Ερευνητικό σκάφος με υποβρύχια ηχεία στα ανοιχτά της Αλάσκας εκπέμπει έναν ήχο σαν γρύλισμα κοντά σε μια ομάδα μεγάπτερων φαλαινών. Ενα από τα κήτη εγκαταλείπει στιγμιαία το γκρουπ και κάνει μερικούς κύκλους γύρω από το σκάφος, ανεβαίνει στην επιφάνεια της θάλασσας, ξαναβουτάει και μιμείται τον ήχο του πλοίου.

Το περιστατικό, που συνέβη προ τριετίας, σηματοδότησε την πρώτη επιτυχημένη απόπειρα επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπου και φάλαινας, με τη χρήση μιας χαιρετιστήριας κλήσης φάλαινας που είχε ηχογραφηθεί λίγους μήνες νωρίτερα. Σύμφωνα με το BBC, το σκάφος της Αναζήτησης Εξωγήινης Νοημοσύνης (SETI), ενός αμερικανικού κυβερνητικού προγράμματος, είχε σβηστές τις μηχανές του όταν έπεσε πάνω σε μια αγέλη φαλαινών – και άμεσα πραγματοποίησε το πείραμα.

Η «συνομιλία» ανάμεσα στη φάλαινα και στα ηχεία του σκάφους διήρκεσε περίπου 20 λεπτά, πριν το θηλαστικό επιστρέψει στην αγέλη του. Μακριά, ρυθμικά και συνεχώς εξελισσόμενα, τα «στοιχειωμένα» τραγούδια των φαλαινών ρέουν σε τεράστιες λεκάνες των ωκεανών. Τα κήτη φλυαρούν με σφυρίγματα και παλμούς, ή χρησιμοποιούν ηχητικό εντοπισμό για να ζωγραφίσουν εικόνες του υποβρύχιου κόσμου τους.

Οι φάλαινες ασκούν γοητεία στους ανθρώπους εδώ και αιώνες. Στην πραγματικότητα, εμφανίζουν έναν μακρύ κατάλογο συμπεριφορών παρόμοιων με εκείνες των ανθρώπων. Συνεργάζονται μεταξύ τους, όπως και με άλλα είδη, διδάσκουν η μία στην άλλη χρήσιμες δεξιότητες, φροντίζουν η μία τα παιδιά της άλλης και παίζουν παιχνίδια. Ωστόσο, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, η κυρίαρχη αίσθηση στις φάλαινες δεν είναι η όραση, αλλά η ακοή.

Ο ήχος 200 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ταξιδεύει μακρύτερα από ό,τι στην ατμόσφαιρα. Οι φάλαινες έχουν αναπτύξει έναν μοναδικό λάρυγγα, που τους επιτρέπει να παράγουν ήχους εξαιρετικά χαμηλής συχνότητας, που μπορούν να ταξιδέψουν σε τεράστιες αποστάσεις.

Οι γαλάζιες φάλαινες εκπέμπουν συχνότητες στα 12,5 Hertz – υπερήχους που βρίσκονται κάτω από το κατώφλι της ανθρώπινης ακοής. Οι οδοντωτές φάλαινες, από την άλλη, στις οποίες περιλαμβάνονται τα δελφίνια και οι όρκες, είναι από τα πιο… φασαριόζικα πλάσματα στη Γη και χρησιμοποιούν εξαιρετικά γρήγορα κλικ για ηχοεντοπισμό, ώστε να αντιλαμβάνονται τον χώρο, καθώς και απαλούς παλμούς και σφυρίχτρες για να επικοινωνούν μεταξύ τους.

Τα τραγούδια των μεγάπτερων φαλαινών είναι από τα πιο περίπλοκα του ζωικού βασιλείου. Η πρώτη ηχογράφησή τους έγινε το 1952 από έναν μηχανικό του αμερικανικού Ναυτικού. Σχεδόν 20 χρόνια αργότερα, ο θαλάσσιος βιολόγος Ρότζερ Πέιν παρατήρησε ότι αυτές οι κλήσεις οργανώνονταν σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα, γεγονός που άλλαξε την κατανόηση των ήχων των φαλαινών και οδήγησε σε δεκαετίες έρευνας.

Η ερευνητική ομάδα του SETI ελπίζει ότι η αποκρυπτογράφηση της επικοινωνίας των φαλαινών θα μπορούσε να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη γλώσσα των εξωγήινων, εάν ποτέ τους συναντήσουμε. Η ομάδα υποθέτει ότι οι ήχοι των φαλαινών περιέχουν πολύπλοκα, έξυπνα μηνύματα, παρόμοια με γλώσσες που χρησιμοποιούνται από ανθρώπους – ή, δυνητικά, από εξωγήινους.

Η μελέτη των τεράστιων θαλάσσιων θηλαστικών παρουσιάζει πολλές προκλήσεις. Οι φάλαινες βρίσκονται σε σημεία της θάλασσας που υπάρχουν πολλά ψάρια, αλλά αυτά τα σημεία δεν είναι γνωστά. Οι επιστήμονες πρέπει πρώτα να εντοπίσουν μια αγέλη στα ανοιχτά των ωκεανών, ώστε να πραγματοποιήσουν τα πειράματα και τις παρατηρήσεις τους, οπότε κάθε χρόνο οργανώνουν αποστολές στα ανοιχτά της Αλάσκας.

Περισσότερα από 8.000 χλμ. μακριά, μια ομάδα ειδικών Τεχνητής Νοημοσύνης και επεξεργασίας φυσικής γλώσσας, κρυπτογράφων, γλωσσολόγων, θαλάσσιων βιολόγων, ειδικών στη ρομποτική και υποβρύχιων ακουστικών ελπίζουν να χρησιμοποιήσουν την ΤΝ για να αποκρυπτογραφήσουν τις συνομιλίες μεταξύ φαλαινών. Από το 2020 η ομάδα της CETI (Πρωτοβουλία Μετάφρασης Κητοειδών) καταγράφει μια αγέλη φαλαινών στα ανοιχτά του νησιού Δομινίκας στην Καραϊβική.

Οι φάλαινες-φυσητήρες, οι οποίες διαθέτουν τον μεγαλύτερο εγκέφαλο από οποιοδήποτε άλλο ζώο, συγκεντρώνονται στην επιφάνεια του ωκεανού σε οικογενειακές ομάδες και επικοινωνούν χρησιμοποιώντας ακολουθίες κλικ που μοιάζουν με κώδικα Μορς, γνωστές ως codas. Η αγέλη των φυσητήρων που παρακολουθεί η CETI αποτελείται από περίπου 400 μητέρες, γιαγιάδες και μικρά φαλαινών.

Τα δεδομένα που συλλέγονται υποβάλλονται σε επεξεργασία με τη χρήση αλγορίθμων μηχανικής εκμάθησης, για τον εντοπισμό και την ταξινόμηση των κλικ, με τα αποτελέσματα να είναι έτοιμα να δημοσιευθούν μέσα στο 2024. Ο στόχος της ομάδας είναι να αναπλάσει μια μορφή συνομιλίας χρησιμοποιώντας τους ήχους των φαλαινών. Η ΤΝ είναι σε θέση να βοηθήσει στην κατανόηση της επικοινωνίας μεταξύ διαφόρων ειδών ζώων – και να μας δώσει μια εικόνα για τις ανάγκες τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News