Βράδυ Τετάρτης, 7 Φεβρουαρίου, και στην οδό Ακαδημίας, στον έκτο όροφο του ΕΒΕΑ, βρέθηκαν στην ίδια αίθουσα ορισμένα από τα κεντρικά πρόσωπα της πολιτικής και της οικονομίας. Πρωταγωνιστές από την προσπάθεια για την ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ τη δεκαετία του 1990 μέχρι τη σημερινή μεταμνημονιακή και μεταπανδημική εποχή.

Παρόντες μεταξύ άλλων ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας, οι πρώην υπουργοί Γκίκας Χαρδούβελης, Γιώργος Αλογοσκούφης, Φίλιππος Σαχινίδης, Γιώργος Ζανιάς και Γιώργος Χουλιαράκης, ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ Νίκος Βέττας και η οικονομολόγος Μιράντα Ξαφά.

Αφορμή για τη συνάντηση ήταν η παρουσίαση του βιβλίου του πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, Νίκου Γκαργκάνα, με τίτλο «Greece’s sovereign debt crisis and its economic aftermath. Analysis & Lessons» (εκδ. Κέρκυρα – economia Publishing).

Η αναφορά στον Τόμσεν

Οι ομιλητές σκάλισαν το παρελθόν για τα αίτια και τους υπεύθυνους της πρωτοφανούς κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, ωστόσο το σημείο που προκάλεσε αίσθηση ήταν η αναφορά του κ. Στουρνάρα στο κεντρικό πρόσωπο των μνημονίων από την πλευρά της τρόικας. Δηλαδή στον επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα, Πόουλ Τόμσεν.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας, ο οποίος συμμετείχε από διάφορα πόστα σε όλη τη διαδικασία ένταξης της Ελλάδας στο ευρώ (από την υποτίμηση της δραχμής κατά 14% στις  14 Μαρτίου 1998 που αποφάσισε ο Κώστας Σημίτης μέχρι το «κούρεμα» του χρέους το 2012 από την κυβέρνηση Παπαδήμου) μίλησε ξεκάθαρα:

–«Εμείς φταίμε για την κρίση, εμείς φταίξαμε για τα ελλείματα, εμείς φταίξαμε για το χρέος. Δεν έφταιξαν τα μνημόνια».

Ο κ. Στουρνάρας στη συνέχεια τόνισε ότι η πρωτοφανούς ύψους ευρωπαϊκή βοήθεια προς την Ελλάδα (ανήλθε συνολικά στα 284 δισ. ευρώ) καθώς και τα προγράμματα προσαρμογής (μνημόνια) που τη συνόδευσαν, πέτυχαν τελικά τον σκοπό τους που ήταν να παραμείνουμε στο ευρώ.

Στο σημείο αυτό, ο κ. Στουρνάρας πέταξε τη «βόμβα», λέγοντας:

—Η προσαρμογή θα ήταν πιο εύκολη αν το ΔΝΤ και ο εκπρόσωπός του (σ.σ.: ο Πόουλ Τόμσεν) δεν είχαν κάνει τα σφάλματα εκτιμήσεων που όλοι γνωρίζουμε (για το βάθος της ύφεσης και τις εισοδηματικές απώλειες) και το κυριότερο δεν είχαν αυτή τη σκληρή στάση που ακολουθούσε εναντίον της χώρας.

Και πρόσθεσε:

-Εφθασε σε τέτοιο σημείο η εμμονή του εναντίον της Ελλάδας που οι προϊστάμενοί του στο ΔΝΤ με κάλεσαν (όταν συνταξιοδοτήθηκε) να πληροφορηθούν για τα όσα συνέβησαν και μου είπαν πως “αν τα γνωρίζαμε αυτά θα έπρεπε να είχε απολυθεί για ρατσισμό εναντίον της χώρας σας”.

Η αποστροφή αυτή προκάλεσε μεγάλη εντύπωση. Παρότι ο κ. Στουρνάρας δεν ανέφερε το όνομα του κορυφαίου στελέχους του ΔΝΤ που προέβη σε αυτή την παραδοχή, σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες του Protagon όλα αυτά διαμείφθηκαν στο Λονδίνο μετά από την εποχή Τόμσεν.

Η παρουσίαση 

Οι παριστάμενοι παρακολούθησαν με προσοχή για δύο ώρες την παρουσίαση του βιβλίου από τον εισηγητή, ρόλο τον οποίο είχε αναλάβει ο Γκίκας Χαρδούβελης που αναφέρθηκε εκτενώς στα κεφάλαια μιας ολοκληρωμένης και σε βάθος οικονομικής μελέτης του Νίκου Γκαργκάνα για τα αίτια της κρίσης χρέους στην Ελλάδα.

Μερικά σημεία από τις παρεμβάσεις της βραδιάς:

♦ Στην αίθουσα ήταν παρών ο Κωστής Χατζηδάκης, ο οποίος βρέθηκε στο επίκεντρο της διαχείρισης της κρίσης χρέους και των μνημονίων από τη θέση του υπουργού Ανάπτυξης στην κυβέρνηση Σαμαρά. Ο κ. Χατζηδάκης, αφού εξέφρασε τον σεβασμό του στο πρόσωπο και το έργο του κ. Γκαργκάνα, τόνισε ότι μετά από το τέλος των μνημονίων η χώρα γύρισε σελίδα. Η οικονομία ανακτά την εμπιστοσύνη των επενδυτών και διαβεβαίωσε τους παρόντες ότι για όσο διάστημα θα βρίσκεται αυτός στο τιμόνι του υπουργείου Οικονομικών «πυξίδα του θα παραμείνει η δημοσιονομική σταθερότητα».

Ενδεικτικά, ενώ οι ευρωπαίοι εξαίρεσαν τις αμυντικές δαπάνες από τον υπολογισμό των υπερβολικών ελλειμάτων, όπως ζητούσε και η Ελλάδα, ο κ. Χατζηδάκης υπογράμμισε τον κίνδυνο αν η χώρα επικαλεστεί αυτή τη δυνατότητα να εκληφθεί αυτό από τις αγορές ως αδυναμία. Ο ίδιος είπε ότι δεν θέλει να βρεθεί ποτέ σε αυτή τη θέση.

Ο κ. Χατζηδάκης απευθυνόμενος στο ακροατήριο που στην πλειοψηφία του απαρτιζόταν από στελέχη και παράγοντες της εποχής Σημίτη μίλησε για την ανάγκη «πολιτικής συναίνεσης» ώστε να προχωρήσει η Ελλάδα στις διαρθρωτικές αλλαγές που δεν έγιναν και την κρατούν πίσω σε ανταγωνιστικότητα και επενδύσεις.

♦ Ο Γκίκας Χαρδούβελης (σήμερα πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας), προφανώς ως καθηγητής και φίλος του κ. Γκαργκάνα, εξέφρασε τις ενστάσεις του για τις περιορισμένες αναφορές στις ευθύνες που είχε ο ΣΥΡΙΖΑ από το 2015 στην οικονομική διαχείριση της χώρας και κυρίως στις διαπραγματεύσεις με τους Ευρωπαίους που οδήγησαν στο τέλος στο κλείσιμο των τραπεζών και στα capital controls.

♦ H Μιράντα Ξαφά, η οποία είχε διατελέσει επί σειρά ετών στέλεχος και εκπρόσωπος της χώρας στο ΔΝΤ, άφησε να εννοηθεί ότι οι ευθύνες της πολιτικής και των πολιτικών ήταν μεγάλες. Προφανώς για λόγους ευγένειας, καθώς στο ακροατήριο βρίσκονταν κεντρικά πρόσωπα της πολιτικής σκηνής, προχώρησε σε μια ευρύτερη και εις βάθος ανάλυση του ρόλου των μνημονίων, αναφερόμενη κυρίως στο τι δεν έγινε.

Το πιο χαρακτηριστικό σημείο είναι η υπογράμμιση του γεγονότος ότι η Ελλάδα καθυστέρησε (το 2009) να ζητήσει τη βοήθεια του ΔΝΤ όταν όλοι οι δείκτες και κυρίως τα δίδυμα ελλείματα έδειχναν ότι οδηγούμαστε ως χώρα σε αδιέξοδο. Στη συνέχεια τόνισε ότι οι μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές που δεν έγιναν όπως η απελευθέρωση των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών είναι ο αδύναμος κρίκος των προγραμμάτων προσαρμογής (μνημονίων) τα οποία εξακολουθούμε να πληρώνουμε και σήμερα με τον υψηλό πληθωρισμό και την απώλεια ανταγωνιστικότητας.

Πού ήμασταν, πού βρισκόμαστε 

♦ Ο Νίκος Βέττας, επικεφαλής του ΙΟΒΕ, ο οποίος δεν είχε ενεργή ανάμειξη παρά μόνο ως μελετητής της δεκαετούς κρίσης και των μνημονίων, προτίμησε να δει τη μεγάλη εικόνα της ελληνικής οικονομίας. Σημείωσε πως, δυστυχώς, μετά την έξοδο από την κρίση η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε χειρότερη θέση από αυτή που βρισκόταν όταν εντάχθηκε (το 1981 στην ΕΟΚ) και στη συνέχεια όταν εντάχθηκε στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση (η διαδικασία ολοκληρώθηκε το 2001 για την Ενωση και στο ευρώ μπήκαμε το 2002). Η χώρα μας βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της ΕΕ ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ενώ παράλληλα εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των χωρών με το υψηλότερο δημόσιο χρέος.

Για λόγους ιστορικού ενδιαφέροντος να σημειώσουμε την ανοιχτή διαφωνία που είχε εκδηλωθεί τότε (το 1998) και επιβεβαιώθηκε στην εκδήλωση της Πέμπτης ανάμεσα στον κ. Γκαργκάνα, που ήταν στην Τράπεζα της Ελλάδας και στον κ. Στουρνάρα που ήταν πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ) στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας για το ποσοστό της υποτίμησης. Οπως είπε ο κ. Στουρνάρας, στις τότε διαπραγματεύσεις μόνο «ο κ. Γκαργκάνας και ο Τιτμάγιερ (σ.σ.: επικεφαλής της γερμανικής κεντρικής τράπεζας από το 1993 έως το 1999)  ζητούσαν η υποτίμηση της δραχμής να είναι μεγαλύτερη. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι η απόφαση ήταν σωστή και οδήγησε σωστά στο κλείδωμα της ισοτιμίας 340,75 δραχμές προς ένα ευρώ».

Φανερά συγκινημένος, ο 87χρονος σήμερα Νίκος Γκαργκάνας έκλεισε την εκδήλωση απαντώντας στο ερώτημα «γιατί ένα ακόμη βιβλίο για την κρίση και μάλιστα γραμμένο στην Αγγλική». Ο καθηγητής Γκαργκάνας απάντησε λέγοντας:

«Γιατί θέλω να αποτελέσει ένα μάθημα, που μπορεί να διαβαστεί σε όλες τις χώρες από αυτούς που ενδιαφέρονται και διαχειρίζονται τις τύχες οικονομιών και ανθρώπων».

Παρών στην αίθουσα ήταν ένα από τα ιστορικά πρόσωπα της ελληνικής οικονομίας και καθηγητής του κ. Γκαργκάνα: ο Γιάννης Σπράος, 97 ετών σήμερα, που έγινε γνωστός για τις  ενίοτε προφητικές και αιχμηρές εκθέσεις του για την οικονομία.

Βέβαια, μέχρι το τέλος της συζήτησης δεν απαντήθηκε ευθέως από κανέναν το ερώτημα που ετέθη από τους ομιλητές, αν στην ελληνική κρίση συνέβη αυτό που λένε οι αγγλοσάξονες ότι η «οικονομία οδηγεί την πολιτική» ή  το αντίθετο: η πολιτική «οδήγησε την οικονομία» στις περιπέτειες που ζήσαμε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News