Οι άνθρωποι σήμερα είναι πολύ πιο έξυπνοι συγκριτικά με προηγούμενες γενιές. Μια μελέτη σε 72 χώρες διαπίστωσε ότι ο μέσος όρος του παγκόσμιου Δείκτη Νοημοσύνης (Intelligence Quotient-IQ) παρουσίασε σταθερή αύξηση κατά 2,2 μονάδες ανά δεκαετία, μεταξύ 1948 και 2020. Αυτή η εκπληκτική αλλαγή είναι γνωστή ως «φαινόμενο Φλιν», από τον Τζέιμς Φλιν, τον επιστήμονα που την παρατήρησε πρώτος, σημείωσε πρόσφατα ο Econοmist.

Ο ίδιος ο Φλιν αρχικά βρέθηκε σε σύγχυση με την ανακάλυψή του. Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να εξελιχθεί ο εγκέφαλος. Πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί τόσο πολύ μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες;

Η απάντηση είναι σε μεγάλο βαθμό ότι οι άνθρωποι τρέφονταν καλύτερα και διεγείρονταν πνευματικά. Οπως οι μύες χρειάζονται τροφή και άσκηση για να δυναμώσουν, έτσι και ο εγκέφαλος χρειάζεται τα σωστά θρεπτικά συστατικά και την ανάλογη δραστηριότητα για να αναπτυχθεί. Τα παιδιά σήμερα είναι πολύ λιγότερο πιθανό να υποσιτιστούν από ό,τι σε παλαιότερες εποχές, και είναι πιο πιθανό να πάνε σχολείο. Ωστόσο, όλα αυτά δεν πρέπει να προκαλούν εφησυχασμό.

Στις πλούσιες χώρες το φαινόμενο Φλιν δείχνει να έχει επιβραδυνθεί, αν όχι να έχει σταματήσει εντελώς. Αυτό οφείλεται κυρίως στην πτώση του μορφωτικού επιπέδου, όπως γράφει ο Economist. Ενα ακόμη σοβαρότερο πρόβλημα, επισημαίνει, είναι ότι στις φτωχές και μεσαίου εισοδήματος χώρες πολλά παιδιά εξακολουθούν να υποσιτίζονται και άρα δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τις γνωστικές τους δυνατότητες.

Παγκοσμίως, το 22% των παιδιών κάτω των πέντε ετών –περίπου 150 εκατομμύρια παιδιά– υποσιτίζονται σε σημείο που να καθυστερεί η ανάπτυξή τους. Αυτό σημαίνει ότι εξίσου καθυστερεί και η ανάπτυξη του εγκεφάλου τους. Τα μισά παιδιά στον κόσμο πάσχουν από ανεπάρκεια μικροθρεπτικών συστατικών. Η κακή διατροφή και η έλλειψη διέγερσης μεταφράζονται σε απώλεια έως και 15 μονάδων IQ.

Αυτό έχει οδυνηρές συνέπειες. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η καθυστέρηση της ανάπτυξης του εγκεφάλου και των γνωστικών ικανοτήτων οδηγεί σε χαμηλότερα εισοδήματα κατά 25%. Η ζημιά που ενδεχομένως προκλήθηκε κατά τη διάρκεια του «χρυσού παραθύρου» των πρώτων 1.000 ημερών μετά τη σύλληψη ενός παιδιού, είναι πιθανό να καταστεί μόνιμη.

Ο κόσμος καλλιεργεί αρκετή τροφή, αλλά πολλοί παράγοντες εμποδίζουν τα θρεπτικά συστατικά να φτάσουν στους υπό ανάπτυξη εγκεφάλους. Ενας από αυτούς είναι ο πόλεμος. Οικογένειες που τρέχουν να ξεφύγουν από τον θάνατο δεν τολμούν να φυτέψουν ή να θερίσουν, και ορισμένες κυβερνήσεις σκόπιμα υποβάλλουν σε λιμοκτονία κάποιες περιοχές, προκειμένου να τις υποτάξουν. Ενας άλλος παράγοντας είναι οι ασθένειες. Τα πεινασμένα παιδιά αρρωσταίνουν πιο συχνά και η ενέργεια που ξοδεύει ο οργανισμός τους για να καταπολεμήσει τις ασθένειες δεν διοχετεύεται στην ανάπτυξη της φαιάς ουσίας.

Η φτώχεια είναι επίσης ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος. Ωστόσο, παγκόσμια δεδομένα από τη UNICEF δείχνουν πως, παρά το γεγονός ότι τα μισά παιδιά με πολύ περιορισμένο διατροφικό εύρος (που περιλαμβάνει όχι περισσότερες από δύο ομάδες τροφίμων) είναι όντως από φτωχές οικογένειες, τα άλλα μισά δεν είναι. Συνεπώς ευθύνονται και άλλοι παράγοντες, όπως οι κακές διατροφικές συνήθειες.

Πολλοί γονείς, ακόμη και σε χώρες μεσαίων εισοδημάτων, πιστεύουν πως αρκεί να μπουκώσουν ένα βρέφος με υδατάνθρακες, παραμελόντας τις πρωτεΐνες και τα μικροθρεπτικά συστατικά. Ο σεξισμός παίζει επίσης τον ρόλο του. Στις πατριαρχικές κοινωνίες, οι σύζυγοι συχνά τρώνε πρώτα τη νόστιμη πρωτεΐνη και αφήνουν τις έγκυες γυναίκες τους με έλλειψη σιδήρου. Σε ορισμένους πολιτισμούς συνιστά ταμπού για τις μέλλουσες μητέρες να τρώνε ορισμένα εξαιρετικά θρεπτικά τρόφιμα, όπως αυγά σε περιοχές της Αιθιοπίας και  γαρίδες στην Ινδονησία. Το πιθανότερο είναι μια υποσιτισμένη μητέρα να γεννήσει υποσιτισμένο μωρό.

Η γονιμότητα, παρατηρεί ο Economist, είναι υψηλότερη σε χώρες όπου «θερίζει» ο υποσιτισμός. Αν δεν βελτιωθεί η διατροφή, η επόμενη γενιά θα αντιμετωπίσει μεγαλύτερες γνωστικές προκλήσεις από την παρούσα. Αυτό θα είναι τρομερό, ιδίως επειδή εύκολα θα μπορούσε να αποφευχθεί. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η καταπολέμηση του υποσιτισμού «σε μεγάλη κλίμακα» θα κόστιζε μόλις 12 δισ. δολάρια ετησίως – λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο του ποσού που σπαταλούν οι ΗΠΑ για αγροτικές επιδοτήσεις.

Το πιο απλό θα ήταν να εμπλουτίσουμε βασικά τρόφιμα, όπως το αλεύρι, με μικροθρεπτικά συστατικά, όπως σίδηρο, ψευδάργυρο και φολικό οξύ. Αυτό είναι φθηνό και μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά. Η προσθήκη ιωδίου στο αλάτι ευθύνεται για την εξάλειψη του κρετινισμού (μια σοβαρή μορφή νοητικής υστέρησης) σε μέρη όπου κάποτε ήταν κοινός, από την Κίνα μέχρι την Ελβετία.

Σχεδόν τα τρία τέταρτα των χωρών του πλανήτη απαιτούν τουλάχιστον ορισμένα τρόφιμα μαζικής παραγωγής να είναι εμπλουτισμένα, αλλά το ρύζι συνήθως δεν είναι. Η πρόσφατη απαγόρευση των Φιλιππίνων για το «χρυσό ρύζι» –γενετικά τροποποιημένο ώστε να περιέχει επιπλέον βιταμίνη Α– ήταν εντελώς λανθασμένη.

Μια άλλη μέθοδος είναι να δοθούν μικρά χρηματικά ποσά σε φτωχές οικογένειες με βρέφη ή έγκυες μητέρες. Το να μοιράζονται μετρητά είναι καλύτερο από το να μοιράζεται φαγητό. Είναι πιο ευέλικτη μέθοδος, καθώς τα μετρητά μπορούν να δαπανηθούν σε φάρμακα αλλά και σε τρόφιμα. Επίσης, η διανομή χρημάτων κοστίζει λιγότερο, αφού μπορούν να σταλούν με ψηφιακό τρόπο, ενώ είναι και πιο εύκολο να ελεγχθούν. Τα φορτηγά με σιτηρά για τους φτωχούς συχνά κλέβονται ή νοθεύονται.

Οι ανθρώπινες συνήθειες δεν αλλάζουν εύκολα, όμως οι γονείς έχουν ένα ισχυρό κίνητρο να τις αλλάξουν: οι περισσότεροι θέλουν να μεγαλώνουν υγιή παιδιά. Η προώθηση καλύτερης διατροφής θα πρέπει να αποτελεί μέρος των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, εστιάζοντας στις κρίσιμες πρώτες 1.000 ημέρες.

Ιδανικά, οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν για τα μικροθρεπτικά συστατικά και το υποχρεωτικό πλύσιμο χεριών πριν μείνουν έγκυες. Οι πατέρες είναι πιο δύσκολο να προσεγγιστούν, αλλά αξίζει να πληροφορηθούν ότι το να μοιράζονται το φαγητό με τις συζύγους τους ωφελεί τα αγέννητα παιδιά τους.

Και φυσικά, χρειάζεται περισσότερη έρευνα. Επιστήμονες στο Μπαγκλαντές ανακάλυψαν ότι οι περισσότερες γυναίκες στις φτωχογειτονιές πάσχουν από φλεγμονή στο έντερο, που σημαίνει ότι τους λείπουν τα κατάλληλα βακτήρια ώστε να απορροφούν σωστά τα θρεπτικά συστατικά. Ετσι, δοκιμάζουν φθηνούς τρόπους για την προώθηση καλοήθων βακτηρίων. Ερευνητές στην Αφρική επεξεργάζονται το πώς θα αντιμετωπίσουν την αναιμία (έλλειψη σιδήρου) χωρίς να ενθαρρύνουν την ελονοσία (καθώς το παράσιτο ευδοκιμεί σε αίμα πλούσιο σε σίδηρο).

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη νοημοσύνη θα έχει μικρότερη σημασία στο άμεσο μέλλον, καθώς οι άνθρωποι αναθέτουν όλο και περισσότερο τη σκέψη τους στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Αυτό είναι εξίσου ανόητο με την υπόθεση, πριν από 100 χρόνια, ότι η εφεύρεση του αυτοκινήτου θα καθιστούσε περιττό το περπάτημα.

Στους χώρους εργασίας η ανθρώπινη και η Τεχνητή Νοημοσύνη πιθανότατα θα αλληλοσυμπληρώνονται. Οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι είναι εκεί, τόσο για να μας προσφέρουν τη χαρά της σκέψης όσο και για να μας βοηθούν να βγάζουμε χρήματα. Ο Στίβεν Πίνκερ από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ αποκαλεί τη νοημοσύνη «ουραίο άνεμο της ζωής», καθώς βοηθάει τους ανθρώπους να προσαρμόζονται ορθολογικά σε νέες προκλήσεις ή σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Με πολύ μικρό κόστος, καταλήγει ο Economist, η επόμενη γενιά μπορεί να έχει ισχυρότερο ουραίο άνεμο. Δεν θα ήταν απλώς λάθος να της το αρνηθούμε. Θα ήταν ηλίθιο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News