Μια ταινία του 1930, με τίτλο «Οι Απάχηδες των Αθηνών», η πρώτη «ηχητική και άδουσα» ελληνική ταινία, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γαζιάδη, από χρόνια χαμένη, η οποία βρέθηκε σχετικά πρόσφατα στα αρχεία της Ταινιοθήκης της Γαλλίας, ψηφιοποιήθηκε και αποκαταστάθηκε από την Ταινιοθήκη της Ελλάδας, καταγράφει έξοχα ορισμένα από τα σημαντικότερα τοπόσημα της Αθήνας και των περιχώρων, μεταξύ των οποίων και τα Ανάκτορα του Τατοΐου.

Οι «Απάχηδες των Αθηνών», λοιπόν, πρόσφεραν μέρος της απαραίτητης τεκμηρίωσης για την μελέτη αποκατάστασης των Κήπων του Ανακτόρου στο Τατόι, όπως αποκαλύφθηκε κατά την παρουσίαση των μελετών αποκατάστασης του δασικού τοπίου, των ανακτορικών κήπων και των έργων συντήρησης των ταφικών μνημείων στο πρώην βασιλικό Κτήμα Τατοΐου, η οποία πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 6 Φεβρουαρίου 2024, στο Αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον, δε, είναι το γεγονός ότι οι μελέτες έχουν γίνει με σεβασμό στην ιστορία του τόπου και σύμφωνα με τη χάρτα της Φλωρεντίας για την αποκατάσταση των ιστορικών κήπων, αλλά επίσης λαμβάνοντας υπόψη την κλιματική αλλαγή, ώστε να αποφευχθούν κατά το δυνατόν οι επιπτώσεις της στο μέλλον.

Την παρουσίαση προλόγισαν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας  Θόδωρος Σκυλακάκης, καθώς «το αντικείμενο της δουλειάς στο Τατόι είναι κοινός στόχος και σκοπός και των δύο υπουργείων», όπως τόνισε στην εναρκτήρια ομιλία της η κυρία Μενδώνη. Και πρόσθεσε: «Aν και οι ρόλοι είναι διακριτοί, είναι κοινή η προσπάθεια των δύο υπουργείων και της κυβέρνησης, ώστε το Τατόι να αποδοθεί σε μερικά χρόνια αποκατεστημένο στους κατοίκους της Αττικής και σε όλους τους επισκέπτες της Αττικής».

Ακολούθησαν οι παρουσιάσεις τεσσάρων μελετών, δύο από κάθε υπουργείο, με αντικείμενο τις δράσεις αρμοδιότητάς τους που αφορούν στην υλοποίηση του συνολικού έργου στο Τατόι.

Το υπουργείο Πολιτισμού είναι υπεύθυνο για την αποκατάσταση των κήπων του Ανακτόρου, καθώς και για τις εργασίες στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως και στο κοιμητήριο του λόφου Παλαιόκαστρο στο κτήμα Τατοΐου. Οι σχετικές μελέτες γι’ αυτά τα έργα υλοποιήθηκαν με χορηγία της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου «ΑΙΓΕΑΣ» των Αθανάσιου και Μαρίνας Μαρτίνου. Η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων Μαρίας Μερτζάνη, αναφέρθηκε στην «Εκπόνηση μελετών και εκτέλεση εργασιών στον Ι.Ν. της Αναστάσεως και στο Κοιμητήριο του λόφου Παλαιόκαστρο του κτήματος Τατοΐου», ενώ η αρχιτέκτονας τοπίου και επιστημονική συνεργάτις του υπουργείου Πολιτισμού Ελλη Παγκάλου, μαζί με τη συνεργάτιδά της Πολυξένη Παπαμιχαλάκη, ανέπτυξαν τη μελέτη με θέμα «Αποκατάσταση Κήπων Ανακτόρου στο πρώην Βασιλικό Κτήμα Τατοΐου».

Αντίστοιχα, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει την ευθύνη για την υλοποίηση έργων που αφορούν στην αποκατάσταση του δασικού οικοσυστήματος και του φυσικού τοπίου που περιβάλλει τον ιστορικό πυρήνα έκτασης 16.000 στρεμμάτων, καθώς και στην αποκατάσταση της βλάστησης και στην ανάδειξη του βασιλικού κοιμητηρίου. Αυτές τις μελέτες παρουσίασαν ο προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος, Ευάγγελος Γκουντούφας και η Μαρία Παντελή, από το τμήμα Δασοπροστασίας και Αγροτικής Ασφάλειας καθώς και ο επιστημονικός υπεύθυνος του δεύτερου έργου, αρχιτέκτονας Θωμάς Δοξιάδης, μαζί με τη γεωπόνο Ηλέκτρα Κανέλλου.

Βασικά χαρακτηριστικά των τεσσάρων δράσεων – μελετών

Αποκατάσταση δασικού οικοσυστήματος

Οι ενέργειες της Δασικής Υπηρεσίας για την αποκατάσταση της καμένης περιοχής, με γνώμονα και το περιεχόμενο της διαχειριστικής μελέτης Εθνικού Δρυμού-Πάρνηθας 2015-2024, εδράζονται στους εξής πέντε πυλώνες:

• Αντιδιαβρωτικά έργα προστασίας του εδάφους
• Εργα συντήρησης δασικού οδικού δικτύου
• Εργα πρόληψης δασικών πυρκαγιών με δημιουργία στεγασμένων αντιπυρικών ζωνών και απομάκρυνσης υπολειμμάτων υλοτομίας
• Απόληψη ιστάμενης καμένης ξυλείας, ως προϊόν έκτακτης κάρπωσης και
• Τεχνητές Αναδασώσεις σε κατάλληλα επιλεγμένες επιφάνειες

Ειδικά στον πυρήνα του δάσους Τατοΐου (πρώην βασιλικά κτήματα) οι εργασίες έπρεπε να επεκταθούν σε μεγαλύτερες επιφάνειες, διότι υπήρχαν πολλά ξερά καμένα ιστάμενα δέντρα και σπασμένα ξερά κατακείμενα, καθώς και πλήθος ξερών κλαδιών (υπολείμματα από παλαιές υλοτομίες), τα οποία κρίθηκαν επικίνδυνα για την ακεραιότητα των ήδη υπαρχουσών κατασκευών, αλλά και των επισκεπτών και έπρεπε να απομακρυνθούν από την επιφάνεια. Επίσης, πολλά δέντρα, τα οποία δεν είχαν καεί ολοσχερώς και ξεράθηκαν μετά τις πρότερες επεμβάσεις που είχαν γίνει έπρεπε και αυτά να απομακρυνθούν για τους ίδιους λόγους.

Αποκατάσταση βλάστησης και ανάδειξη κοιμητηρίου

Το κοιμητήριο του κτήματος Τατοΐου αποτελεί μέρος του ιστορικού τόπου. Λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα του χώρου, ο οποίος περικλείει ιστορικά ακίνητα μνημεία που βρίσκονται μέσα στο φυσικό δάσος, για λόγους ανάδειξης και προστασίας της ταυτότητας του χώρου και με δεδομένη την αυξητική τάση των περιστατικών πυρκαγιάς στο μέλλον, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, προτείνεται η νέα διάπλαση της βλάστησης στο χώρο του κοιμητηρίου να έχει τα χαρακτηριστικά ζώνης ανάσχεσης πυρκαγιάς (fuel break).

Παράλληλα, πέραν από τη βλάστηση με χαρακτήρα δάσους, προτείνεται η αποκατάσταση των ιστορικών δενδροστοιχιών κυπαρισσιών στα μονοπάτια του κοιμητηρίου, στα οποία βρέθηκαν υπολείμματα λαιμών σε γραμμική διάταξη, αλλά και των δύο δενδροστοιχιών κυπαρισσιών στις δύο αλέες κυπαρισσιών που οδηγούσαν στο κοιμητήριο και βρίσκονται εκτός του στενού πυρήνα του κοιμητηρίου. Οι δύο αυτές αλέες κυπαρισσιών οδηγούσαν τον επισκέπτη προς το κοιμητήριο και θεωρούνται άρρηκτα συνδεδεμένες με το αφήγημα της ιστορίας του κοιμητηρίου.

Επιπρόσθετα, συνιστάται η αποκατάσταση και συμπλήρωση των μονοπατιών του κοιμητηρίου, βάσει των τεκμηρίων που βρέθηκαν στο χώρο, σχετικά με τις οδεύσεις και τα υλικά κατασκευής, επέμβαση που αναμένεται να αναδείξει τα ακίνητα μνημεία του χώρου.

Αποκατάσταση κήπων Ανακτόρου

Η ιστορική τεκμηρίωση, το θεσμικό πλαίσιο για τη διατήρηση και την αποκατάσταση των ιστορικών κήπων, τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά, η χρήση κατάλληλου φυτικού υλικού, προσαρμοσμένου στο μικροκλίμα και ανθεκτικού στη φωτιά, αλλά και η χρήση υλικών με βάση τις αρχές της αναστρεψιμότητας και της βιωσιμότητας, αποτελούν βασικές παραμέτρους του σχεδιασμού της μελέτης αποκατάστασης.

H θέση των κήπων βρίσκεται νότια του κτηριακού συνόλου του Ανακτόρου και των Μαγειρείων και σε άμεση γειτνίαση με την Πύλη της Λεύκας. Η υψηλότερη στάθμη αφορά στις διαμορφώσεις που συνδέονται άμεσα με το Ανάκτορο. Από τη στάθμη αυτή ξεκινά η διπλή πλατιά μαρμάρινη σκάλα, σε συμμετρική διάταξη, για την πρόσβαση στην κατώτερη στάθμη των Κήπων.

Το αμέσως χαμηλότερο επίπεδο που περιλαμβάνει την ελλειψοειδή κρήνη και την κολυμβητική δεξαμενή κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1950. Από τη στάθμη αυτή και κάτω, διαμορφώνεται η κεντρική Αλέα των Κήπων, η οποία έχει σημαντικό ρόλο στη χωρική οργάνωση των Κήπων, ενώ εκατέρωθεν, διαμορφώνονται μονοπάτια διατεταγμένα σε ομόκεντρους κύκλους. Κεντρικά και ανατολικά της Αλέας, ο σχεδιασμός υποστηρίζει την λογική του περιπάτου.

Η περιοχή επέμβασης της μελέτης περιλαμβάνει έκταση 34 στρεμμάτων και περιμέτρου 762 μέτρων. Ο ρόλος των δένδρων είναι πολύ σημαντικός στη σύνθεση του φυτικού υλικού. Φυτεύονται περίπου 450 δένδρα. Τα μονοπάτια ακολουθούν τις αρχικές χαράξεις, όπως αυτές εντοπίζονται από τα ίχνη της οριοθέτησής τους. Η δημιουργία υδατοπερατών επιφανειών συμβάλλει στην ανάπτυξη της βιοποικιλότητας διασφαλίζοντας φυσικές συνθήκες στο περιβάλλον, ευνοώντας συγχρόνως την ανάπτυξη τοπικής χλωρίδας και πανίδας. Η υλοποίηση του έργου χρηματοδοτείται με 3.000.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Εργασίες στον Ιερό Ναό Αναστάσεως και στο Κοιμητήριο του λόφου Παλαιόκαστρο

Το βασιλικό Μαυσωλείο, στο λόφο του Παλαιοκάστρου, στεγάζει τους τάφους των βασιλέων Κωνσταντίνου Α’, Σοφίας και Αλεξάνδρου. Πρόκειται για ένα νεοβυζαντινό κτήριο της περιόδου του μεσοπολέμου. Η ανέγερσή του ξεκίνησε το 1936, αμέσως μετά την παλινόρθωση της μοναρχίας. Η ολοκλήρωσή του ανακόπηκε, λόγω της κήρυξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μαυσωλείο έχει τη μορφή βυζαντινού σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τον νεοβυζαντινό Ναό της Αναστάσεως, έργο του τέλους του 19ου αιώνα, ακολουθώντας την ίδια μορφολογία.

Στον λόφο Παλαιόκαστρο, υφίσταται από τις αρχές της δεκαετίας του 1880 το κοιμητήριο της βασιλικής οικογένειας, στο οποίο εν συνεχεία ανεγέρθηκε ο Ι.Ν. της Αναστάσεως, έργο του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά με εικονογράφηση του Κομνημού Καλόθετου. Λίγο πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατασκευάστηκε το Βασιλικό Μαυσωλείο, έργο του αρχιτέκτονα Μανώλη Λαζαρίδη. Η καθ’ ύλην αρμόδια Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ υλοποίησε τις μελέτες και το έργο αποκατάστασης  του διακόσμου του Ναού της Αναστάσεως, και των ταφικών μνημείων, ενώ με χορηγία της ΑΜΚΕ «ΑΙΓΕΑΣ» εκπονήθηκε η μελέτη και υλοποιείται το έργο αποκατάστασης του βασιλικού Μαυσωλείου.

Το κτήμα του Τατοΐου, χαρακτηρισμένο ως ιστορικός τόπος, αποτελεί σύνθετο έργο ανθρώπου και φύσης, καθώς είναι συνδεδεμένο με σημαντικά ιστορικά γεγονότα και με την ιστορικότητα και αισθητική του Αττικού τοπίου, καθώς συνθέτει ένα χαρακτηριστικό πυρήνα περιβαλλοντικού, φυσικού, πολιτιστικού και αρχιτεκτονικού συνόλου. Το Κτήμα αγοράστηκε από τον Γεώργιο Α΄ το 1872 και χρησιμοποιήθηκε από την πρώην βασιλική οικογένεια έως το 1967.

Σε διάστημα 100 ετών περίπου οικοδομήθηκαν και μετασκευάστηκαν κτήρια σε επιμέρους ενότητες με βάση τη χρήση: Η ανακτορική ενότητα αναπτύσσεται γύρω από το κτήριο της Επαυλης με κτίσματα και υποδομές για την εξυπηρέτηση της βασιλικής οικογένειας και του προσωπικού. Η διοικητική ενότητα, σε μικρή απόσταση από την Έπαυλη, περιλαμβάνει κτήρια στέγασης των υπηρεσιών διοίκησης και ασφαλείας. Η ενότητα της αγροκτηνοτροφικής παραγωγής περιλαμβάνει τις αντίστοιχες εγκαταστάσεις καθώς και τα οικήματα διαμονής του προσωπικού. Η ταφική ενότητα αποτελούμενη από το Μαυσωλείο, το Ναό της Αναστάσεως και τους τάφους της βασιλικής οικογένειας στην κορυφή του λόφου του Παλαιοκάστρου.

Για τη χρηματοδότηση του σύνθετου και πολυεπίπεδου έργου της αποκατάστασης του κτήματος Τατοΐου, η Κυβέρνηση αξιοποιεί εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, συνολικού προϋπολογισμού 62.000.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το ΕΣΠΑ 2014-2020, το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και τον Τακτικό Προϋπολογισμό του Υπουργείου Πολιτισμού.

Ηδη στο πλαίσιο των επιμέρους εργασιών εκτελούνται 17 εργολαβίες και 9 αυτεπιστασίες από πέντε Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού με προσωπικό 93 υπαλλήλων του ΥΠΠΟ, που αφορούν σε 37 κτήρια πολιτιστικού χαρακτήρα συνολικού εμβαδού περ. 8.500 τ.μ., χρονικού ορίζοντα ολοκλήρωσης στο τέλος του 2025. Στις εργασίες επιστημονικής τεκμηρίωσης συνδράμουν, επίσης, πολυάριθμοι επιστημονικοί φορείς και ερευνητές. Η ΑΜΚΕ «ΑΙΓΕΑΣ» πέρα των ανωτέρω, ήδη από τα πρώτα στάδια συνέδραμε με τη δημιουργία των αναγκαίων προσωρινών επιτόπιων υποδομών για τη συντήρηση και καταγραφή των κινητών αντικειμένων (containers), ενώ κατόπιν ανέλαβε και τη χρηματοδότηση της μελέτης μετατροπής του παλαιού στάβλου σε μουσείο/εκθεσιακό χώρο των βασιλικών αμαξών.

Η τοποθέτηση της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη

«Σας ευχαριστώ για τη σημερινή σας παρουσία σε αυτήν την κοινή Συνέντευξη Τύπου των Υπουργείων Πολιτισμού και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αντικείμενο της οποίας είναι η παρουσίαση τεσσάρων μελετών και αντίστοιχων έργων, που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος αποκατάστασης και αξιοποίησης του π. βασιλικού κτήματος Τατοΐου.

Οπως όλοι καλά γνωρίζετε, τα έργα ανάπλασης, που υλοποιούνται συστηματικά και εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος τα τελευταία χρόνια στο Τατόι, εντάσσονται στο πλαίσιο ολοκληρωμένου σχεδίου για τη μετατροπή του έως πρότινος εγκαταλελειμμένου κτήματος – που περιλαμβάνει δασική έκταση 42.000 στρεμμάτων αποτελούμενη από ιστορικό πυρήνα 1600 στρεμμάτων και περίπου 1200 στρέμματα καλλιεργειών – σε ενιαίο και πολυθεματικό περιαστικό χώρο Πρασίνου και πόλο πολλαπλών δραστηριοτήτων ψυχαγωγίας, αναψυχής, ιστορικής μνήμης, πολιτισμού, εκπαίδευσης, περιβαλλοντικής αγωγής και γνώσης. Ο στόχος αυτός προωθείται μέσω φιλικών προς το περιβάλλον υποδομών και παρεμβάσεων εντός του προστατευόμενου φυσικού τοπίου, που θα το καταστήσουν και θα το διατηρήσουν ελκυστικό για όλες τις κατηγορίες πολιτών και καθ’ όλη την διάρκεια του έτους, κατά τρόπο που θα αξιοποιεί πλήρως την πολιτιστική και κοινωνική αναπτυξιακή δυναμική του ενώ θα σέβεται και θα προστατεύει τον ιστορικό του χαρακτήρα και το φυσικό περιβάλλον, εξασφαλίζοντας παράλληλα τη μακροπρόθεσμη οικονομική του βιωσιμότητα και αειφορία.

Για τη χρηματοδότηση του εμβληματικού αυτού έργου για την Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, το Υπουργείο Πολιτισμού αξιοποιεί όλους τους διαθέσιμους εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, έχοντας διασφαλίσει περ. 49 εκ. € από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, 9.2 εκ. € από το ΕΣΠΑ 2014-2020, 1.2 εκ. € από το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, καθώς και αντίστοιχο ποσό κατ’ έτος από τον Τακτικό Προϋπολογισμό του ΥΠΠΟ για έργα και μελέτες στο πλαίσιο Μνημονίων Συνεργασίας με διαφόρους ερευνητικούς φορείς.

Ήδη, στο πλαίσιο των επιμέρους εργασιών εκτελούνται 17 εργολαβίες και 9 αυτεπιστασίες από πέντε Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού με προσωπικό 93 υπαλλήλων του ΥΠΠΟ, που αφορούν σε 37 κτήρια πολιτιστικού χαρακτήρα συνολικού εμβαδού περ. 8.500 τ.μ., χρονικού ορίζοντα ολοκλήρωσης στο τέλος του 2025. Στις εργασίες επιστημονικής τεκμηρίωσης συνδράμουν επίσης πολυάριθμοι επιστημονικοί φορείς και ερευνητές.

Παράλληλα, εξαιρετικά σημαντική – καθοριστική σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά ως προς την αμεσότητα και ταχύτητα αντιμετώπισης συγκεκριμένων αναγκών – υπήρξε και συνεχίζει να είναι η συνδρομή των ιδιωτών χορηγών μας ΑΜΚΕ «Αιγέας» του Θανάση και της Μαρίνας Μαρτίνου και το Ίδρυμα του Αθανασίου Λασκαρίδη.

Θα παρουσιαστούν:

Από πλευράς του Υπουργείου Πολιτισμού

• Η μελέτη συντήρησης και τα έργα αποκατάστασης και ανάδειξης του Ι.Ν. της Αναστάσεως, του βασιλικού μαυσωλείου και του κοιμητηρίου επί του λόφου Παλαιόκαστρο.
• Η μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης των κήπων του κύριου ανακτορικού συγκροτήματος. Το έργο έχει ήδη δημοπρατηθεί. Χρηματοδοτείται με 3.000.000 ευρώ από το ΤΑΑ και αναμένεται ανάδοχος ως το τέλος του μηνός.

Στο λόφο Παλαιόκαστρο, εντός του κτήματος Τατοΐου, ιδρύθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1880 το κοιμητήριο της Βασιλικής Οικογένειας, στο οποίο εν συνεχεία ανεγέρθηκε ο Ι.Ν. της Αναστάσεως. Λίγο πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατασκευάστηκε το Βασιλικό Μαυσωλείο. Η καθ’ ύλην αρμόδια Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ εκπόνησε τις μελέτες συντήρησης του διακόσμου του ναού της Αναστάσεως, του μαυσωλείου και των ταφικών μνημείων, ενώ παράλληλα υλοποίησε τις επεμβάσεις συντήρησης, οι οποίες θα παρουσιαστούν ακολούθως. Το έργο της αποκατάστασης του Μαυσωλείου είναι σε εξέλιξη.

Η διαμόρφωση των κήπων ξεκίνησε αμέσως μετά την αγορά του κτήματος από τον Γεώργιο Α’ το 1872 και εξελίχθηκε παράλληλα με την οικοδόμηση του Ανακτόρου. Το 1886 ολοκληρώθηκε το Ανάκτορο και το 1890 οι κήποι. Οι κήποι διαμορφώθηκαν στη νότια πλευρά του Ανακτόρου με θέα προς τον ελαιώνα, την Αθήνα και τον Σαρωνικό. Διπλή πλατιά μαρμάρινη σκάλα σε συμμετρική διάταξη οδηγεί στην κατώτερη στάθμη των κήπων. Ανάμεσα στις δύο κλίμακες διαμορφώνεται τεχνητός σπηλαιώδης χώρος (grotto). Από τη στάθμη αυτή και κάτω, διαμορφώνεται η κεντρική αλέα των κήπων και εκατέρωθεν, μονοπάτια σε διάταξη με ομόκεντρους κύκλους.

Το 1916 ξέσπασε η πρώτη μεγάλη πυρκαγιά που έπληξε το κτήμα, από την οποία διασώθηκαν το Ανάκτορο και οι κήποι. Το 1924-1926 ξεκίνησε η εφαρμογή δεκαετούς προγράμματος αναμόρφωσης και διαχείρισης των κήπων από την Ανωτέρα Δασολογική και Ανωτέρα Γεωπονική Σχολή. Τη δεκαετία του 50 έγινε η προσθήκη της κολυμβητικής δεξαμενής. Μετά την κατάργηση της βασιλείας στην Ελλάδα και την απαλλοτρίωση της βασιλικής περιουσίας μαζί με την επιμέλεια του Ανακτόρου διακόπηκε και αυτή των κήπων που δασώθηκαν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η δεύτερη μεγάλη πυρκαγιά του 2021 να συμπαρασύρει την καταστροφή τους μαζί με αυτή μεγάλου μέρους του υπόλοιπου δασικού μέρους του κτήματος.

Η μελέτη αποκατάστασης των κήπων πραγματοποιήθηκε από τους αρχιτέκτονες τοπίου Ε. Παγκάλου και τους συνεργάτες της, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα σχεδιασμού του έργου, την ιστορική τεκμηρίωση και υφιστάμενη κατάσταση, το ανάγλυφο και τη βλάστηση της περιοχής καθώς και τα κλιματικά δεδομένα, με έμφαση στη βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα του τοπίου.

Βασική παράμετρος σχεδιασμού υπήρξε το θεσμικό πλαίσιο για τη διατήρηση και αποκατάσταση ιστορικών κήπων όπως αυτό περιγράφεται στην Χάρτα της Φλωρεντίας (1982). Η κυρία Παγκάλου θα αναφερθεί εν συνεχεία αναλυτικότερα στις βασικές αρχές, τους στόχους και τις επιμέρους παραμέτρους της μελέτης αυτής.

Εκ μέρους του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, θα παρουσιαστούν:

• Η μελέτη αποκατάστασης της περιβάλλουσας βλάστησης και της ανάδειξης του βασιλικού κοιμητηρίου,
• Η μελέτη, τα έργα και οι δράσεις αποκατάστασης του Δασικού Οικοσυστήματος και του φυσικού τοπίου που περιβάλλει τον ιστορικό πυρήνα έκτασης 16.000 στρεμμάτων.

Η τοποθέτηση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρου Σκυλακάκη

«Με στόχο την πλήρη αποκατάσταση του δασικού τοπίου στο Τατόι, κάποιες από τις συντονισμένες πρωτοβουλίες που υλοποιούμε έχουν, ήδη, αποδώσει “καρπούς”, ενώ την ίδια ώρα δρομολογούμε μία σειρά, σημαντικών, πρόσθετων δράσεων. Μετά την πυρκαγιά τον Αύγουστο του 2021 στο Δάσος της Πάρνηθας, δηλαδή στην ευρύτερη περιοχή του Τατοΐου, έχουμε περάσει, πλέον, στη φάση της αναγέννησης και όπου χρειαστεί παρεμβαίνουμε με τεχνητή αναδάσωση, σε επιλεγμένες επιφάνειες.

Μεταξύ άλλων, η Δασική Υπηρεσία έχει, ήδη, υλοποιήσει αντιδιαβρωτικά έργα προστασίας του εδάφους, καθώς και συντήρησης του δασικού, οδικού δικτύου. Αξιοποιώντας πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας υλοποιούμε έργα πρόληψης δασικών πυρκαγιών, με δημιουργία στεγασμένων, αντιπυρικών ζωνών και απομάκρυνσης υπολειμμάτων υλοτομίας, ενώ παράλληλα λαμβάνουν χώρα και πρωτοβουλίες απόληψης ιστάμενης καμένης ξυλείας. Σημαντικές δράσεις σε αυτήν την κατεύθυνση διενεργούνται μέσω του Εθνικού Σχεδίου Αναδάσωσης – Πρόγραμμα Προστασίας Δασών – Anti NERO II, που αφορά στην αντιπυρική προστασία των δασικών περιοχών.

Στο πλαίσιο αυτού, συμπεριλαμβάνονται εργασίες ειδικών, δασοτεχνικών έργων για τον καθαρισμό των δασών και δασικών εκτάσεων, καθώς και για τη συντήρηση του δασικού, οδικού δικτύου και των αντιπυρικών ζωνών. Ταυτόχρονα, ειδικά όσον αφορά στο κοιμητήριο του κτήματος Τατοΐου, που αποτελεί μέρος αυτού του ιστορικού τόπου, αποσκοπούμε στην ανασύσταση του φυσικού περιβάλλοντος. Στόχος μας είναι η αποκατάσταση ιστορικών τοπόσημων, η βελτίωση των συνθηκών αντιπυρικής προστασίας, μέσω χειρισμών της βλάστησης και η ανάδειξη των μνημείων του κοιμητηρίου. Το “νέο Τατόι”, όπως αυτό θα διαμορφωθεί με τις πρωτοβουλίες που λαμβάνουμε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, θα αποτελέσει έργο “πνοής” για τη χώρα μας, καθώς συνδυάζει την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, με την αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος και την ήπια και ποιοτική, τουριστική ανάπτυξη».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News