Ισως η πιο σημαντική αναθεώρηση των Συνθηκών ήταν η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, που έθεσε τις βάσεις για μια ουσιαστική αλλαγή στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Τέθηκε σε εφαρμογή πριν από 37 χρόνια. Ηταν το πνευματικό παιδί του Ζακ Ντελόρ, έχοντας τις ευλογίες δυο μεγάλων ηγετών, του Μιτεράν και του Κολ, ενός σοσιαλιστή και ενός χριστιανοδημοκράτη.

Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη είχε ως στόχο την ενοποίησή των κρατών-μελών της Ενωσης, τη μείωση των ανισοτήτων, τη διατήρηση του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη διευρωπαϊκών δικτύων, και κυρίως έναν χώρο όπου άτομα, αγαθά, κεφάλαια και υπηρεσίες θα κυκλοφορούν ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς

Τον τελευταίο καιρό έχουν υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή δύο σημαντικές εκθέσεις, από δύο ιταλούς οικονομολόγους, τον Μάριο  Ντράγκι και τον Ενρίκο Λέτα.

Και οι δυο προτείνουν αλλαγές στη δομή, στη λειτουργία, στις προτεραιότητες και στην πορεία της ΕΕ, σε ένα νέο παγκόσμιο περιβάλλον. Ομως δεν φαίνεται να υπάρχει από τα ευρωπαϊκά όργανα το ενδιαφέρον που θα περίμενε κανείς.

Οι δυο κινητήριες δυνάμεις της ΕΕ έχουν σοβαρά προβλήματα στις μηχανές τους και δεν διαφαίνεται κάποια εναλλακτική λύση από άλλα κράτη-μέλη. Η Γερμανία πρέπει από τη μια πλευρά να συνέλθει και να αντιμετωπίσει το τραύμα της Θουριγγίας. Το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα σε αυτό το κρατίδιο θυμίζει το ίδιο αποτέλεσμα της δεκαετίας του 1930, με την εμφάνιση του ναζιστικού κόμματος, που οδήγησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το μεταναστευτικό πρόβλημα, που εκμεταλλεύονται οι ακροδεξιοί, «ψωμί, κρεβάτι, σαπούνι», την έχει ταρακουνήσει αλλά δεν ξέρει τι μέτρα να πάρει.

Συγχρόνως η Γερμανία αντιμετωπίζει προβλήματα στην οικονομία της: δημογραφικό, μειωμένες επενδύσεις,  αναστάτωση των ενεργειακών προμηθειών από τη Ρωσία, εξάρτηση από ΗΠΑ και Κίνα. Η γερμανική κυβέρνηση του συνασπισμού των τριών κομμάτων είναι στα χαμηλότερά της σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις.

Στη Γαλλία ο Μακρόν βρίσκεται μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης, άκρας Αριστεράς και άκρας Δεξιάς, και δεν φαίνεται να ξέρει τι ακριβώς πρέπει να κάνει.

Σε πολλά κράτη-μέλη της Ενωσης κυριαρχούν δεξιές ή υπερδεξιές κυβερνήσεις που θα προτιμούσαν μια Ευρώπη των κρατών παρά μια Ομοσπονδιακή Ενωση.

Μένει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που θα πρέπει να υπερβεί τον εαυτό της τώρα που ξεκινάει μια νέα περίοδος. Ούτως ή άλλως είναι το μόνο ευρωπαϊκό όργανο που, σύμφωνα με τις Συνθήκες, μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες. Θα αναλάβει το ρίσκο η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με τη νέα της Επιτροπή να ξεπεράσει τις οποίες αναστολές, να ετοιμάσει και να προτείνει στα κράτη-μέλη μια Νέα Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη βασισμένη στις προτάσεις των Ντράγκι και Λέτα, ή θα φοβηθεί εκ των προτέρων τις αντιδράσεις των κρατών;

Οι καιροί ου μενετοί

Ο Ντελόρ είχε κάνει τότε μια πρόταση στα κράτη-μέλη, που ικανοποιούσε όλες τις τάσεις των ηγετών: τη Θάτσερ με την Ενιαία Αγορά, τον Παπανδρέου και τον Γκονζάλες με τη Συνοχή, τους Δανούς με το περιβάλλον.

Σήμερα όμως έχουν αλλάξει τα πράγματα. Δεν φαίνεται να είναι πλέον προτεραιότητα η μείωση των ανισοτήτων στο εσωτερικό της Ενωσης και η ελεύθερη διακίνηση έχει προβλήματα. Πρέπει να δούμε την ΕΕ ως ένα σύνολο απέναντι στις άλλες μεγάλες δυνάμεις του κόσμου. Οποια μέτρα θα παρθούν, πρέπει να αφορούν την Ενωση στο σύνολό της.

Καταρχάς η Ενωση θα πρέπει ξεπεράσει τους δημοσιονομικούς περιορισμούς της. Χρειάζεται, λέει ο Ντράγκι, να επενδύσει επιπλέον 800 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, δηλαδή έως και 5% του ΑΕΠ της, ποσοστό πολύ υψηλότερο από το σημερινό. Ομως ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας λέει ότι το κράτος του δεν πρόκειται ποτέ να συμφωνήσει σε κοινό δανεισμό.

Τα άρθρα μιας νέας Συνθήκης πρέπει να αφορούν τις μεγάλες οριζόντιες πολιτικές που αναφέρονται στην έκθεση Ντράγκι, όπως η κάλυψη της υστέρησης στην καινοτομία, η απανθρακοποίηση και η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, η χρηματοδότηση επενδύσεων.

Τονίζει ο Ντράγκι ότι θα πρέπει να γίνει μια  ριζική αναθεώρηση της πολιτικής ανταγωνισμού έτσι ώστε να πάψει να λειτουργεί ως τροχοπέδη στην αναμέτρηση της ΕΕ με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η έκθεση Λέτα, στο ίδιο πνεύμα, πάει λίγο πιο μακριά και προτείνει σταδιακή υποκατάσταση των κρατικών ενισχύσεων από ευρωπαϊκές ενισχύσεις.

Η διακυβέρνηση της ΕΕ πρέπει να ενδυναμωθεί με –μεταξύ άλλων– την επέκταση της ειδικής πλειοψηφίας και της ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ κάποιων κρατών-μελών που συμφωνούν.

Η ενίσχυση της ασφάλειας, η χρηματοδότηση αμυντικών σκοπών και η μείωση των εξαρτήσεων είναι ένας άλλος σημαντικός στόχος. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 75 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για να ξανασυζητηθεί το θέμα της ευρωπαϊκής άμυνας. Η Συνθήκη για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Αμυνας, γνωστή και ως Συνθήκη των Παρισίων, υπογράφηκε μεν στις 27/5/1952 από τα τότε έξι κράτη-μέλη, αλλά τελικά απορρίφθηκε από τη γαλλική Εθνοσυνέλευση. Ξαναζωντανεύει το θέμα τώρα, 75 χρόνια αργότερα, και ίσως περάσει από όλα τα εθνικά Κοινοβούλια των 26 ΚΜ.

Για την Πολιτική Συνοχή ο Ντράγκι προτείνει τα προγράμματά της «να αντικατοπτρίζουν τη μεταβαλλόμενη δυναμική του εμπορίου και της καινοτομίας», διασφαλίζοντας «ότι περισσότερες πόλεις και περιφέρειες μπορούν να συμμετέχουν στους τομείς που θα οδηγήσουν στη μελλοντική ανάπτυξη. Ο Ενρίκο Λέτα προτείνει την «ελευθερία να μένεις στον τόπο σου», δηλαδή τον εξοπλισμό κάθε περιοχής με τα μέσα που θα της επιτρέπουν να συγκρατήσει τον πληθυσμό της.

Οπως όμως σημειώνει ο Αλέκος Κρητικός σε σχετικό άρθρο του, «απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στη γεωργία, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό».[1]

Το κρίσιμο όμως ερώτημα είναι: «Εμάς μας συμφέρει;». Η Αννα Διαμαντοπούλου σε πρόσφατο άρθρο της τάσσεται αναφανδόν υπέρ. [2]

Θα έχουμε περισσότερα χρήματα για τις επενδύσεις μας και θα μας βοηθήσουν να προσεγγίσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, θα έχουμε  φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια, καλύτερη εκπαίδευση και στήριξη της έρευνας και καινοτομίας.

Καλά όλα αυτά, αλλά πιο σημαντικές δεν είναι οι εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ και στο ΠΑΣΟΚ;

[1] Η Εκθεση Ντράγκι και η θυσία των «ιερών αγελάδων» της ΕΕ, 10/09/2024

[2] Η Εφημερίδα, 12/09/2024

Ο Μάριος Καμχής είναι πρώην στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρώην πρόεδρος ΜΟΔ α.ε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News