Οταν ο Στιβ, ένας παραδοσιακός έμπορος νερού στην Κένυα, έχασε τα γαϊδούρια του, δεν μπορούσε πλέον να δουλέψει. Τρεις μέρες αργότερα, ένας φίλος του βρήκε τους σκελετούς των ζώων λίγο έξω από το Ναϊρόμπι. Τα είχαν σκοτώσει και είχαν αφαιρέσει το δέρμα τους. Οι κλοπές γαϊδουριών έχουν γίνει όλο και πιο συνηθισμένες σε πολλές περιοχές της Αφρικής, αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου με μεγάλους πληθυσμούς αυτών των ήμερων ζώων.

Ο Στιβ και τα γαϊδούρια του είναι παράπλευρες απώλειες στο αμφιλεγόμενο παγκόσμιο εμπόριο δέρματος γαϊδάρου. Το επίκεντρο αυτής της υπόθεσης βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Κένυα, στην Κίνα. Εκεί παρασκευάζεται ένα φάρμακο από τη ζελατίνη που υπάρχει στο δέρμα του γαϊδάρου. Το Ejiao, όπως ονομάζεται, έχει τεράστια ζήτηση, καθώς πιστεύεται ότι διαθέτει ιδιότητες που ενισχύουν την υγεία και διατηρούν τη νεότητα. Τα δέρμα των ζώων βράζεται για να εξαχθεί η ζελατίνη, η οποία στη συνέχεια γίνεται σκόνη, χάπια, υγρό ή προστίθεται στο φαγητό.

Σε έκθεσή του, το Donkey Sanctuary, το οποίο αγωνίζεται εναντίον του συγκεκριμένου εμπορίου από το 2017, υπολογίζει ότι παγκοσμίως τουλάχιστον 5,9 εκατ. γαϊδούρια σφάζονται κάθε χρόνο για το δέρμα τους. Η φιλανθρωπική οργάνωση αναφέρει ακόμη ότι η ζήτηση αυξάνεται – αν και το BBC δεν κατάφερε να επαληθεύσει αυτά τα στοιχεία.

Στην Αφρική, όπου ζουν περίπου τα δύο τρίτα των 53 εκατ. γαϊδουριών που υπάρχουν στον πλανήτη, δεν υπάρχει ενιαία νομοθεσία για το ζήτημα. Η εξαγωγή δερμάτων γαϊδάρου είναι νόμιμη σε ορισμένες χώρες και παράνομη σε άλλες. Αλλά η υψηλή ζήτηση και οι εξίσου υψηλές τιμές που προσφέρονται για τα δέρματα τροφοδοτούν την κλοπή γαϊδάρων. Σύμφωνα με το Donkey Sanctuary, πολλά ζώα μετακινούνται πέρα από τα διεθνή σύνορα, για να φτάσουν σε τοποθεσίες όπου το εμπόριό τους είναι νόμιμο.

Ωστόσο, οι κυβερνήσεις των αφρικανικών κρατών και της Βραζιλίας είναι έτοιμες να απαγορεύσουν συλλογικά τη σφαγή και την εξαγωγή γαϊδουριών, ως απάντηση στη συρρίκνωση του πληθυσμού των ζώων. Ο Σόλομον Ονιάνγκο, που εργάζεται για το Donkey Sanctuary και ζει στο Ναϊρόμπι, δήλωσε στο BBC ότι «μεταξύ 2016 και 2019, υπολογίζουμε ότι περίπου τα μισά γαϊδούρια της Κένυας σφαγιάστηκαν για το δέρμα τους».

Είναι τα ίδια ζώα που μεταφέρουν ανθρώπους, αγαθά, νερό και τρόφιμα, η ραχοκοκαλιά των φτωχών αγροτικών κοινοτήτων. Ετσι, το εύρος και η ταχύτητα ανάπτυξης του εμπορίου δέρματος έχει θορυβήσει ακτιβιστές και ειδικούς και έχει ωθήσει πολλούς ανθρώπους στην Κένυα να συμμετάσχουν σε διαδηλώσεις κατά του συγκεκριμένου εμπορίου.

Η πρόταση για απαγόρευση του εμπορίου σε ολόκληρη την Αφρική βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη στη Σύνοδο Κορυφής της Αφρικανικής Ενωσης, όπου συναντώνται όλοι οι ηγέτες των κρατών-μελών, στις 17 και 18 Φεβρουαρίου. Θα μπορούσαν όμως οι απαγορεύσεις σε όλη την Αφρική και στη Βραζιλία απλώς να μεταφέρουν το εμπόριο αλλού; Οι παραγωγοί του Ejiao χρησιμοποιούσαν μέχρι πρόσφατα δέρματα από γαϊδούρια που προέρχονταν από την Κίνα.

Αλλωστε, σύμφωνα με το κινεζικό υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικών Υποθέσεων, οι αριθμοί των γαϊδουριών στη χώρα μειώθηκαν κατακόρυφα, από 11 εκατ. το 1990 σε λιγότερο από 2 εκατ. το 2021. Την ίδια στιγμή, το Ejiao μετατράπηκε από εξειδικευμένη πολυτέλεια σε ένα δημοφιλές, ευρέως διαθέσιμο προϊόν. Ετσι, οι κινεζικές εταιρείες άρχισαν να αναζητούν δέρματα στο εξωτερικό: σφαγεία γαϊδουριών δημιουργήθηκαν ταχύτατα στην Αφρική, στη Νότια Αμερική και στην Ασία.

Στην Αιθιοπία, όπου η κατανάλωση κρέατος γαϊδουριού θεωρείται ταμπού, ένα από τα δύο σφαγεία της χώρας έκλεισε το 2017 ως απάντηση στις δημόσιες διαμαρτυρίες και την κατακραυγή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Χώρες όπως η Τανζανία και η Ακτή Ελεφαντοστού απαγόρευσαν τη σφαγή και την εξαγωγή δερμάτων γαϊδουριού το 2022, αλλά το γειτονικό στην Κίνα Πακιστάν επιτρέπει το εμπόριο.

Στα τέλη του περασμένου έτους, δημοσιεύματα στα ΜΜΕ διαφήμισαν την πρώτη «επίσημη φάρμα εκτροφής γαϊδουριών» της χώρας. Η αγορά του Ejiao στην Κίνα αυξήθηκε σε αξία από περίπου 3,2 δισ. δολάρια το 2013 σε περίπου 7,8 δισ. το 2020. Οι ηγέτες των ενδιαφερομένων κρατών αντιμετωπίζουν ένα θεμελιώδες ερώτημα: σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία τα γαϊδούρια αξίζουν περισσότερο νεκρά ή ζωντανά;

Εξαρτάται από ποια πλευρά το βλέπει κανείς. «Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους στην κοινότητά μου είναι αγρότες μικρής κλίμακας και χρησιμοποιούν τα γαϊδούρια για να πουλούν τα αγαθά τους» λέει ο Στιβ. Ο ίδιος εξοικονομούσε χρήματα από την πώληση νερού για να πληρώνει τα δίδακτρα για σπουδές Ιατρικής.

Η Φέιθ Μπέρντεν, επικεφαλής κτηνίατρος στο Donkey Sanctuary, λέει στο BBC ότι τα ζώα είναι «απολύτως εγγενή» στην αγροτική ζωή σε πολλά μέρη του κόσμου, καθώς είναι δυνατά και πολύ προσαρμοστικά. «Ενα γαϊδούρι μπορεί να μείνει για 24 ώρες χωρίς να πιει νερό και μπορεί να ενυδατωθεί πολύ γρήγορα, χωρίς να αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα».

Ομως, τα γαϊδούρια δεν αναπαράγονται εύκολα ή γρήγορα. Ετσι, οι ακτιβιστές φοβούνται ότι, εάν το εμπόριο δεν περιοριστεί, οι πληθυσμοί τους θα συνεχίσουν να συρρικνώνονται, στερώντας τους φτωχότερους ανθρώπους από μια σανίδα σωτηρίας. Τα γαϊδούρια ιστορικά δεν εκτρέφονταν ποτέ για μαζική σφαγή. Στην ανθρώπινη Ιστορία υπάρχουν από πολύ παλιά και πάντα κουβαλούσαν τους πιο φτωχούς.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια στις φτωχικές κοινωνίες φέρουν το μεγαλύτερο βάρος της απώλειας ενός ζώου. Μόλις λείψει ο γάιδαρος, τότε οι γυναίκες γίνονται ξανά… ο γάιδαρος. Υπάρχει μια πικρή ειρωνεία σε αυτό, καθώς το Ejiao διατίθεται εμπορικά κατά βάση σε εύπορες Κινέζες. Το Ejiao βασίζεται σε μια θεραπεία χιλιάδων ετών, που πιστεύεται ότι έχει πολλά οφέλη – από την ενίσχυση του αίματος έως τη βελτίωση του ύπνου και την τόνωση της γονιμότητας.

Ηταν, όμως, μια κινεζική τηλεοπτική εκπομπή του 2011 με τίτλο «Οι Αυτοκράτειρες στα Παλάτια» –η φανταστική ιστορία μιας αυτοκρατορικής αυλής– που εκτόξευσε το προφίλ της θεραπείας. Στην εκπομπή οι γυναίκες κατανάλωναν Ejiao κάθε μέρα για να παραμείνουν όμορφες και υγιείς, για το δέρμα και τη γονιμότητά τους.

Αμέσως μετατράπηκε σε προϊόν της ελίτ θηλυκότητας. Και πλέον καταστρέφει τις ζωές πολλών γυναικών από την Αφρική. Σε συνεργασία με μια τοπική φιλανθρωπική οργάνωση στο Ναϊρόμπι, η φιλανθρωπική οργάνωση Brooke εργάζεται για να βρίσκει γαϊδούρια για νέους, όπως ο Στιβ, που τα χρειάζονται ώστε να έχουν πρόσβαση στην εργασία και στην εκπαίδευση. Αυτό δεν είναι παρά μια παράπλευρη λύση, όμως. Εάν δεν σταματήσει το εμπόριο, σε λίγο θα είναι αδύνατον να βρεθούν γαϊδούρια.

Η μόνη πραγματική λύση θα μπορούσε να προέλθει από τις εταιρείες που παράγουν το Ejiao. Να σταματήσουν να εισάγουν δέρματα γαϊδουριού και να επενδύσουν σε βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, όπως η παραγωγή κολλαγόνου σε εργαστήρια. Η Brooke έδωσε στον Στιβ ένα νέο γαϊδούρι, ένα θηλυκό που εκείνος ονόμασε Τζόι Λάκι, επειδή νιώθει τυχερός και χαρούμενος που την έχει. «Ξέρω ότι θα με βοηθήσει να πραγματοποιήσω τα όνειρά μου» λέει. «Και θα φροντίσω να είναι προστατευμένη».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News