Είναι τα 80; Είναι τα 70; Μήπως είναι τα 40; Πότε πραγματικά γερνάμε; Το ίδιο γερνάει ένας υγιής με έναν μη υγιή άνθρωπο; Ένας φιλόσοφος κάποτε με ρώτησε, πόσες τρίχες ακριβώς πρέπει να υπάρχουν σε ένα κεφάλι για να ξέρουμε πως κάποιος είναι φαλακρός; Αναλογικά και εγώ θα ρωτήσω, σε ποια ηλικία ακριβώς είμαστε γέροι; Έμπνευση για τον σημερινό μου αυτό στοχασμό στάθηκε η σύνθεση τριών καταστάσεων: η χρόνια μου ενασχόληση με την διατροφή, η έκθεση μου σε σχετικές με φίλους κουβέντες και η προ ολίγου ανάγνωση ενός διαδικτυακού άρθρου σχολιάζοντας την ανησυχία του γήρατος. Η οριοθέτηση της ακριβής του γήρατος ηλικίας θα γίνει άραγε επιτεύξιμη στο γραπτό αυτό; Για να δούμε σε τι μονοπάτια θα μας οδηγήσει η σκέψη μας και σήμερα.

Γήρας. Τι είναι το γήρας; Τι ακριβώς γερνάει; Είναι εξωτερικό ή εσωτερικό; Και στην τελική, τι ακριβώς προσδιορίζει το γήρας; Καταλαβαίνω ότι ορίζοντας την ζωή μας σαν αρχή και τέλος, έχει κατανοηθεί πως την αρχή τονίζει η νεότητα και το τέλος, το γήρας. Ότι τα γερατειά συνδέονται με το φαινόμενο του θανάτου μας. Φυσικού θανάτου μας. Συνδέονται με την σταδιακή εξασθένιση, ύφεση, πτώση, παρακμή, έτσι ώστε να οδηγηθούμε φυσικά στο φαινόμενο του θανάτου. Είναι η έλλειψη διάνοιας, η εμφάνιση ρυτίδων, η δυσκαμψία, σωματική μα και νοητική. Το γήρας λοιπόν, είναι το μοναδικό μας καράβι που πας περνάει από τον ορίζοντα της ζωής στην επόμενη της κατάσταση. Τώρα, θα μπορούσαμε να επιβραδύνουμε αυτό το καράβι, έτσι ώστε να ζήσουμε ουσιαστικότερη και παραπάνω ζωή; Εννοείται. Ας το συγκεκριμενοποιήσουμε λοιπόν.

Θα διαχωρίσω το γήρας σε βιολογικό, νοητικό και συναισθηματικό. Γιατί αυτός ο διαχωρισμός; Για τον απλούστατο λόγο του ότι δεν είμαστε κάτι ένα, δεν είμαστε μονάδα όπως θα έλεγε και ο Leibniz, μα αποτελούμαστε από αυτούσιες μονάδες. Είμαστε η σύνθεση των. Βέβαια ο Leibniz μιλούσε για ανεξάρτητες μονάδες και ανεπηρέαστες η μια απ την άλλη, κάτι το οποίο εδώ δεν ισχύει διότι το συναίσθημα επηρεάζεται από βιολογικούς παράγοντες όπως και το αντίθετο. Θα αρκεστούμε μόνο στο παράδειγμα ότι εμείς οι άνθρωποι, δεν είμαστε κάτι, ένα. Είμαστε η σύνθεση των πολλών ένα τα οποία είναι αλληλένδετα μεταξύ τους και όχι ανεξάρτητα. Μιλούμε λοιπόν για μια ολιστική προσέγγιση. Για το φαινόμενο της αυτοφαγίας των κυττάρων μας, μίλησε και πήρε και Νόμπελ για αυτό ο Yoshinori Ohsumi, κατά την οποία, εν ολίγης, τα υγιή μας κύτταρα τρώνε τα κατεστραμμένα και δημιουργούν νέα υγιή κύτταρα. Δημιουργούν ζωή, γεννούν νέα ζωή, μέσα μας. Οπότε είμαστε σε θέση να καθυστερήσουμε το βιολογικό μας γήρας; Απ’ ότι φαίνεται, ναι. Περί νοητικού, είναι γνωστό πως ξεχνάμε όσο γερνάμε. Είναι εξίσου όμως γνωστό ότι όσο διαβάζουμε τόσο δεν ξεχνάμε. Δε σταματάμε να δίνουμε νέες πληροφορίες στο μυαλό, να το εξιτάρουμε, να το προκαλούμε να στοχάζεται, να του δίνουμε στην τελική λόγο ύπαρξης, και όχι λόγο γήρατος. Νοητική λοιπόν ακμή είναι δυνατή; Απ’ ότι φαίνεται, ναι. Πως όμως γερνάμε συναισθηματικά; Εδώ είμαι λίγο αδιάβαστος οπότε θα μιλήσω εμπειρικά. Αναγνωρίζω πως το στενάχωρο συναίσθημα, η μιζέρια, η ανέλπιδη ζωή και η κατάθλιψη δεν προωθούν την ζωή και «σε γερνάνε» όπως λέμε. Νιώθω και ντιλαμβάνομαι πως θετικά συναισθήματα όπως ελπίδα, χαρά, αισιοδοξία, ευφορία, αυτοπραγμάτωση, εντείνουν την ακμή, τη νεανικότητα. Διότι μιλάμε περί νεανικότητας και όχι νεότητας. Η νεότητα έχει να κάνει με την ηλικία ενώ η νεανικότητα με το τι εκπέμπουμε. Συναισθηματικά λοιπόν νέοι; Απ’ ότι νιώθω, ναι.

Συμπερασματικά οπότε, για τι μιλούμε εδώ; Μιλούμε για την επιβράδυνση των μηχανών του πλοίου που μας περνάει πάνω από το ορίζοντα της ζωής. Μιλούμε για τη διατήρηση της ακμής, της νεανικότητας μας. Για την καλλιέργεια καλών συνηθειών που προωθούν τη ζωή. Φανταστείτε τις καλές συνήθειες σαν ένα κάρο ευζωίας που κουβαλά την νεανικότητα. Ωραίο πράγμα η νεανικότητα. Ποια ηλικία λοιπόν είναι ακριβώς τα γερατειά; Σίγουρα δεν ξέρω. Αυτό όμως που σίγουρα ξέρω, είναι πως εμείς οι άνθρωποι έχουμε ασύλληπτο έλεγχο στο φαινόμενο των γηρατειών. Μπορεί να μην έχουμε έλεγχο στην τυχαιότητα του τρομακτικού σύμπαντος μα έχουμε σίγουρα έλεγχο στο πλοίο των γηρατειών μας. Πότε λοιπόν ακριβώς γερνάμε; Όταν το θελήσουμε.

* Ο Ελευθέριος Μακατσέλος είναι φοιτητής φιλοσοφίας στο Άμστερνταμ

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News