Ζούμε, πλέον, στην εποχή των υπηρεσιών streaming, οπότε για να ακούσει κανείς σχεδόν οποιοδήποτε τραγούδι επιθυμεί αρκούν μόλις μερικά κλικ. Ωστόσο οι συναυλίες εξακολουθούν να συγκινούν τα πλήθη εξίσου, αν όχι περισσότερο, σε σχέση με το παρελθόν, καθώς οι άνθρωποι συνεχίζουν να γεμίζουν ασφυκτικά πάσης φύσεως συναυλιακούς χώρους, από αποπνικτικά υπόγεια μέχρι λασπωμένα χωράφια και από τεράστια γήπεδα έως πολυτελή μέγαρα, για να δουν και, κυρίως, να ακούσουν από κοντά τους αγαπημένους τους μουσικούς. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Μια εξήγηση προσφέρει η νευροεπιστήμη: «Η “ζωντανή” μουσική ενεργοποιεί τα συναισθηματικά κέντρα του εγκεφάλου περισσότερο από την αντίστοιχη ηχογραφημένη» αναφέρει σε δημοσίευμά του ο Economist. «Οι συναυλίες είναι καθηλωτικές κοινωνικές εμπειρίες στις οποίες οι άνθρωποι ακούν και αισθάνονται τη μουσική μαζί, μέσα από κρεσέντο, αλλαγές τονικότητας και πτώσεις. Είναι επίσης δυναμικές – οι καλλιτέχνες προσαρμόζουν το παίξιμό τους ανάλογα με τις αντιδράσεις του κοινού» προσθέτει το βρετανικό έντυπο.

Αυτή η τελευταία διαφορά μεταξύ «ζωντανής» και ηχογραφημένης μουσικής, δηλαδή η αλληλεπίδραση μεταξύ κοινού και καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας, αποτέλεσε την αφορμή για να μελετήσουν νευροεπιστήμονες από τα Πανεπιστήμια της Ζυρίχης και του Οσλο τις εγκεφαλικές αντιδράσεις των ανθρώπων ενώ ακούν μουσική, «ζωντανή» και ηχογραφημένη.

Κατά τη διάρκεια του live μέρους του πειράματος, οι συμμετέχοντες ξάπλωναν σε έναν σαρωτή μαγνητικής τομογραφίας ακούγοντας, μέσω ακουστικών, τη μουσική που έπαιζε ένας πιανίστας που βρισκόταν έξω από την αίθουσα του σαρωτή. Στον καλλιτέχνη μουσικό παρουσιαζόταν η εγκεφαλική δραστηριότητα του συμμετέχοντος σε πραγματικό χρόνο ως μια μορφή ανάδρασης. Οσον αφορά την ηχογραφημένη μουσική, οι συμμετέχοντες, πάντα ξαπλωμένοι στο σαρωτή μαγνητικής τομογραφίας, άκουγαν προηχογραφημένες εκτελέσεις των ίδιων μελωδιών.

Οι ερευνητές ενδιαφέρονταν κυρίως για το πώς η «ζωντανή» μουσική επηρέαζε τις περιοχές του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τα συναισθήματα. Παίζοντας στο πιάνο τις μελωδίες τους, οι μουσικοί καλούνταν να τροποποιούν το παίξιμό τους, ούτως ώστε να εντείνουν τη δραστηριότητα σε μια από αυτές τις περιοχές, που είναι γνωστή ως αμυγδαλή –λόγω του σχήματός της– και βρίσκεται βαθιά μέσα στον εγκέφαλο.

Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στην πολυεπιστημονική αμερικανική επιθεώρηση PNAS, έδειξαν ότι η «ζωντανή» μουσική είχε πολύ μεγαλύτερο συναισθηματικό αντίκτυπο. «Είτε η μουσική ήταν χαρούμενη είτε λυπητερή, η ακρόαση του πιανίστα να παίζει με δυναμικό τρόπο προκαλούσε περισσότερη δραστηριότητα, τόσο στην αμυγδαλή όσο και σε άλλα μέρη του δικτύου επεξεργασίας συναισθημάτων του εγκεφάλου. Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων παρακολουθούσε τα ακουστικά χαρακτηριστικά της μουσικής, όπως τον ρυθμό και τον τόνο, πολύ πιο προσεκτικά όταν παιζόταν ζωντανά» συνοψίζει ο Economist.

Οι νευροεπιστήμονες από τη Ζυρίχη και το Οσλο γνώριζαν εξαρχής ότι δεν θα κατάφερναν να αναπαράξουν την πραγματική εμπειρία μιας συναυλίας. Παρατήρησαν επίσης ότι στο πλαίσιο του πειράματος η «ζωντανή» μουσική κατέληξε να ακούγεται αρκετά διαφορετική από την ηχογραφημένη, γεγονός που μπορεί να προκάλεσε ορισμένες από τις διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων.

Αλλά θεωρούν πως τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ικανότητα των καλλιτεχνών να αλλάζουν τον τρόπο που παίζουν, ανταποκρινόμενοι στο κοινό τους, μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες που καθιστούν τη «ζωντανή» μουσική τόσο ξεχωριστή.

«Ορισμένες μουσικές εκδηλώσεις επιδιώκουν τώρα να αναδημιουργούν την πραγματική εμπειρία μιας συναυλίας με τα πάντα εκτός από τον καλλιτέχνη – το “ABBA Voyage”, για παράδειγμα, είναι μια κοινωνική, καθηλωτική παράσταση που εκτελείται εξ ολοκλήρου από ολογραμμικά άβαταρ. Αλλά χωρίς την ικανότητα του Μπένι (Αντερσον, μέλος των ABBA) να αντιλαμβάνεται τη διάθεση του κοινού, δεν θα καταστεί ποτέ απόλυτα ισάξια της πραγματικής εμπειρίας» αναφέρει σχετικά ο Economist.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News