Μπορεί οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αποφάσισαν να στηρίξουν την ευρωπαϊκή άμυνα υποχρεώνοντας όλα τα κράτη μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες τουλάχιστον στο 2% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια ως απάντηση στην επιθετικότητα του Πούτιν και στην πρόβλεψη τους ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει διάρκεια, όμως άφησαν αναπάντητο το μεγάλο ερώτημα:

Ποιος θα βάλει τα λεφτά;

Η δύσκολη όμως συζήτηση άνοιξε από τον πρόεδρο Μακρόν ο οποίος στις 28 Απριλίου μιλώντας ανοιχτά για το μέλλον της ΕΕ τόνισε την ανάγκη να υπάρξει μια «αξιόπιστη ευρωπαϊκή άμυνα» η οποία πρέπει να υπερβαίνει την προστασία που ήδη προσφέρει το ΝΑΤΟ.

Και εξήγησε σημειώνοντας ότι «αυτό μπορεί να σημαίνει ανάπτυξη αντιπυραυλικών ασπίδων, αλλά πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι θα αναχαιτίζουν όλους τους πυραύλους και θα αποτρέπουν τη χρήση και πυρηνικών όπλων».

Μετά τη δυναμική πολιτική παρέμβαση Μακρόν, στο Βερολίνο, τη Ρώμη, τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αλλά κυρίως στις Βρυξέλλες φούντωσε το παρασκήνιο για το ποιος θα βάλει τα χρήματα.

Το Politico σε εκτενή του ανάλυση, μεταφέροντας τις παρασκηνιακές ζυμώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, πρόβαλε την ιδέα μήπως το ταμείο έκτακτης διάσωσης της ΕΕ, δηλαδή ο ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας), το οποίο δημιουργήθηκε στην κορύφωση της κρίσης χρέους θα μπορούσε να είναι η απάντηση στις προσευχές των κυβερνήσεων: ένα έτοιμο Ταμείο χρημάτων που θα μπορούσε να επενδύσει στην άμυνα.

Ισχυρά στελέχη του μπλοκ των χωρών –της Γαλλίας, της Γερμανίας, λιγότερο της Ιταλίας οι οποίοι είναι ταυτόχρονα και παραγωγοί όπλων και οπλικών συστημάτων άρα και πωλητές προς τις άλλες ευρωπαικές χώρες– πιέζουν ώστε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο οποίος διαθέτει κεφάλαια ύψους άνω των 400 δισ. ευρώ από εκδόσεις των πρώτων ευρωομολόγων, να αποκτήσει νέο ρόλο. Και με την κατάλληλη αλλαγή καταστατικού να προχωρήσει πέρα από τον αρχικό του ρόλο που είναι η σταθεροποίηση και διάσωση (αν χρειαστεί) οικονομιών, να χρηματοδοτήσει με φθηνά δάνεια τις χώρες ώστε να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.

Είναι προφανές ότι η συζήτηση έχει ανάψει.

Οι κυβερνήσεις αισθάνονται την ανάγκη να αποκτήσει η ΕΕ μια ανεξάρτητη αμυντική και αποτρεπτική ικανότητα έναντι της Ρωσίας. Και η λύση της έκδοσης κοινού χρέους και της αξιοποίησης των αδιάθετων κεφαλαίων του ESM είναι μια λύση χωρίς να τις βάζει σε εσωτερικές πολιτικές περιπέτειες καθώς τα όπλα απαιτούν χρήματα σε μια εποχή που οι ίδιες αποφάσισαν να περιορίσουν τις κοινωνικές και άλλες δαπάνες των προυπολογισμών τους.

Οπως σημειώνει το Politico «οι κυβερνήσεις ξέρουν ότι πρέπει να πληρώσουν για την άμυνα απλά δεν θέλουν».

Οι πιέσεις από ΗΠΑ

Το ερώτημα όμως παραμένει καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία βρίσκεται στον τρίτο χρόνο και γίνεται ακόμη πιό πιεστικό σε ένα σενάριο πιθανής επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Ο Τράμπ έχει ήδη διακηρύξει ότι όλες τις χώρες του ΝΑΤΟ θα πρέπει να πληρώνουν για να έχουν την προστασία της Συμμαχίας, ανεβάζοντας τις δαπάνες τους για την άμυνα τουλάχιστον στο 2% του ΑΕΠ.

Ωστόσο, τα αυξανόμενα χρέη ακόμη και στις πιο ισχυρές χώρες της ευρωζώνης και οι αυστηροί κανόνες δαπανών που επιβλήθηκαν στο πλαίσιο του ανανεωμένου Συμφώνου Σταθερότητας, περιορίζουν τις δυνατότητας της ευρωζώνης να «κόβει ευρώ» για την άμυνα.

Η ιδέα του ταμείου διάσωσης βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Αλλά θα μπορούσε δυνητικά να είναι μια λύση για τη χρηματοδότηση της άμυνας.

Η Γαλλία και τα κράτη της Βαλτικής βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της υποστήριξης της ιδέας. Ομως άλλες χώρες επιμένουν επί του παρόντος ότι θα πρέπει να παραμείνει ασφαλιστικό ταμείο για τις χώρες που αντιμετωπίζουν κρίση.

Στον κατάλογο των επιχειρημάτων υπέρ της μετατροπής του ESM σε «ταμείο άμυνας» προστίθεται το γεγονός ότι ο μοναδικός λόγος ύπαρξης του σήμερα είναι να εισπράξει τα δάνεια που οφείλει η Ελλάδα από την εποχή των μνημονίων, τα οποία αποπληρώνει κανονικά ενώ κάθε χρόνο προεξοφλεί μέρος των δανείων του πρώτου μνημονίου, ώστε να περιορίσει το βάρος των τόκων.

Ο ESM την περίοδο της κρίσης είχε στηρίξει με δάνεια 300 δισ. ευρώ τις οικονομίες της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Κύπρου καθώς και τις ισπανικές τράπεζες, αλλά σήμερα μοναδικός οφειλέτης είναι η Ελλάδα η οποία είχε δανειστεί συνολικά περίπου 200 δισ. ευρώ.

Πλέον, σύμφωνα με το Politico, όσο η ευρω-οικονομία ισχυροποιείται ο ESM, έχει γίνει κάτι σαν λευκός ελέφαντας. Ένα ταμείο διάσωσης χωρίς τίποτα για διάσωση.

Η πρόταση Λέτα

Μετά την παρέμβαση Μακρόν για την ευρωπαική άμυνα και ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα πρότεινε στην τελευταία του έκθεση προς τους ηγέτες της ΕΕ τη λύση το ταμείο να χορηγήσει δάνεια ύψους έως και 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας για να πληρώσει για την άμυνα και την ασφάλεια.

Η μέση λύση

Μια μέση λύση θα ήταν οι κυβερνήσεις να αξουσιοδοτήσουν τον ESM να στηρίξει στο μέλλον τις χώρες της Βαλτικής οι οποίες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή απέναντι από τη Ρωσία, όπως και τα προγράμματα ανοικοδόμησης της Ουκρανίας με την παροχή φθηνών δανείων.

Αυτή την ιδέα υποστήριξε ο επικεφαλής του ESM, πρώην υπουργός Οικονομικών του Λουξεμβούργου Πιερ Γκραμενιά, λέγοντας

«Εάν χώρες που υφίστανται το κύριο βάρος της επιθετικότητας της Ρωσίας, έχουν οικονομικές δυσκολίες ή πρόκειται να χάσουν την πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, πρέπει να δούμε… πώς θα τις στηρίξουμε και πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News