Ενας άνδρας, κατά δήλωσή του, μαθαίνει ότι η κόρη του βιαζόταν επί χρόνια από τον γαμπρό του. Παίρνει την καραμπίνα και τον σκοτώνει. Παραδίδεται στην αστυνομία. Θα πάει φυλακή. Η δικαιοσύνη, στο μυαλό πολλών, έχει θριαμβεύσει. Ολα τα εγκλήματα τιμωρήθηκαν. Και το «άδικο» και το «δίκαιο», αν υποθέσουμε ότι υπάρχει δίκαιο έγκλημα. Η αρένα ζητωκραυγάζει.

Η αυτοδικία είναι ίσως η ύψιστη μορφή ανομίας, όσο ηθικά «δικαιολογημένη» και αν είναι. Διότι καταργεί ολόκληρο το νομικό σύστημα, έναν από τους βασικούς πυλώνες του πολιτισμού μας: το θύμα της αυτοδικίας δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να περάσει από δίκη, να υπερασπιστεί τον εαυτό του, να αποδειχθεί εάν όντως είχε διαπράξει το αδίκημα για το οποίο τιμωρήθηκε από τον θύτη, να λάβει την ποινή που η κοινωνία έχει συναποφασίσει ότι του αναλογεί.

Παραμένει άγνωστο αν ο γαμπρός του θύτη πράγματι βίαζε την κόρη του ή όχι. Και θα παραμείνει άγνωστο, διότι η μία πλευρά εκλείπει πλέον και δεν θα μάθουμε ποτέ τη θέση της. Εστω ότι το έκανε. Το λέω με κάπως βαριά καρδιά, διότι ακόμη και αυτό το «έστω» αποδίδει καταδίκη χωρίς έννομη διαδικασία. Εστω, όμως, ότι το έκανε. Ο βιασμός δεν τιμωρείται με θανατική ποινή στην Ελλάδα, κανένα αδίκημα δεν τιμωρείται με θανατική ποινή στην Ελλάδα. Εχουν δοθεί μάχες για να περάσουμε σε εκείνη την πλευρά του κόσμου που δεν τιμωρεί κανέναν και σε καμία περίπτωση με τη θανατική ποινή. Είναι μείζον αυτό.

Πώς μπορούμε, λοιπόν, να επικροτούμε την υπέρβαση αυτής της πραγματικότητας και να τη χειροκροτούμε; Αυτό είναι το ένα. Υπάρχουν άνθρωποι που ζητούν μετ’ επιτάσεως την επαναφορά της θανατικής ποινής κάθε φορά που γίνεται ένα αποτρόπαιο έγκλημα, λες και υπάρχουν εγκλήματα που δεν είναι αποτρόπαια. Οι ίδιοι θα βγουν στα κάγκελα όταν η Σαουδική Αραβία εκτελέσει 50 ανθρώπους επειδή κατά την άποψή της διέπραξαν ένα αποτρόπαιο έγκλημα.

Ναι, στο δικό μας σύστημα αξιών το να πεις καραγκιόζη τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν δεν είναι αποτρόπαιο, στο δικό τους, όμως, είναι. Κατά τον ίδιο τρόπο που στο δικό μας σύστημα αξιών είναι αποτρόπαιο να κόβεις κεφάλια δημοσίως, ενώ στο δικό τους είναι απολύτως θεμιτό, έως και απολαυστικό.

Οταν, λοιπόν, θεωρούμε ότι το δικό μας σύστημα αξιών είναι καλύτερο –αλλιώς δεν θα το είχαμε επιλέξει–, δεν μπορείς να το υπερασπίζεσαι ad hoc. Τώρα κόβεις κεφάλι επειδή το έγκλημα που διεπράχθη έχει –κατά την άποψή σου– 9/10 βαθμό αποτροπιασμού. Δεν έχει καμία σημασία ο βαθμός αποτροπιασμού της κοινής γνώμης, παρά μόνο για την ίδια την κοινή γνώμη. Σημασία έχει αν θέλουμε ένα νομικό σύστημα με αρχή, μέση και τέλος ή αν θέλουμε να κάνει καθένας ό,τι θέλει.

Η αυτοδικία προκύπτει από πολλούς παράγοντες. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο νομικό σύστημα είναι ένας από αυτούς, αλλά δεν είναι ο μόνος. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι ποινές (για τα πάντα) είναι πολύ χαμηλές και ιδανικά θα ήθελαν να συλλαμβάνονται οι πάντες μόλις υπάρχει υπόνοια ότι διέπραξαν ένα αδίκημα, και να σαπίζουν στη φυλακή για πάντα. Εκτός από όταν διαπράττουν κάποιο αδίκημα οι ίδιοι…

Πράγματι, το νομικό σύστημα δεν είναι αδιάβλητο, αυτό όμως λειτουργεί με πολλούς τρόπους: Διαβάστε την ιστορία του Γκλιν Σίμονς, ο οποίος είχε καταδικαστεί πριν από 48 χρόνια εις θάνατον, παρέμεινε όλον αυτόν τον καιρό στη φυλακή και τελικά αποδείχθηκε ότι η καταδίκη του οφειλόταν σε δικαστική πλάνη. Η πιθανότητα δικαστικής πλάνης, καθόλου σπάνια, είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που καταργήθηκε η θανατική ποινή.

Από την άλλη, ο άνθρωπος που σκότωσε πριν από λίγες ημέρες την έγκυο γυναίκα στην Καλαμαριά είχε τέσσερις καταδίκες για ενδοοικογενειακή βία και ήταν έξω ανενόχλητος. Και αυτό δεν ήταν τόσο λάθος του νομικού συστήματος, όσο της αστυνομίας.

Το νομικό μας σύστημα, λοιπόν, δεν είναι τέλειο, απέχει πολύ από αυτό, όμως η λύση δεν είναι να το παρακάμπτουμε και να βγαίνουμε στους δρόμους με τις καραμπίνες. Λίγο να παρακολουθήσεις τις αντιδράσεις στα κάθε λογής αδικήματα, θα διαπιστώσεις ότι καθένας μας έχει έναν πολύ διαφορετικό «τιμωρητικό κώδικα» στο μυαλό του.

Για κάποιους πρέπει να παλουκώνονται δημόσια οι βιαστές. Για κάποιους άλλους να γδέρνονται ζωντανοί οι ληστές. Για κάποιους τρίτους πρέπει να σταυρώνεται ανάποδα όποιος τους κορνάρει στη διάβαση. Κανένας μας δεν είναι κατάλληλα καταρτισμένος, όμως, για να ορίσει τις ποινές που πρέπει να αποδίδονται σε κάθε αδίκημα.

Ούτε και τα ελαφρυντικά που πρέπει να συνυπολογίζονται, τις πιθανότητες που έχει ένας άνθρωπος να σωφρονιστεί, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διεπράχθη το αδίκημα και ένα βουνό ακόμη παραμέτρων.

Η στάση της κοινωνίας όταν διαπράττεται ένα αδίκημα είναι κατά κανόνα αυτή του virtue signaling: όσο πιο πολύ αγανακτώ και ουρλιάζω και ζητάω κρεμάλες, τόσο πιο πολύ δείχνω πόσο ενάρετος και ηθικός είμαι ο ίδιος.

Μόνο που ενάρετους και ηθικούς δεν μας κάνουν οι εξωδικαστικές τιμωρίες και οι κρεμάλες. Αν ρίξουμε μια πολύ γρήγορη ματιά στην ανθρώπινη Ιστορία, εξωδικαστικές κρεμάλες έστηναν πάντα οι εντελώς κατά φαντασίαν ηθικοί, που στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά μιας ή άλλης μορφής Κου Κλουξ Κλαν. Αυτοδικίες έκαναν και αυτοί όταν τράβαγαν τους μαύρους από τα κελιά και τους λιντσάριζαν.

Η Δικαιοσύνη φθίνει, απαξιώνεται και τελικά παρακάμπτεται εκεί όπου εκλείπει η δημοκρατία. Χέρι χέρι πάνε αυτά. Αν δεν μας ικανοποιεί η Δικαιοσύνη μας, θα πρέπει να το δούμε και να το κουβεντιάσουμε και να φωνάξουμε και γενικά να κάνουμε ό,τι θέλετε.

Για να τη βελτιώσουμε όμως, όχι για να την καταργήσουμε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News