα η μακροζωία των αθλητών να είναι εντυπωσιακή, οδηγεί όμως τα αθλήματα σε στασιμότητα. Τα νέα ταλέντα φέρνουν φρέσκο αίμα και περισσότερους θεατές στα σπορ – και οι οπαδοί του σκακιού απολαμβάνουν νεαρούς γκραν μάστερ εν τη γενέσει τους, όπως επισημαίνει ο Economist.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News