«Η πιο μεγάλη τέχνη είναι να ξέρεις να αποχωρείς την κατάλληλη στιγμή», είχε επισημάνει περισσότερες από μία φορές κατά τη διάρκεια της πολυκύμαντης ζωής του ο Φρίντριχ Νίτσε. Τη ρήση αυτή του κορυφαίου γερμανού στοχαστή παραθέτει σε άρθρο του στη Repubblica ο διεθνώς αναγνωρισμένος ιταλός ψυχαναλυτής Μάσιμο Ρεκαλκάτι (βιβλία του έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά). Σημειώνει πως πρόκειται για ένα «δραματικό πρόβλημα» που στην παρούσα φάση ταλανίζει τον «θλιβερά αξιολύπητο και εξουθενωμένο» Τζο Μπάιντεν, αλλά γενικότερα αναδεικνύει ένα θεμελιώδες στοιχείο της άρτιας πολιτικής ηγεσίας.

«Πράγματι, ένας αληθινός ηγέτης θα έπρεπε να αρχίζει από την πρώτη μέρα της θητείας του να προετοιμάζει τη διαδοχή του, ώστε να μην εξαρτάται η παράταξή του από τη δράση του και να μεταδίδει μια γόνιμη αίσθηση διαδοχής. Κατ’ αυτήν την έννοια, η προφανής αποτυχία της ηγεσίας Μπάιντεν στέλνει στο εδώλιο όχι μόνο τον ίδιο και το οικείο περιβάλλον του, αλλά ένα ολόκληρο κόμμα και μια ολόκληρη πολιτική κουλτούρα» γράφει ο Ρεκαλκάτι, υποστηρίζοντας ότι ο γηραιός Τζο αμέλησε να καλλιεργήσει το έδαφος για μια ουσιαστική παράδοση της σκυτάλης, αλλά και για τη διατήρηση της όποιας, αναμφίβολα σημαντικής, κληρονομιάς του.

«Η τέχνη τού να ξέρεις πώς να αποχωρείς πρέπει να καθοδηγεί έναν ηγέτη αντάξιο του ονόματός του από την ημέρα της ορκωμοσίας του. (Ενας ηγέτης πρέπει να) περιβάλλεται όχι από μέτριους, αλλά από τους καλύτερους, να κοιτάζει προσεκτικά τις νέες γενιές, τα ταλέντα τους, να αναθέτει καθήκοντα και ευθύνες, να εφαρμόζει μια αρχή διευρυμένης ανάθεσης, να μη συγκεντρώνει εξουσίες στο πρόσωπό του» προσθέτει ο ιταλός ψυχαναλυτής, εξηγώντας ότι η εν λόγω είναι μια «μη πατριαρχική –μη οιδιπόδεια– εκδοχή ηγεσίας, που δεν δομείται πλέον κατακόρυφα, αλλά σύμφωνα με μια πολλαπλή οριζοντιότητα».

Σε αυτό το πλαίσιο, ο ηγέτης δεν επιβάλλεται διατάσσοντας από την κορυφή, με τις όποιες εντολές του να διαβιβάζονται στη συνέχεια ιεραρχικά προς τα κάτω, αλλά κερδίζει τον σεβασμό ως «φως που ακτινοβολεί».

Αντιθέτως, «η κάθετη εκδοχή της ηγεσίας είναι μια φαλλική εκδοχή της εξουσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι συχνά ταυτίζεται με το σφριγηλό σώμα ή τα χαρίσματα του ηγέτη, ο οποίος εκτίθεται ως διαφημιστικό φετίχ. Η εξύψωση του ανδρισμού του ηγέτη πρέπει να προσφέρει μια εγγύηση σταθερότητας και αξιοπιστίας. Συχνά αυτές οι αυταρχικές απεικονίσεις ηγεσίας ιστορικά έχουν οδηγήσει σε διάφορες μορφές παράνοιας» γράφει ο Ρικαλκάτι.

Είναι αλήθεια πως όσο πιο ισχυρός γίνεται κάποιος, τόσο αυξάνονται αναπόφευκτα και οι πιθανοί εχθροί. Επικαλούμενος τον Στάλιν, ο οποίος άρχισε κάποια στιγμή να εξοντώνει το ένα μετά το άλλο τα στελέχη της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματός του, ο ιταλός επιστήμονας σημειώνει πως «το βλέμμα του ηγέτη που αρνείται να αποχωρήσει δεν βλέπει ποτέ άξιους διαδόχους μεταξύ των παιδιών του, αλλά μόνο εν δυνάμει πατροκτόνους. Αυτή η στρεβλή αντίληψη για τη σχέση μεταξύ των γενεών αναπόφευκτα ενισχύει τη θέση του ηγέτη στην εξουσία και καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την εγκατάλειψή της».

«Το καθοριστικό στοιχείο όσον αφορά την τέχνη τού να ξέρεις πώς να αποχωρείς ως θεμελιώδη αρετή κάθε ηγεσίας, είναι η σχέση του ηγέτη με τον θάνατο» σημειώνει ο Μάσιμο Ρεκαλκάτι, εξηγώντας πως αυτό ακριβώς επιδιώκεται μέσω της «φαλλικής παρουσίασης» του ηγέτη: να αποκρυφτεί η παρουσία του θανάτου, ενίοτε σε υπερβολικό βαθμό, τόσο που ο ηγέτης να μετατρέπεται σε «θρησκευτικό σύμβολο μιας αθανασίας άφθαρτης από τον χρόνο».

Ωστόσο η ευθραυστότητα του Τζο Μπάιντεν –ενός ανθρώπου εμφανώς καταπονημένου και συγχυσμένου, που βρίσκεται στη δύση του– έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον ρόλο που επιδιώκει («εντελώς ανεύθυνα») να συνεχίσει να διαδραματίζει.

Γιατί το πραγματικό ζήτημα όσον αφορά αυτήν την «απίθανη υποψηφιότητα» δεν είναι αν θα κατάφερνε να νικήσει τον Ντόναλντ Τραμπ, αλλά κατά πόσο θα μπορούσε, εάν επικρατούσε, να συνεχίσει να κυβερνά τις ΗΠΑ και να ηγείται του Δυτικού κόσμου.

«Η περίπτωση Μπάιντεν θα πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε γυναικείες μορφές ηγεσίας, όπου η φαλλική επιβάρυνση δεν συσκοτίζει την όραση και η προσκόλληση στην εξουσία δεν είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι το ηλιοβασίλεμα δεν είναι μόνο η ώρα μιας μοιραίας αποδυνάμωσης του ηλιακού φωτός, η ώρα του ήρεμου τέλους της ημέρας, αλλά και η μαγεία μιας συγκλονιστικής ομορφιάς, ένα εξαιρετικό θέαμα που μας συγκλονίζει κάθε φορά» γράφει ο Ρεκαλκάτι στην ανάλυσή του.

Από αυτήν την άποψη, η τέχνη τού να ξέρεις να αποχωρείς είναι «μια ευγενική χειρονομία παράδοσης της σκυτάλης, και όχι το αποτέλεσμα μιας σκληρής μοίρας, μιας γεροντικής πτώσης του ηγέτη, μιας ήττας που υπαγορεύεται από το αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου. Είναι μια μεγαλειώδης χειρονομία, που εμπεριέχει την απέραντη ομορφιά του ηλιοβασιλέματος».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News