Oταν ο ιστορικός του μέλλοντος αναζητήσει την πολιτική στόχευση του Κυριάκου Μητσοτάκη περί της επίλυσης του μείζονος ζητήματος οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών Ελλάδας – Τουρκίας, θα καταλήξει σε ένα διφορούμενο συμπέρασμα: την περίοδο μετά την επανεκλογή του, ο Πρωθυπουργός πίστεψε ότι ο δρόμος για την παραπομπή της ελληνοτουρκικής διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ήταν, υπό προϋποθέσεις, ανοικτός.

Περίπου ενάμιση χρόνο μετά, και παρά το γεγονός ότι αφενός εκλείπουν οι εντάσεις επί του πεδίου και της ρητορικής, αφετέρου Αθήνα και Αγκυρα έχουν εγκαταστήσει έναν μηχανισμό διαλόγου σε υψηλό επίπεδο, δεν ισχύει το ίδιο. Οσο περνά ο καιρός, η αρχική δυναμική εκπίπτει όλο και περισσότερο, ενώ η Τουρκία δεν δείχνει σε καμία περίπτωση διατεθειμένη να αναθεωρήσει τις πάγιες θέσεις της για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Αντιθέτως, επαναφέρει με κάθε ευκαιρία στο προσκήνιο, την επεκτατική –αν όχι ηγεμονική– στρατηγική της.

Ηχηρό παράδειγμα η εκ νέου αμφισβήτηση της κυριαρχίας νησιών και βραχονησίδων στο Αιγαίο με αφορμή την ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης ότι σκοπεύει στο μέλλον να οριοθετήσει θαλάσσιο πάρκο μεταξύ των Κυκλάδων και της Νισύρου. Πρόκειται για μια σαφέστατη υπενθύμιση ότι η κορωνίδα του τουρκικού αναθεωρητισμού, οι «γκρίζες ζώνες», παραμένει στο τραπέζι. Η ελληνική κυβέρνηση διαμηνύει, ως οφείλει, ότι ουδέποτε πρόκειται να αναγνωρίσει τις τουρκικές διεκδικήσεις. Αρα, μια ουσιαστικά συζήτηση νομικού ή/και διπλωματικού χαρακτήρα καθίσταται, εκ των πραγμάτων, άνευ αντικειμένου.

Οπως αποκάλυψαν ανώτατες διπλωματικές πηγές, παρά τις αλλεπάλληλες συναντήσεις Μητσοτάκη – Ερντογάν, των δύο υπουργών αλλά και των αρμόδιων υφυπουργών Εξωτερικών, το θέμα των θαλασσίων ζωνών δεν έχει τεθεί καν στο τραπέζι. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης παραπέμπει, σχεδόν σε όλες τις τελευταίες δημόσιες τοποθετήσεις του, το ζήτημα στο μέλλον, λέγοντας ότι ένας τέτοιου είδους διάλογος θα ήταν να δυνατόν να εκκινήσει «όταν ωριμάσουν οι συνθήκες». Ποιες, όμως, νοούνται ως «ώριμες συνθήκες»;

Οπως διευκρινίζουν οι ίδιες πηγές, «η ωριμότητα των συνθηκών συνδέεται με την εμπέδωση ενός κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης, με την πιστή εφαρμογή στην πράξη των συμφωνιών που έχουν υπογραφεί στο πλαίσιο της θετικής ατζέντας, στο Μεταναστευτικό και την πολιτική προστασία, αλλά και με προσήλωση στις βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου».

Στη δεδομένη συγκυρία, οι βασικές προτεραιότητες της Αθήνας είναι δύο: πρώτον, η διατήρηση της νηνεμίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και, δεύτερον, οι υπάρχουσες διαφωνίες, οι οποίες αποτυπώνονται τελευταία με αλληλοδιάδοχες τουρκικές NAVTEX και NOTAM, αλλά και αιτιάσεις περί της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, να μη λαμβάνουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις και, κυρίως, να μην παράγουν κρίσεις.

Αυτό, άλλωστε, είναι ένα –ίσως το βασικότερο– από τα απτά αποτελέσματα της ύπαρξης ανοικτών διαύλων επικοινωνίας, το οποίο μάλιστα επικαλείται τακτικά ο κ. Γεραπετρίτης. Σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών, η άμεση επαφή με τον τούρκο ομόλογό του έχει ήδη αποτρέψει περιπτώσεις που θα οδηγούσαν εν δυνάμει σε έναν νέο εκτροχιασμό των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Παρ’ όλα αυτά, τα νομικά-διπλωματικά ζητήματα και δη οι θαλάσσιες ζώνες –χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη– παραμένουν ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Δεν μπορούν να αγνοηθούν, αλλά ούτε είναι δυνατόν να μείνουν διαπαντός στο περιθώριο. Αυτό, άλλωστε, αποδείχθηκε και από τη χθεσινή ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών.

Εξ ου και προκαλεί ενδιαφέρον η πρόθεση της Αθήνας, όπως καταγράφεται από τις αρμόδιες πηγές του υπουργείου Εξωτερικών που χειρίζονται τις ελληνοτουρκικές επαφές στο ανώτατο επίπεδο, να αναζητήσει «το πλαίσιο, τις γενικές παραδοχές, αλλά και τα πρόσωπα που θα μπορούσαν να συμμετέχουν στον διάλογο περί της οριοθέτησης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο».

Αν οι «γενικές παραδοχές» δεν είναι άλλες από τη χρήση του Δικαίου της Θάλασσας ως «εργαλείου» επίλυσης της διαφοράς, η αναφορά σε «πρόσωπα» παραπέμπει, μάλλον, στον σχηματισμό μιας διαπραγματευτικής ομάδας όπως αυτή που συμμετείχε επί χρόνια στις διερευνητικές επαφές. Το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι αν μια τέτοια εξέλιξη σηματοδοτεί την απόσυρση του θέματος από τον πολιτικό διάλογο και την αναζήτηση ενός νέου σχήματος διμερών επαφών, κάτι που αν πραγματοποιηθεί, τότε θα πρόκειται για σαφέστατη υποβάθμιση της διαδικασίας.

Μια διαδικασία που αρχικά είχε αναδειχθεί ως προσπάθεια επιτάχυνσης της συζήτησης περί της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών και κυρίως ως έμπρακτη διάθεση πολιτικοποίησης του ζητήματος, προκειμένου αυτό να εκφύγει από τις όποιες αγκυλώσεις των διαπραγματευτικών ομάδων. Oπως και να έχει, οι τελικές αποφάσεις για την πορεία της διαδικασίας θα ληφθούν εν πρώτοις από τους δύο υπουργούς Εξωτερικών, σε γνώση και υπό την αιγίδα των δύο ηγετών.

Πάντως, η γενικότερη φιλοσοφία των επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας παραμένει ίδια: μια συμφωνία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών θα αποτελέσει μακρά παρακαταθήκη ειρήνης και ευημερίας για τις επόμενες γενιές. Είναι σαφές ότι δεν βρισκόμαστε εκεί, ενώ ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει ότι και οι δύο κυβερνήσεις βρίσκονται, πλέον, αντιμέτωπες με σειρά ανοικτών μετώπων στο εσωτερικό, γεγονός που καθιστά την έναρξη μιας «δύσκολης» συζήτησης περί θαλασσίων ζωνών αν όχι άκαιρη, σίγουρα ανεπίκαιρη. Οπως συνηθίζουν να λένε τελευταία στο υπουργείο Εξωτερικών, είναι εξαιρετικά δύσκολο για την Ελλάδα να αποκτήσει «άριστη, συμμαχική σχέση με την Τουρκία».

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η χώρα οφείλει να ζει διαπαντός με το «δάχτυλο στη σκανδάλη». Αμφότερες οι παραδοχές ισχύουν, προφανώς, τόσο για το εγγύς όσο και το απώτερο μέλλον. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι η κατά το δυνατόν διαστολή του χρόνου ηρεμίας. Οσο δε για τα σπουδαία, αυτά μπορούν να περιμένουν. «Το να καταστούν τα Ελληνοτουρκικά βαρετά, θα είναι από μόνο του μια νίκη», λένε, μεταξύ σοβαρού και όχι τόσο αστείου, έμπειρα στελέχη στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News