Η συζήτηση και οι αντιδράσεις για τον υπερτουρισμό ξεκίνησαν από τη Βενετία ήδη από τα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 21^ου αιώνα και γενικεύθηκε με το πρόσφατο μεγάλο τουριστικό κύμα που ακολούθησε την εποχή της Covid. Το θέμα αφορά κυρίως την Ευρώπη που άλλωστε αποτελεί τη μεγαλύτερη τουριστική αγορά, με χαρακτηριστικές πόλεις, εκτός από τη Βενετία, τη Βαρκελώνη, το Αμστερνταμ και το Ντουμπρόβνικ αλλά και μικρότερους σε έκταση τουριστικούς προορισμούς, όπως η Σαντορίνη καθώς και πολλά ελβετικά χωριά.

Ενώ ο τουρισμός αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων, όταν ξεπερνά κάποια όρια επιφέρει και σημαντικά προβλήματα με κυριότερα το πρόβλημα στέγης, την περιβαλλοντική υποβάθμιση και την αποδιάρθρωση της καθημερινής ζωής του ντόπιου πληθυσμού. Μία κατηγορία τουριστών που βρίσκεται στο στόχαστρο των αντιδράσεων για τον υπερτουρισμό είναι οι τουρίστες που έρχονται σε έναν τόπο για λίγες ώρες κατακλύζοντας συνήθως το κέντρο, χωρίς ωστόσο να αφήνουν και κάποιο σημαντικό οικονομικό όφελος αφού δεν μένουν εκεί. Μεταξύ αυτών χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούν οι αποκαλούμενοι σέλφι– τουρίστες.

Οι σέλφι – τουρίστες

Πανεύκολα τους αναγνωρίζει κανείς, αλλά δύσκολα τους αποφεύγει ή τους περιορίζει. Οι σέλφι-τουρίστες καταφτάνουν στον επιλεγμένο τόπο, τον διασχίζουν  βιαστικά προσπερνώντας τα αξιοθέατά του, μόνο και μόνο για να καταλήξουν σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο – τοπίο, οίκημα κλπ- που απορροφά την προσοχή τους. Προς αυτό στρέφονται συντονισμένα οι κάμερες των κινητών τους, συχνά υψωμένες επιθετικά πάνω σε κοντάρια,  για να συλλάβουν τις μορφές των ίδιων των χρηστών τους, οι οποίοι ποζάρουν για μια σέλφι εκεί ακριβώς.

Το μάτι -κάμερα του σέλφι-τουρίστα

Θα παρατηρούσε κανείς, τι πιο συνηθισμένο; Εδώ και χρόνια τα τουριστικά σμήνη  συρρέουν στους πολυδιαφημισμένους διεθνείς προορισμούς, αποτυπώνοντας τις ξεχωριστές εμπειρίες τους σε θεαματικές σέλφι. Φυσικά,  η αυτοφωτογράφιση δίνει υπέρτατο νόημα σε κάθε σελφιτουριστική εξόρμηση. Ωστόσο στην περίπτωση που συζητάμε στόχος δεν είναι οι συνηθισμένες, συχνά τυχαίες, τουριστικές αυτοφωτογραφίες. Το νέο στοιχείο είναι πως, επισκέπτονται τοποθεσίες όπου γυρίστηκαν δημοφιλείς ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, ή που αναδεικνύονται εικονικά κυρίως από διάσημους επισκέπτες τους στα Κοινωνικά Μέσα .

Οι σέλφι – τουρίστες στα ελβετικά χωριά

Τελευταία, στον ελβετικό Τύπο γίνοναι συχνές αναφορές στους σέλφι -τουρίστες που σε μεγάλους αριθμούς επισκέπτονται πολλά ελβετικά χωριά.

Οι ανυπόμονοι αυτοί  τουρίστες παραμένουν τυφλοί στις άλλες ομορφιές του κάθε ελβετικού χωριού, όπου συρρέουν σαν υπνωτισμένοι.  Τα μάτια και οι κάμερές τους αντιλαμβάνονται και μεγεθύνουν υπερβολικά μόνο τα ιδιαίτερα σημεία (τοπία, σπίτια, υποδομές, π.χ γέφυρες, αποβάθρες κλπ.) όπου εστιάζουν. Τέτοια σημεία αναστατώνουν συναισθηματικά τους ίδιους και όσους συμμερίζονται τις ίδιες προτιμήσεις, επειδή προηγουμένως κυκλοφόρησαν ως επιδραστικές  ( δηλαδή επιβραβευμένες με likes)  εικόνες, δηλαδή φωτογραφίες, βίντεο και κυρίως σκηνές από δημοφιλείς ταινίες και σειρές.

Αυτά τα εικονικοποιημένα τοπία (θα τα ονομάζαμε, εικονο-τοπία) γίνονται σκηνικό υπόβαθρο στο οποίο ο τουρίστας μας ποζάρει για την ΣΕΛΦΙ του.

Οι σελφι-τουρίστες δημιουργούν έτσι τα δικά τους σελφ-εικονο-τοπία  ως σχόλια πάνω στις προηγούμενες τοπο-εικόνες (των διάσημων δημιουργών τους). Στα social media, όπου ανακυκλώνονται αλγοριθμικά τέτοιες εικόνες, λειτουργούν ως προσκλητήριο και για άλλους σέλφι-τουρίστες, οι οποίοι σπεύδουν σαν υπνωτισμένοι στο ίδιο γραφικό χωριουδάκι για μια σέλφι σκηνοθετημένη στα εικονικά σημαδεμένα τοπία του. Έτσι κάποιες παλιρροιακές σελφι-τουριστικές» ροές μπορεί να κατευθύνονται για κάποια χρόνια  στους ίδιους πάντα εικονικά ενισχυμένους τόπους μετατρέποντάς τους σε σελφι-προορισμούς.

Ελβετικά χωριά ως μαγνήτες σελφι-τουριστών

Τουρίστες από όλον τον κόσμο εδώ και δύο τουλάχιστον αιώνες (όπως και πολλοί ρομαντικοί καλλιτέχνες) επέλεγαν κάποια ορεινά, παραλίμνια ή παραποτάμια ελβετικά χωριά ή λίμνες για τα  φυσικά τοπία τους, τα οποία εξακολουθούν να προκαλούν θαυμασμό και δέος με την ομορφιά τους. Τελευταία, όμως, κάποια από αυτά  – όπως η λίμνη Λούγκερν, το Λάουτερμπρούνεν, το Γκρίντερβαλντ, το Ίζελτβαλντ, το Μπεργκίν Φιλιζούρ κλπ. –  ελκύουν δυσανάλογα πολλούς (ως προς τον πληθυσμό τους) σελφι-τουρίστες.

Όπως λέει ο Λούτσι Σουτς, δήμαρχος του Μπεργκίν Φιλισούρ, το οποίο μαστίζεται από αυτό το είδος τουρισμού, «όταν μια διασημότητα ποστάρει στο Ίνσταγκραμ μια εικόνα, έρχονται οι άνθρωποι λίγο αργότερα σε σμήνη».

Δυσανάλογες τουριστικές ροές, έχει προκαλέσει π.χ. η  κορεατική σειρά του Νetflix «Crash Landing On You», μια δραματική ιστορία αγάπης που γυρίστηκε το 2019 στην ευρύτερη περιοχή της Berner Oberland (Μπέρνερ Όμπερλαντ). Οι δημιουργοί της σειράς εντυπωσιάστηκαν τόσο από την φυσική ομορφιά της ώστε γύρισαν πολλές σκηνές από τα 16 επεισόδια σε διαφορετικά τοπία της.

«Crash Landing On You» και σελφι-τουρισμός στους τόπους των γυρισμάτων

Η ιστορία της τηλεοπτικής σειράς δονεί έντονα τις συναισθηματικές χορδές πολλών φιλοτάξιδων θεατών της. Δύο ερωτευμένοι κατά αλλόκοτη τύχη – μια Νοτιοκορεάτισσα επιχειρηματίας κι ένας Βορειοκορεάτης αξιωματούχος – συναντιούνται κάποια στιγμή στην Ελβετία. Εδώ, στο χωριουδάκι Ίζελτβαλντ, ακριβώς πάνω στην προβλήτα, με τις δασωμένες πλαγιές να καθρεφτίζονται μέσα στα σμαραγδένια  νερά της λίμνης Μπριντς,  ο ερωτευμένος αξιωματούχος αναπολεί τον εαυτό του να παίζει πιάνο για τον πεθαμένο αδελφό του.  Μόνο ένα λεπτό διαρκεί αυτή η φιλμική αναδρομή, που συνδυάζει μουσική, εικόνα της δασωμένης λίμνης και νοσταλγικά συναισθήματα. Ένα τόσο «πυκνό» λεπτό εξωθεί τους συναρπασμένους θεατές της σειράς στο χωριό όπου διαδραματίστηκε το φιλμικό συμβάν.

Εδώ και δύο χρόνια τουλάχιστον το Ίζελτβαλντ με 420 κατοίκους, δίπλα στην λίμνη Μπριντς δέχεται σμήνη από Κορεάτες και άλλους εξ Ανατολής σέλφι-τουρίστες. Αυτοί εφορμούν πυρετωδώς σε μια μικρή αποβάθρα της λίμνης (όπου και η αναδρομή με το πιάνο), για να τραβήξουν εκεί μια σέλφι .

Μέσα σε αυτό το πάθος τους, όμως, οι σύγχρονοι  εικονο-προσκυνητές δεν αντιλαμβάνονται πως τα πολυάριθμα (διώροφα πια ) πούλμαν που τους μεταφέρουν εκεί καθημερινά δεν χωρούν στις λιγοστές θέσεις πάρκινγκ, όπως και δεν αρκούν οι τουαλέτες για τέτοιους αριθμούς.

Επίσης, πολλοί θεατές της νοτιοκορεάτικης σειράς, ικανοποιημένοι από το αίσιο τέλος της, σπεύδουν ως προσκυνητές και σε άλλες τοποθεσίες των γυρισμάτων, στα γύρω χωριά, ιδιαίτερα στο καντόνι του Obwalden (Ομπβάλντεν) και στην  λίμνη  Lungern (Λούνγκερν) . Καθώς η σειρά  μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, ελκύει στα ίδια σημεία διεθνείς ροές σελφι-τουριστών. Οι σέλφι του καθενός από αυτούς με τα αλλεπάλληλα επαναποσταρίσματα μπορεί να προκαλέσει σελφιτουριστοστρόβιλο διαρκείας. Μια τέτοια προοπτική δεν χαροποιεί τους κατοίκους των στοχοποιημένων χωριών της περιοχής

Στον οικισμό Bürglen (Μπίργκλεν) με τα ξύλινα σπίτια κοντά στην γαλαζοπράσινη λίμνη της Λουκέρνης εμφανίζεται άλλο ένα μαγνητικό στοιχείο της κορεάτικης σειράς. Εδώ ο πρωταγωνιστής Hyun Bin, ( λαμπερός αστέρας στη Νότια Κορέα) κάνει πρόταση γάμου στην αγαπημένη του.

Οι τουρίστες και λάτρεις της σειράς φτάνουν στο κέντρο του χωριού, συχνά με νοικιασμένα αυτοκίνητα. Προκαλούν χάος και πανικό οδηγώντας επικίνδυνα και παρκάροντας παράνομα, καθώς οι θέσεις πάρκινγκ δεν αρκούν.  Επιδιώκοντας να φτάσουν  στη λίμνη και στον οικισμό όσο το δυνατόν γρηγορότερα, διασχίζουν ακόμα και ιδιωτικούς κήπους. Τελικά, μπροστά στο ονειρεμένο σπίτι δίπλα στην λίμνη στήνονται τα νεαρά ζευγάρια – οι γυναίκες με νυφικό – για να αποτυπώσουν σε μια σέλφι την δική τους αγάπη.

Κάτοικοι αποξενωμένοι από τα σελφι-τουριστικά χωριά τους

Όμως, δεν είναι μόνο οι μεγάλοι αριθμοί των σελφι-τουριστών που ενοχλούν, αλλά και η αδέξια επικοινωνία τους με τους κατοίκους και με τον φυσικό τόπο.

Οι κάτοικοι του Ίζελτβαλντ παραπονιούνται για την ερεθιστικά αδιάφορη στάση των σελφι-τουριστών. Ενδεικτική της αδιαφορίας τους για το χωριό είναι η βιαστική αποχώρησή τους από αυτό. Απορροφημένοι στον σκοπό τους δεν δαπανούν ούτε για να φάνε, ούτε για να διανυκτερεύσουν. Τέτοιες απολαύσεις δεν μετράνε γι’ αυτούς. Ο ταξιδιωτικός χρόνος τους τρέχει ξέφρενα, επειδή πρέπει να χωρέσουν σε αυτόν και άλλους σελφιπροορισμούς, συχνά σε απόσταση μεταξύ τους. Έτσι, φεύγοντας σαν κυνηγημένοι, δεν αφήνουν  στο Ίζελτβαλντ,  ούτε σε κανένα άλλο σελφι-χωριό, αρκετό χρήμα, αναγκαίο για νέες υποδομές, που οι αυξημένοι αριθμοί τους επιβάλλουν.

Στη Λούγκερν, επιπλέον, οι κάτοικοι διαμαρτύρονται για καταπάτηση ιδιοκτησιών και των κανόνων οδήγησης, παρκαρίσματος, ακόμα κα φωτογράφισης. Η προσήλωση των σελφι-τουριστών στον σκοπό τους συνδυάζεται κάποιες φορές με απαράδεκτες συμπεριφορές, όπως η εκτόξευση ντρόουν από την εκκλησία και η  φωτογράφιση ξανθών παιδιών της περιοχής ανάμεσα από τον φράκτη της πλαζ  από κάποιους Ασιάτες μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίοι εντυπωσιάζονται από την εμφάνισή τους.

Το πρόβλημα, λοιπόν, στα χωριά  δεν είναι τόσο ο μεγάλος αριθμός των τουριστών,  όσο η επικοινωνία τους, ασύμβατη με τον τόπο, τους κατοίκους και τις αξίες τους. Η συμπεριφορά των σελφι-τουριστών ξενίζει και εκνευρίζει. Πολλοί από αυτούς, ιδίως οι προερχόμενοι από ασιατικές χώρες, όπως την Κορέα, έχουν εντελώς διαφορετικές αξίες και τρόπους ζωής από τους ελβετικούς, αλλά δεν προσπαθούν να γεφυρώσουν την απόσταση. Αντίθετα, παραβιάζουν τους κανόνες αδιαφορώντας για τον αντίκτυπο στους κατοίκους.

Όπως συμπυκνώνει την ακαμψία τους κάποιος από τους κατοίκους του χωριού Ίζελτβαλντ σε πρόσφατη συνέντευξη στο ελβετικό 20 Minuten: « Η κυκλοφορία στο μικρό μας χωριό είναι τεράστια. Οι τουρίστες νιώθουν ότι πρέπει να συμμορφωθούμε μαζί τους». Άλλοι κάτοικοι διαμαρτύρονται για τους «σέλφι-τουρίστες» που παρκάρουν παράνομα (εντάξει στην Ελλάδα είναι συνηθισμένο, αλλά στην Ελβετία όχι) και περιφέρονται μέσα στους κήπους των κατοίκων. Ένας κάτοικος του Λαουτερμπρούνεν είπε μάλιστα πως «τρεις Ασιάτες τουρίστεςήθελαν να δουν το σπίτι μου. Αυτό δεν μου φάνηκε διασκεδαστικό».

Έτσι, οι κάτοικοι των ελβετικών χωριών δεν ανέχονται να παραβιάζεται η ιδιωτική ζωή και χώροι τους και αντιλαμβάνονται κάθε περιέργεια  των σελφι-τουριστών ως απρέπεια. Από την πιο παραδοσιακή σκοπιά τους οι μικροί παράδεισοι  των χωριών τους μετατρέπονται σε κόλαση, καθώς οι σελφι-τουρίστες διεισδύουν παντού,  με τις κάμερές τους να μετατρέπουν τα πάντα σε εικονικά σκηνικά. Ό,τι φωτογραφίζουν αυτοφωτογραφιζόμενοι το βλέπουν ως γραφικό και το δημοσιοποιούν ως τέτοιο στα Κοινωνικά Μέσα. Φυσικά δεν αρέσει στους κατοίκους των χωριών να μετατρέπονται σε ανθρώπινο διάκοσμο για μια σέλφι, ώστε να δώσουν πόντους στον δημιουργό της με την ελβετική «αυθεντικότητά» τους.

«Όταν κινείσαι σε μια διαφορετική κουλτούρα, αναμένεται να προσαρμοστείς», λέει η κοινοτάρχης του Λούγκερν Kaufmann-Durrer (Κάουφμαην Ντίρερ). Τα λόγια της θα ηχούσαν σαν ατάκα εξωγήινου στα αυτιά ενός «σελφιτουρίστα». Οι εξωστρεφείς και επιδειξιομανείς αυτοί επισκέπτες των ελβετικών χωριών απολαμβάνουν να εκθέτουν την προσωπική τους ζωή με σέλφι-αφηγήσεις και βίντεο στις ψηφιακές πλατφόρμες , όπως το ΤικΤοκ. Οι σέλφι τους επιτρέπουν να οικειοποιούνταισυναισθηματικά  τους ταξιδιωτικούς προορισμούς τους, τους οποίους και προβάλλουν έμμεσα, αναδεικνύοντάς τους. Η τοποθεσία στην οποία οι σέλφι τραβιούνται γίνεται σημαντικό στοιχείο για την κατασκευή της προσωπικής και χωρικής ταυτότητας των σελφι-τουριστών. Στην πραγματικότητα αυτοί συμμετέχουν στα λεγόμενα «γεωκοινωνικά δίκτυα» (βασισμένα στην τοποθεσία) . Με τις σέλφι τους δηλώνουν παρόντες  σε κάποιους τόπους -και όχι σε άλλους – κι έτσι αποκαλύπτουν στις ψηφιακές πλατφόρμες επιλεγμένες όψεις του εαυτού τους. Δημοσιοποιώντας τις σέλφι, συνθέτουν την ταξιδιωτική ιστορία τους σε εικόνες, ώστε αναδεικνύουν  την μοναδική (όπως ελπίζουν) ταυτότητα και κυρίως τον «αυθεντικό»συναισθηματισμό τους.

Αντιδράσεις κατά του σέλφι-τουρισμού

Πολλά ελβετικά χωριά αντιμετωπίζουν την ίδια πρόκληση. Από την μια τα επισκέπτονται όλο και περισσότεροι σελφι- τουρίστες, με κάποια οφέλη για την τοπική οικονομία (18,4 εκατομμύρια φράγκα πέρσι). Από την άλλη οι ντόπιοι εκνευρίζονται μαζί τους.
Τους θέλουν, αλλά και δεν τους θέλουν με τέτοιες ενοχλητικές συμπεριφορές. Αν όμως τους απωθήσουν με αυστηρά μέτρα, η τουριστική φήμη τους θα σπιλωθεί διεθνώς. Αν ανεχτούν την χαοτική συμπεριφορά τους, θα μετατραπούν αργά η γρήγορα σε προσωρινά πάρκινγκ για μανιώδεις εικονο-θήρες. Τελικά, οι κάτοικοι απαιτούν και οι δήμοι άρχισαν να εφαρμόζουν κάποια μέτρα για την προστασία τους από τους συγκεκριμένους τουρίστες.

Έτσι, αυξάνονται οι πινακίδες με απαγόρευση για φωτογράφιση, καταπάτηση ιδιοκτησίας και εκτόξευση ντρόουν, το πάρκινγκ  ελέγχεται και γίνεται ακριβότερο, ενώ ακόμη και η ποθητή προβλήτα της λίμνης για σέλφι στοιχίζει πλέον στον καθένα 5 φράγκα.

Τέλος, ο οργανισμός του Ελβετικού Τουρισμού αντιμετωπίζει τα συγκεκριμένα προβλήματα ως  γενικότερες κοινωνικές προκλήσεις, οι οποίες σχετίζονται έμμεσα  με τον τουρισμό. Όμως όπως είδαμε ο σελφι – τουρισμός συνιστά ένα διαφορετικό είδος τουρισμού, ακυρώνοντας τους παραδοσιακούς τουριστικούς προορισμούς. Τώρα, στη θέση των τουριστικών οδηγών για τα αξιοθέατα του κάθε τόπου και των δραστηριοτήτων για τους τουρίστες, υπάρχει η κινητικότητα των σέλφι- τουριστών  από τοποθεσία σε τοποθεσίαγια μια ακόμα σέλφι, καθώς αυτή τους επιτρέπει να  «διαβάζουν» τους  χώρους, τους τόπους και τα τοπία  με τον δικό τους ανεκδιήγητο  τρόπο. Με τις χαοτικές τροχιές των μετακινήσεών τους  αυτοί μπορούν επίσης  να «ξαναγράφουν» τους τόπους, όταν ακολουθούν μονοπάτια που οι άλλοι διάσημοι κάθε είδους ακολούθησαν πριν από αυτούς,  προσθέτοντας προσωπικό νόημα με τις σέλφι τους σε τοποθεσίες που προηγουμένως ίσως δεν τραβούσαν και τόσο την προσοχή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News