Το 1874, όταν ο Εμίλ Ζολά επισκέφτηκε το «Salon», την επίσημη έκθεση τέχνης του Παρισιού, αντέδρασε θρηνητικά: «Πίνακες ζωγραφικής, όλο και περισσότεροι πίνακες», αρκετοί για να καλύψουν «την απόσταση μεταξύ Παρισιού και Αμερικής». Ωστόσο, ο συγγραφέας ενθουσιάστηκε όταν είδε μια πολύ μικρότερη έκθεση που διοργανώθηκε εκείνη την άνοιξη από μια ομάδα οραματιστών νέων καλλιτεχνών.

Στις 8 μ.μ. της 15ης Απριλίου 1874, περίπου 30 ζωγράφοι, οι οποίοι είχαν απορριφθεί από το «Salon», συγκεντρώθηκαν στο παλιό στούντιο ενός  παριζιάνου φωτογράφου, κρέμασαν 165 έργα τους στον δεύτερο και τον τρίτο όροφο του κτιρίου της μπουλβάρ ντε Καπυσίν  και τα παρουσίασαν στο κοινό. Ανάμεσά τους ήταν οι Κλοντ Μονέ, Ογκίστ Ρενουάρ και Πολ Σεζάν.

Εκείνη η έκθεση προσέλκυσε πολύ μικρό αριθμό επισκεπτών σε σύγκριση με τα πλήθη που συνέρρεαν στο «Salon» και προκάλεσε καυστικές κριτικές, ενώ πουλήθηκαν ελάχιστοι πίνακες. Κάποιος, μάλιστα, είπε ότι τα έργα που εκτέθηκαν ήταν χειρότερα και από ταπετσαρία. Ωστόσο, ο Ζολά βρέθηκε  στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, επισημαίνει ο Ντέιβιντ Τσάζαν στους Times.

Επρόκειτο, όμως, για μια έκθεση-ορόσημο, η οποία σήμερα θεωρείται θρυλική, καθώς σηματοδότησε τη γέννηση του ιμπρεσιονισμού. Εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα, η πρώτη έκθεση των ιμπρεσιονιστών αναδημιουργήθηκε από το Μουσείο Ορσέ (Musée d’Orsay) στο Παρίσι.

Στα εγκαίνια αυτής της πρωτότυπης έκθεσης, με τίτλο «Paris 1874, Inventer l’impressionnisme», που έγιναν στις 26 Μαρτίου, οι λάτρεις της τέχνης στάθηκαν για ώρες στην ουρά κάτω από τη βροχή, προκειμένου να θαυμάσουν τα αριστουργήματα των ιμπρεσιονιστών, αναμεταδίδει από το Παρίσι ο Ντέιβιντ Τσάζαν.

Η έκθεση θα βρίσκεται στο Ορσέ μέχρι τις 11 Αυγούστου. Και από το παρισινό μουσείο που στεγάζει τη μεγαλύτερη συλλογή ιμπρεσιονιστικών και μετα-ιμπρεσιονιστικών έργων στον κόσμο, τον Σεπτέμβριο θα μεταφερθεί στην Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης της Ουάσινγκτον.

Εκτίθενται 89 έργα, ανάμεσά τους και το «Impression, Soleil Levant» («Εντύπωση, Ανατέλλων Ηλιος») του Κλοντ Μονέ, που απεικονίζει το λιμάνι της Χάβρης και στο οποίο οφείλεται η ονομασία του κινήματος. Παρουσιάζονται, επίσης, πίνακες από το «Salon» του 1874, έτσι ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να εκτιμήσουν τις ριζοσπαστικές καινοτομίες των ιμπρεσιονιστών και να συγκρίνουν τη δουλειά τους με αυτή των πιο καταξιωμένων καλλιτεχνών της εποχής.

Επιπλέον, μια καθηλωτική περιήγηση προσφέρει στους επισκέπτες ένα εικονικό ταξίδι πίσω σε εκείνη τη βραδιά του 1874, όταν οι ιμπρεσιονιστές στήνουν την έκθεσή τους στο στούντιο με τη χρυσοκόκκινη μοκέτα του Γκασπάρ-Φελίξ Τουρνασόν, του διάσημου γάλλου φωτογράφου που ήταν γνωστός ως Ναντάρ.

Απ’ έξω κυρίες με φορέματα βικτοριανού στιλ και κύριοι με καπέλα περπατούν σε μια από τις νέες μεγάλες παρισινές λεωφόρους, που χτίστηκε από τον βαρόνο Οσμάν κατά παραγγελία του Ναπολέοντα Γ’, ο οποίος τον επέλεξε για να πραγματοποιήσει ένα πρόγραμμα αστικής ανανέωσης και δημιουργίας νέων λεωφόρων, πάρκων και δημοσίων έργων στο Παρίσι, εμπνεόμενος από την ευρύχωρη ρυμοτομία του Λονδίνου.

Η 40λεπτη περιήγηση εικονικής πραγματικότητας προσφέρει μια αίσθηση του πώς ήταν το Παρίσι μετά το τεράστιο πρόγραμμα του Οσμάν, το οποίο είναι το κλειδί για να τοποθετηθούν οι ιμπρεσιονιστές στο ιστορικό τους πλαίσιο.

Εκείνη την εποχή υπήρξε τεράστια αντίσταση στον εκσυγχρονισμό του Παρισιού από τον Οσμάν, μάλιστα ο κατάλογος της έκθεσης περιλαμβάνει και μια καταγγελία που έκανε το 1870 ο συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ.

«Είναι αλήθεια ότι το Παρίσι έχει αγγλοποιηθεί» έλεγε ο Ουγκώ, όπως έγραφε το περιοδικό των συγγραφέων Εντμόν και Ζυλ ντρε Γκονκούρ, «Αλλά, δόξα τω Θεώ, έχει δύο πράγματα που δεν το αφήνουν να μοιάζει με το Λονδίνο: τη συγκριτική ομορφιά του κλίματός του και την απουσία άνθρακα».

Η καθηλωτική εικονική ξενάγηση περιλαμβάνει επίσης ένα ταξίδι με ατμοκίνητο τρένο στο Μπουζιβάλ, ένα προάστιο 17 χλμ. δυτικά του Παρισιού, που θεωρείται η πόλη των ιμπρεσιονιστών, καθώς  πολλοί καλλιτέχνες τελειοποίησαν εκεί τις υπαίθριες ή «plein air» τεχνικές τους από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν οι λαδομπογιές σε σωληνάρια και τους επέτρεψαν να βγουν από τα ατελιέ τους.

Η εικονική εμπειρία, σύμφωνα με την Ανιές Αμπασταντό, διευθύντρια ψηφιακής ανάπτυξης του μουσείου, βασίζεται σε επίπονη ιστορική έρευνα, γράφει στους Times ο Ντέιβιντ Τσάζαν. Οι λεκτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των καλλιτεχνών, δε, όπως ο εκνευρισμός του Κλοντ Μονέ που τον μπέρδευαν με τον συνάδελφό του ιμπρεσιονιστή Εντουάρ Μανέ, προέρχονται από εκατοντάδες επιστολές που είχαν ανταλλάξει οι καλλιτέχνες.

«Σε αυτή την έκθεση μπορείτε να ξαναζήσετε εκείνη τη βραδιά με τους καλλιτέχνες και να ανακαλύψετε τη γένεση αυτού του κινήματος. Θέλαμε να αναδημιουργήσουμε το συναίσθημα των επισκεπτών στην έκθεση του 1874, αλλά ακολουθήσαμε μια ακριβή επιστημονική προσέγγιση, ώστε να βασίζεται σε όσα γνωρίζουμε για αυτήν» δήλωσε η Αμπασταντό, προσθέτοντας: «Περάσαμε δύο χρόνια μελετώντας έγγραφα και επιστολές για να την ανακατασκευάσουμε, ώστε όλα να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά σε αυτό που πραγματικά συνέβη».

Αν και η πρώτη ιμπρεσιονιστική έκθεση παρουσιάστηκε σε στούντιο φωτογράφου, δεν τραβήχτηκαν φωτογραφίες της ή τουλάχιστον δεν έχει διασωθεί καμία. Η αναδημιουργία της περιλάμβανε τον εντοπισμό των σχεδίων του αρχιτέκτονα, ακόμη και των αποδείξεων για τα έπιπλα, ενώ οι υπεύθυνοι του μουσείου υποστηρίζουν ότι η λεωφόρος που φαίνεται στην εικονική περιήγηση είναι ακριβώς όπως το 1874.

Οι ιμπρεσιονιστές είναι ίσως πιο διάσημοι για ποιμενικές σκηνές, όπως τα «Νούφαρα» του Μονέ, αλλά προσφέρουν επίσης εκθαμβωτικά στιγμιότυπα από τις φαρδιές λεωφόρους του Οσμάν, πλημμυρισμένες από μοντέρνα ζευγάρια. Απέφευγαν να απεικονίσουν τον πόλεμο ή την τρομακτική φτώχεια της εποχής τους –με εξαίρεση την απεικόνιση μιας πλύστρας την ώρα που δουλεύει, από τον Εντγκάρ Ντεγκά–, τα έργα τους όμως αντανακλούσαν τις ταχείες κοινωνικές αλλαγές της εποχής τους.

Εδειξαν την έλευση του αστικού τρόπου ζωής της μπουρζουαζίας, σκιαγραφώντας συχνά το Παρίσι ως πόλη μόδας και διασκέδασης, καθώς και οικογένειες στον ελεύθερο χρόνο τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News