Με το Διεθνές Μπούκερ για το μυθιστόρημα «Kairos», η 57χρονη Γερμανίδα Τζένι Ερπενμπεκ μετράει μία ακόμη κορυφαία διάκριση στον χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας και καλεί ακόμη και όσους δεν το γνώριζαν μέχρι πρότινος να συναντηθούν με το έργο της. Το 2016 είχε ήδη διακριθεί με το σημαντικό βραβείο Τόμας Μαν και με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Strega. Ειδικά για το πρώτο η επιτροπή είχε κρίνει τότε ότι η Ερπενμπεκ παρουσιάζει στα έργα της «την ακανθώδη πολιτική ιστορία του 20ού αιώνα και αναδεικνύει τα φλέγοντα ερωτήματα της εποχής μας».

Στη χθεσινή απονομή, πάλι, η πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Ελεάνορ Γουόχτελ εξήρε τη «φωτεινή πρόζα» της συγγραφέως, η οποία εξερευνά την «περιπλοκότητα μιας σχέσης ανάμεσα σε νεαρή φοιτήτρια και μεγαλύτερης ηλικίας συγγραφέα» και «παρακολουθεί τις καθημερινές εντάσεις και τις ανατροπές που τη σημαδεύουν».

Και πράγματι: το μυθιστόρημα με τον ελληνώνυμο τίτλο «Kairos» αφηγείται την καταστροφική σχέση αγάπης ανάμεσα σε μια νεαρή γυναίκα και έναν άνδρα μεγαλύτερης ηλικίας στο ανατολικό Βερολίνο τα χρόνια του 1980, με φόντο τον τσακισμένο ιδεαλισμό της πάλαι ποτέ Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Οπως και η πρώην Ανατολική Γερμανία, έτσι και η ερωτική σχέση που περιγράφεται στο βιβλίο «ξεκινά με αισιοδοξία και έπειτα εκτροχιάζεται πολύ άσχημα», όπως σημείωσε η Γουόχτελ για το βιβλίο που «χτύπησε» δύο πρωτιές.

Είναι η πρώτη φορά που το International Booker Prize απονέμεται σε συγγραφέα από τη Γερμανία, αλλά και η πρώτη φορά που απονέμεται σε άντρα για τη μετάφραση. Συνοδεύεται μάλιστα από έπαθλο 50.000 λιρών (58.500 ευρώ) που θα μοιραστούν η συγγραφέας και ο μεταφραστής Μάικλ Χόφμαν, ο πρώτος άνδρας που εξασφαλίζει αυτή τη διάκριση από το 2016.

Η Ερπενμπεκ γεννήθηκε το 1967 στο Βερολίνο της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας. Σπούδασε αρχικά Βιβλιοδεσία και στη συνέχεια Θεατρικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου, καθώς και Σκηνοθεσία Μουσικού Θεάτρου στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία Hans Eisner. Τη χώρα όπου μεγάλωσε θέλησε να αποχαιρετήσει το 1999 με το λογοτεχνικό ντεμπούτο της, τη νουβέλα «Ιστορία του γερασμένου παιδιού» (στα ελληνικά από την «Ίνδικτο», μετάφραση Αλέξανδρου Κυπριώτη, 2004).

Ακολούθησαν η συλλογή διηγημάτων «Σκύβαλα» (Ίνδικτος, μετάφραση Α.Κυριώτη, 2006), το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Παιχνίδι με τις λέξεις» (2004), η «Δοκιμασία» (2008) και η «Συντέλεια του κόσμου» το 2012, το μυθιστόρημα που την καθιέρωσε ως μία από τις σημαντικότερες πεζογράφους της εποχής μας. Η αφήγηση σε αυτό, αρχής γενομένης με τη γέννηση ενός κοριτσιού, ξεκινά από τη Γαλικία της Αυστροουγγρικής μοναρχίας μετά το 1900, συνεχίζεται στη Βιέννη μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, περνά από τη Μόσχα την εποχή του σταλινισμού και ολοκληρώνεται στο Βερολίνο της σύγχρονης επανενωμένης Γερμανίας.

Το 2015 επανέρχεται με τους «Περαστικούς», βιβλίο που αντλεί την έμπνευσή του από την περιπέτεια των σύγχρονων μεταναστών. «Με τίποτα δεν μπορείς να εξαφανίσεις την Ιστορία πιο εύκολα απ’ ό,τι αφήνοντας ελεύθερο το χρήμα, δαγκώνει πιο πολύ κι από σκυλί για κυνομαχίες το χρήμα που κυκλοφορεί έτσι ελεύθερο, αρπάζει με ευκολία ένα ολόκληρο σπίτι, δαγκώνοντάς το» γράφει εκεί.

Τα τραύματα της γερμανικής Ιστορίας, τα κρυμμένα μυστικά, οι απώλειες, οι εκτοπισμοί και οι επαναπατρισμοί περνούν μέσα από το φίλτρο της Ερπενμπεκ: ένα κολάζ από εικόνες, λέξεις, βιβλικές προτάσεις, αναφορές στον Γκαίτε και τους κλασικούς, λεπτομέρειες μιας καθημερινότητας που ανήκουν σε έναν χαμένο κόσμο. Τον κόσμο μιας πατρίδας που γεννήθηκε μισή για να ξαναβρεί το άλλο μισό της μετά την ιστορική Πτώση του Τείχους. Η αλληλουχία αυτών των γεγονότων φαίνεται ξεκάθαρα στη «Δοκιμασία», όπου ένα σπίτι σε μια λίμνη του Βρανδεμβούργου κλείνει μέσα του μια ολόκληρη εποχή. Οι ένοικοί του θα ζήσουν τα μεγάλα συλλογικά γεγονότα: τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, το Τρίτο Ράιχ, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη διαίρεση και την επανένωση των Γερμανιών.

Αν υπάρχει μία ταυτότητα που ξεχωρίζει στη διαδρομή της συγγραφέως είναι εκείνη που έδωσε η ίδια σε ερώτηση δυτικογερμανίδας δημοσιογράφου το 2001: «Θα έλεγα μάλλον ότι είμαι από το Βερολίνο της ΓΛΔ». Ήταν αυτή που επανέφερε κατά τη χθεσινή απονομή λέγοντας: «Τριάντα χρόνια έχουν περάσει από τη στιγμή που χάθηκε η χώρα στην οποία γεννήθηκα, οπότε μπορούσα να κοιτάξω πίσω, να πάρω τον χρόνο μου και να ψάξω όσα έζησα χωρίς να έχω τότε συνείδησή τους. Είχα την ευκαιρία να δω πώς η δυνατότητα για την ουτοπία μπορούσε να μετατραπεί στην επαφή που απέτυχε για πάντα».

Το «Kairos» θα κυκλοφορήσει μέχρι το τέλος καλοκαιριού από τις Εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Αλέξανδρου Κυπριώτη, του μεταφραστή όλων των βιβλίων της Ερπενμπεκ που κυκλοφορούν στα ελληνικά

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News