H επέλαση των νέας γενιάς τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης τους τελευταίους 18 μήνες ακούμπησε, μεταξύ άλλων, και τον κλάδο της μουσικής, με τη μουσική βιομηχανία να προσπαθεί να βρει τις ισορροπίες ανάμεσα στη χρήση της ΤΝ και την ανθρώπινη έμπνευση.

Πρόσφατα, μάλιστα, η καλλιτεχνική κοινότητα κατάφερε να έρθει σε συμφωνία με τις δισκογραφικές εταιρείες ώστε να μπουν κανόνες στη χρήση της ΤΝ στη μουσική παραγωγή αλλά και στα πνευματικά δικαιώματα για τη χρήση μουσικής και φωνής συνθετών και τραγουδιστών από την ΤΝ.

Ομως η ανεξέλεγκτη εξέλιξη της τεχνολογίας ΤΝ έχει πλέον οδηγήσει στη δημιουργία προγραμμάτων που δημιουργούν ολόκληρα τραγούδια, και μάλιστα κατά παραγγελίαν.

Τις επιπτώσεις αυτής της νέας πραγματικότητας αναλύει σε άρθρο του στο online περιοδικό The Conversation ο Ολιβερ Μπράουν, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία, ο οποίος έχει λάβει χρηματοδότηση από το Συμβούλιο Ερευνας της χώρας και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας για να διερευνήσει τις δημιουργικές εφαρμογές της ΤΝ.

Ο Μπράουν αναφέρει ότι τον περασμένο Μάρτιο έκανε την εμφάνιση του ένα «ChatGPT για μουσική» που ονομάζεται Suno, το οποίο χρησιμοποιεί γενετική ΤΝ για την παραγωγή ρεαλιστικών τραγουδιών κατόπιν γραπτής εντολής. Λίγες εβδομάδες αργότερα εμφανίστηκε ένα ακόμη τέτοιου είδους πρόγραμμα, το Udio.

«Δουλεύω με διάφορα δημιουργικά υπολογιστικά εργαλεία τα τελευταία 15 χρόνια, τόσο ως ερευνητής όσο και ως παραγωγός, και ο πρόσφατος ρυθμός της αλλαγής με έχει επηρεάσει. Οπως έχω υποστηρίξει αλλού, η άποψη ότι τα συστήματα TΝ δεν θα κάνουν ποτέ “πραγματική” μουσική θα πρέπει να θεωρηθεί περισσότερο ισχυρισμός σχετικά με το κοινωνικό πλαίσιο που πρέπει να τα διέπει παρά ως θέση για την τεχνική τους ικανότητα: το επιχείρημα ότι η ΤΝ δεν μπορεί να φτιάχνει σωστή μουσική αρχίζει πλέον να αδυνατίζει.

»Αφού ασχολήθηκα με τα Suno και Udio, σκέφτηκα τι ακριβώς αλλάζουν και τι μπορεί να σημαίνουν, όχι μόνο για τον τρόπο που οι επαγγελματίες και οι ερασιτέχνες καλλιτέχνες δημιουργούν μουσική, αλλά και για τον τρόπο που την καταναλώνουμε όλοι εμείς» λέει ο Μπράουν.

Εκφραση συναισθήματος χωρίς… συναίσθημα

Η δημιουργία ήχου κατά παραγγελίαν, από μόνη της δεν αποτελεί κάτι καινούργιο. Ωστόσο, τα Suno και Udio έχουν φέρει τα πάνω κάτω: με μια απλή γραπτή εντολή δημιουργούν στίχους τραγουδιών χρησιμοποιώντας τεχνολογία παραγωγής κειμένου που μοιάζει με αυτήν του ChatGPT. Στη συνέχεια τροφοδοτούν τους στίχους σε ένα μοντέλο παραγωγής φωνής και ενσωματώνουν τα φωνητικά σε μουσική, δημιουργώντας έτσι ένα ολοκληρωμένο τραγούδι.

«Αυτή η διαδικασία είναι αξιοσημείωτο κατόρθωμα. Τα δυο συστήματα δείχνουν ικανότατα να φτιάχνουν ολοκληρωμένα τραγούδια. Ξέρω ότι είναι ΤΝ, αλλά όταν το αποτέλεσμα είναι ολοκληρωμένο και η μουσική σωστά εκτελεσμένη ο εγκέφαλός μου λαμβάνει μικρές σπίθες ικανοποίησης παρόμοιες με εκείνες που αισθάνομαι όταν ακούω ένα κορυφαίο μουσικό συγκρότημα.

»Αυτό σημαίνει πως η ΤΝ δεν χρειάζεται να βιώνει συναισθήματα και εμπειρίες ζωής για να τα εκφράζει με επιτυχία, δημιουργώντας μουσική που μπορεί να έχει απήχηση στους ανθρώπους» υποστηρίζει ο Μπράουν.

Η μουσική ως καθημερινή γλώσσα

Οπως και άλλα προϊόντα παραγωγής ΤΝ, τα Suno και Udio εκπαιδεύτηκαν σε έναν τεράστιο όγκο προϋπάρχουσας εργασίας από πραγματικούς καλλιτέχνες, γεγονός που έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τις τεχνολογίες ΤΝ παραγωγής κειμένου, που εκπαιδεύονται «διαβάζοντας» δημοσιογραφικά άρθρα ή λογοτεχνικά βιβλία – και οι δημιουργοί τους διαμαρτύρονται.

Ωστόσο, αυτά τα νέα τεχνολογικά εργαλεία μπορεί να σηματοδοτήσουν την αυγή μιας νέας μουσικής κουλτούρας. Προσφέρουν νέες μορφές επαφής με τη μουσική, τις οποίες πολλοί θα θελήσουν να εξερευνήσουν, αποκλειστικά για δική τους απόλαυση.

Η ΤΝ που είναι ικανή να δημιουργεί μουσική «από άκρη σε άκρη» είναι αναμφισβήτητα μια τεχνολογία που δεν απευθύνεται στους δημιουργούς, αλλά στους καταναλωτές μουσικής. Προς το παρόν παραμένει ασαφές αν οι χρήστες του Udio και του Suno είναι δημιουργοί ή καταναλωτές, αλλά και αν αυτή η διάκριση έχει κάποια χρησιμότητα.

Ενα φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και καιρό στις δημιουργικές τεχνολογίες είναι πως όταν κάτι γίνεται ευκολότερο και φθηνότερο, χρησιμοποιείται για πιο περιστασιακή έκφραση. Ως αποτέλεσμα, το μέσο χρησιμοποιεί μια πιο «καθημερινή» γλώσσα – αε σκεφτούμε, για παράδειγμα, τι έχουν κάνει τα smartphones στην τέχνη της φωτογραφίας.

Θα μπορούσατε, λοιπόν, να στείλετε στον πατέρα σας ένα τραγούδι επαγγελματικής παραγωγής για τα γενέθλιά του, με ελάχιστο κόστος και στο ύφος που εκείνος προτιμά, εν είδει εναλλακτικής κάρτας γενεθλίων. Οι ερευνητές εξέταζαν από καιρό αυτό το ενδεχόμενο, και τώρα μπορεί να συμβεί.

Γίνεται δημιουργία χωρίς έλεγχο;

Ο,τι και αν έχουν πετύχει –ή θα πετύχουν στο εγγύς μέλλον– αυτά τα συστήματα, το σίγουρο είναι ότι αντιμετωπίζουν έναν κραυγαλέο περιορισμό: την έλλειψη ελέγχου.

Συχνά, οι εντολές κειμένου δεν βοηθούν ως ακριβείς οδηγίες, ειδικά στη δημιουργία μουσικής. Αυτά τα εργαλεία, λοιπόν, είναι κατάλληλα για τυφλή αναζήτηση –ένα είδος περιπλάνησης στον χώρο των δυνατοτήτων–, αλλά όχι για ακριβή έλεγχο. Αυτό όμως δεν μειώνει την αξία τους. Η τυφλή αναζήτηση μπορεί να αποβεί μια ισχυρή δημιουργική δύναμη.

Βλέποντας αυτά τα εργαλεία ως έναν εν ενεργεία μουσικό παραγωγό, τα πράγματα φαίνονται πολύ διαφορετικά. «Χρησιμοποιώντας το Suno διασκέδασα ανακαλύπτοντας τα πιο σκοτεινά techno grooves που θα μπορούσα να βγάλω. Ηταν κάτι που σίγουρα θα χρησιμοποιούσα σε ένα μουσικό κομμάτι. Δεν ένιωσα κανέναν εξαναγκασμό να προσθέσω οτιδήποτε ή να χειραγωγήσω το αποτέλεσμα ώστε να προσθέσω το δικό μου σημάδι» λέει ο καθηγητής.

Προς το παρόν, βέβαια, η δημιουργία μουσικής με χρήση τεχνολογίας ΤΝ δεν συνοδεύεται και από καταχώρηση πνευματικών δικαιωμάτων για τη μουσική. Σε αυτή, τουλάχιστον, τη φάση το αποτέλεσμα εξαρτάται από διάφορες τεχνικές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργικής δουλειάς εκατομμυρίων άλλων καλλιτεχνών. Αναμφισβήτητα, δεν παράγει κάποιος μια πρωτότυπη μουσική δημιουργία. Απλώς ζητά από το πρόγραμμα να του φτιάξει μουσική και τραγούδια.

Γι’ αυτό όσοι χρησιμοποιούν εργαλεία όπως το Suno και το Udio μπορεί να θεωρούνται περισσότεροι καταναλωτές «εμπειριών μουσικής ΤΝ» παρά «δημιουργοί» μουσικής. Ισως, μάλιστα, χρειαστεί να βρούμε κάποιους νέους όρους για να ορίσουμε αυτό που κάνουν όσοι πειραματίζονται με αυτά τα προγράμματα.

Μια στροφή προς τη μουσική παραγωγή μέσω ΤΝ μπορεί να τραβήξει την προσοχή από τις τρέχουσες μορφές μουσικής κουλτούρας, όπως η εποχή της ηχογραφημένης μουσικής είδε τη μείωση (αλλά όχι τον θάνατο) της ορχηστρικής μουσικής, η οποία κάποτε ήταν ο μόνος τρόπος για να ακούς πολύπλοκη, πλούσια σε ηχοχρώματα και δύναμη μουσική.

Εάν αυτή η διαδικασία δημιουργήσει μια νέα μουσική κουλτούρα μπορεί να δούμε περιορισμό στην ενασχόληση των φίλων της μουσικής στις συμβατικές σημερινές μορφές της μέσα από καλλιτέχνες, συγκροτήματα, ακούγοντας ραδιόφωνο η playlist από κάποια υπηρεσία.

Αν και είναι πολύ νωρίς για να πούμε ποιος θα είναι ο αντίκτυπος, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Η προσπάθεια υπεράσπισης της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας των υπαρχόντων δημιουργών, ένα σημαντικό ζήτημα ηθικών δικαιωμάτων, είναι μέρος αυτής της εξίσωσης.

Αλλά ακόμα κι αν πετύχει, πιστεύω ότι δεν θα αντιμετωπίσει ουσιαστικά αυτή την δυνητικά εκρηκτική αλλαγή στον πολιτισμό, και οι ισχυρισμοί ότι μια τέτοια μουσική μπορεί να είναι κατώτερη είχαν επίσης μικρή επίδραση στην ανάσχεση της πολιτιστικής αλλαγής ιστορικά, όπως με την techno ή ακόμα και την τζαζ, πριν από πολύ καιρό. Οι κυβερνητικές πολιτικές τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να χρειαστεί να κοιτάξουν πέρα ​​από αυτά τα ζητήματα για να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η μουσική κοινωνικά και να διασφαλίσουν ότι οι μουσικές μας κουλτούρες είναι ζωντανές, βιώσιμες, εμπλουτισμένες και ουσιαστικές τόσο για τα άτομα όσο και για τις κοινότητες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News