Τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς – έτσι μας έλεγαν στο σχολείο. Οι πρόγονοί μας ξεσηκώθηκαν εναντίον των Τούρκων ύστερα από 400 χρόνια. Θυμάσαι άραγε ποιος είσαι ή ποιος έχεις υπάρξει ύστερα από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς;

Την Ελληνική Επανάσταση όλοι μας την έχουμε διδαχθεί, και μάλιστα επανειλημμένως, στο σχολείο. Οι ήρωες και οι ηρωίδες της Επανάστασης αποτελούν οικείες φιγούρες, που μας συντρόφευαν επί χρόνια κρεμασμένοι στους τοίχους των σχολικών τάξεων. Αν συνυπολογίσουμε ότι κάθε χρόνο όλο και κάποιο αφιέρωμα γίνεται με αφορμή την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου, μπορούμε νομίζω να συμφωνήσουμε ότι η Επανάσταση του 1821 είναι από τα λίγα ιστορικά γεγονότα με τα οποία είμαστε αρκετά εξοικειωμένοι.

Με την πάροδο των ετών, όπως είναι φυσικό, πολλοί μύθοι που αφορούσαν την Επανάσταση καταρρίφθηκαν. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ποτέ δεν ύψωσε το λάβαρο της Επανάστασης στην Μονή της Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα, όπως τόσο συγκινητικά απεικονίζει ο πασίγνωστος πίνακας ζωγραφικής του Βρυζάκη. Η Επανάσταση εξάλλου δεν ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου από την Πελοπόννησο, αλλά στις 24 Φεβρουαρίου από τις λεγόμενες Παραδουνάβιες Ηγεμονίες – κι εκεί απέτυχε. Η δε 25η Μαρτίου καθιερώθηκε ως ημέρα εορτασμού της εθνικής επετείου μόλις το 1838, επί Οθωνα.

Ολοι λίγο-πολλοί γνωρίζουμε ότι έγιναν δύο εμφύλιοι πόλεμοι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, που λίγο –αλλά πολύ λίγο– έλειψε να στοιχίσουν την ίδια την επιτυχία της. Γνωρίζουμε επίσης ότι συνάφθηκαν δάνεια, τα οποία αντί να διοχετευθούν στην ενίσχυση του Αγώνα, κατά κύριο λόγο σπαταλήθηκαν στο να αλληλοσκοτωνόμαστε. Αυτά τα ξέρουμε, μα όσες φορές και να τα ακούσουμε δεν παύουν να μας εξοργίζουν.

Υπάρχουν όμως και άλλα, που τείνουμε να τα λησμονούμε

Η απόφαση για την Επανάσταση πάρθηκε ενάντια σε κάθε λογική και κάθε πιθανότητα επιτυχίας – κι όμως πάρθηκε. Πόσο απελπισμένος πρέπει να αισθάνεται κανείς για να αποφασίσει συνειδητά ή να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει προσπαθώντας;

Την απάντηση μας τη δίνουν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές, λίγους μήνες μετά την έναρξη του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Τότε που άνθρωποι ετερόκλητοι μεταξύ τους, πολλοί από τους οποίους δεν γνωρίζονταν καν, διαφορετικού μορφωτικού, κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου,  συναντήθηκαν στα τέλη Δεκεμβρίου του 1821 στην Επίδαυρο, ως αντιπρόσωποι του Εθνους των Ελλήνων, προκειμένου να διακηρύξουν ότι οι Ελληνες υπάρχουν ως Εθνος και ότι αξιώνουν, όπως όλα τα ευνομούμενα ευρωπαϊκά έθνη, να ζουν ελεύθερα, να κυβερνούνται από δικούς τους νόμους και να δημιουργήσουν το δικό τους εθνικό κράτος.

«Το Ελληνικόν Εθνος, το υπό την φρικώδη Οθωμανικήν δυναστείαν, μη δυνάμενον να φέρει τον βαρύτατον και απαραδειγμάτιστον ζυγόν της τυραννίας, και αποσείσαν αυτόν με μεγάλας θυσίας, κηρύττει σήμερον δια των νομίμων Παραστατών του, εις Εθνικής συνηγμένων Συνέλευσίν, ενώπιον Θεού και ανθρώπων, Την Πολιτικήν αυτού Υπαρξιν και Ανεξαρτησίαν» (Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος – Επίδαυρος,  1η Ιανουαρίου 1822).

Πρόκειται για μια συγκλονιστική στιγμή της Ελληνικής Ιστορίας. Και παρά τα όσα τραγικά ακολούθησαν –ξεκινώντας από τους εμφύλιους της Επανάστασης και φτάνοντας μέχρι το ότι χρειάστηκαν συνολικά 126 ολόκληρα χρόνια για να αποκτήσει το ελληνικό κράτος τα σημερινά του σύνορα– ένα οφείλουμε να μην ξεχνάμε.

Οτι πριν 203 χρόνια, τέτοιες μέρες, ενάντια σε κάθε λογική και σε κάθε πιθανότητα επιτυχίας, μια χούφτα απελπισμένοι Ρωμιοί αποφάσισαν ή να ελευθερωθούν ή να πεθάνουν μέχρις ενός προσπαθώντας. Με χίλια βάσανα, θυσίες αλλά και τραγικά λάθη καταφέραμε να κάνουμε μια ανάπηρη αρχή. Αν πρέπει κάτι να μας θυμίζει λοιπόν η επέτειος της 25ης Μαρτίου είναι το Δικαίωμα στην Ουτοπία.

Ακούστε τα ιστορικά podcast της Ελένης Λετώνη στο pod.gr

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News