Κάτι φαίνεται να αλλάζει στις διαθέσεις της κοινής γνώμης και η κινητικότητα αυτή σφραγίζεται από την πορεία προς τη συμπλήρωση μισού αιώνα ζωής της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Για πρώτη φορά οι μετρήσεις καταγράφουν πλειοψηφικά ρεύματα που μπορούν να στηρίξουν ώριμες, εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις.

Το πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του Πρωθυπουργού έδειξε σαφώς προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ στις διορθωτικές κινήσεις της Τετάρτης, κάποιοι –ιδίως μεταξύ των υποστηρικτών του κ. Μητσοτάκη από το μεταρρυθμιστικό Κέντρο– διέγνωσαν και το στοιχείο των ισορροπιών.

Αναλυτές και πολιτικοί επιστήμονες εκτιμούν ότι η κυβέρνηση έχει το 2024 μια μοναδική ευκαιρία να παρακολουθήσει ιδεολογικά και πολιτικά την αλλαγή που συντελείται, η οποία ξεφεύγει ανά περίπτωση από τις κομματικές γραμμές. Η κατανόηση αυτών των διαπιστώσεων απαιτεί μια σύντομη αναδρομή στις προηγούμενες δεκαετίες, πριν φτάσουμε στις μεταρρυθμίσεις της φετινής χρονιάς.

Οι μειοψηφίες με ισχυρή φωνή, ακόμη και όταν υπερασπίζονταν δικά τους συντεχνιακά συμφέροντα (υπό τον μανδύα της κοινωνικής δικαιοσύνης), αποτέλεσαν επί δεκαετίες το κατεξοχήν πλειοψηφικό ρεύμα της Μεταπολίτευσης. Γιατί στην πράξη οι αντιδράσεις τους υιοθετούνταν από την πλειοψηφία, ενίοτε υπό τον φόβο ενός ντόμινο αλλαγών που θα έπληττε και τη δική τους θέση. Ο φόβος ήταν να μην αλλάξει το status quo, η κατάσταση των πραγμάτων.

Ετσι, οι κυβερνήσεις έκαναν πίσω, ακόμη και όταν ήταν απολύτως τεκμηριωμένο με αριθμούς και στοιχεία ότι οι αλλαγές ήταν αναγκαίες και εν τέλει προστατευτικές απέναντι σε μεγαλύτερα δεινά. Ενα παράδειγμα είναι ο νόμος Γιαννίτση για το Ασφαλιστικό. Αν είχε περάσει, θα είχαμε αποφύγει πολλές περικοπές της περασμένης δεκαετίας, ίσως και το ίδιο το μνημόνιο.

Ο αυτοματισμός αυτός, που υπήρξε πανίσχυρος στα λεγόμενα «ευτυχισμένα χρόνια» της Μεταπολίτευσης μέχρι το 2008, κόπηκε βίαια από τη χρεοκοπία της περιόδου 2009-2010. Το status quo, η προηγούμενη κατάσταση των πραγμάτων, δεν κατέρρευσε απλώς: θρυμματίστηκε. Αν το ένα εικοστό (αν όχι το ένα πεντηκοστό) από τα μέτρα που επιβλήθηκαν υπό τον φόβο της συνολικής κατάρρευσης είχε προωθηθεί πριν, όταν ζούσαμε ακόμη τα «ευτυχισμένα χρόνια», οι κυβερνήσεις ήταν βέβαιο ότι θα έπεφταν πριν αυτά ψηφιστούν.

Ωστόσο, 15 χρόνια μετά τη χρεοκοπία του 2009 τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν. Η εξέλιξη αυτή, που έρχεται μετά τη βία της περασμένης δεκαετίας –της βάρβαρης λιτότητας, που πλήρωσαν κυρίως οι αδύναμοι, και του ακραία διχαστικού πολιτικού λόγου– επηρεάζει όχι μόνο τις δυνατότητες της κυβέρνησης, αλλά και την αποτελεσματικότητα των αντιπολιτευτικών επιχειρημάτων – ακόμη κι αν οι επιμέρους επισημάνσεις είναι σωστές. Γιατί κάτι συμβαίνει με τη γλώσσα που χρησιμοποιούν.

Οι εκφράσεις του παραδοσιακού «ενάντια», συντεχνιακού ή μη, δεν συγκινούν πια όπως παλιά. Μάλιστα, για πολλούς, οι εκφραστές αυτού του λόγου –«λαίλαπα», «οδοστρωτήρας», «γκρεμίζουν», «καταλύουν κάθε έννοια» κ.λπ.– μοιάζουν να αναμασούν τα «ρητορικά χαλίκια» μιας άλλης εποχής.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του ότι η κυβέρνηση θα εστιάσει στις μεταρρυθμίσεις στην Υγεία, στην Παιδεία και στο Κράτος. Με πρώτες τον νόμο για τα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια και τις αλλαγές στους ποινικούς κώδικες. Παράλληλα, το Μαξίμου φαίνεται να ζυγίζει πότε θα φέρει προς ψήφιση τον νόμο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών.

Σημειώνοντας ότι το κύμα των αλλαγών «σίγουρα θα ξεβολέψει μερικούς, όμως τελικά θα ευνοήσει τους πολλούς», ο κ. Μητσοτάκης εμφανίζεται αποφασισμένος να «σπάσει αβγά».

«Γνωρίζω καλά ότι έχουμε να αναμετρηθούμε με ριζωμένες παθογένειες και με την αγκύλωση της γραφειοκρατίας. Με την αδράνεια και τον συντεχνιακό ωχαδερφισμό (…) Γι’ αυτό και απαιτείται ένα ορμητικό κύμα αλλαγών» ανέφερε την Πρωτοχρονιά ο πρωθυπουργός.

Αν ζούσαμε ακόμη στα «ευτυχισμένα χρόνια» έως το 2008, οι περισσότεροι πολιτικοί αναλυτές θα έλεγαν ότι με τέτοιες εξαγγελίες η οποιαδήποτε κυβέρνηση δεν θα έβρισκε μετά από λίγο μαντήλι να κλάψει. Ωστόσο, οι μετρήσεις κοινής γνώμης έδειξαν και δείχνουν κάτι διαφορετικό:

♦ Για τη φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών, όπου η κυβέρνηση πήγε κόντρα στο παραδοσιακό της ακροατήριο (δικηγόρους, γιατρούς κ.λπ.), δημοσκόπηση της Pulse (21-23/11 για τον ΣΚΑΪ) έδειξε ότι το 59% ήταν θετικά διακείμενο:

Η γλώσσα των αντιδράσεων, κυρίως από τους δικηγόρους, που ανέφεραν ότι «οδηγείται σε εξόντωση το δικηγορικό σώμα στην Ελλάδα», δεν συντονίστηκε με το κοινό αίσθημα. Ιδίως με αυτό των μισθωτών και των συνταξιούχων, που δεν μπορούν να κρύψουν τα εισοδήματά τους. Εγινε σειρά βελτιώσεων από τον υπουργό Οικονομικών Κωστή Χατζηδάκη και το νέο σύστημα φορολόγησης ψηφίστηκε με 158 «ναι».

♦ Για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, σε πρόσφατη δημοσκόπηση (Pulse, 18-20 Δεκεμβρίου για τον ΣΚΑΪ) οι απαντήσεις απεικονίζουν τη συνθετότητα του ζητήματος που θα μας απασχολήσει τις επόμενες εβδομάδες. Στην ερώτηση «πώς αντιμετωπίζετε τη λειτουργία μη κρατικών ανώτατων ιδρυμάτων» το 47% απάντησε «σίγουρα/μάλλον θετικά», ενώ το 40% «σίγουρα/μάλλον αρνητικά». Στο ερώτημα «Λειτουργία μη κρατικών ανώτατων ιδρυμάτων: Με ποια τοποθέτηση συμφωνείτε περισσότερο;», το 26% απάντησε «θα προτιμούσε να επιτραπεί», το 28% «δεν έχω πρόβλημα αν επιτραπεί» (σύνολο 54%) ενώ το 30% «θα επιθυμούσα να μην επιτραπεί»:

Είναι, προφανώς, πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα, καθώς οι περισσότεροι πολίτες δεν έχουν ενημερωθεί για τις προτεινόμενες αλλαγές. Πολλά θα κριθούν από τη διαδικασία της διαβούλευσης, τις λεπτομέρειες της ρύθμισης, που έχουν μεγάλη σημασία, και τις θέσεις που θα λάβουν κόμματα και φορείς. Ωστόσο, οι αντιδράσεις που ήδη άρχισαν με την παραδοσιακή, ισοπεδωτική γλώσσα της Μεταπολίτευσης είναι πιο πιθανό να ενισχύσουν παρά να πλήξουν τις αλλαγές. Ενώ υπάρχει και ο κίνδυνος τα συνθήματα να σκεπάσουν σημαντικές αντιρρήσεις, επισημάνσεις και διορθώσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν το νομοσχέδιο.

♦ Για τον γάμο των των ομόφυλων ζευγαριών, έρευνα του κορυφαίου αμερικανικού κέντρου Pew Research Center σε 32 χώρες έδειξε ότι η κοινή γνώμη στην Ελλάδα είναι διχασμένη. Το 49% τάσσεται κατά, το 48% υπέρ:

Στο τελευταίο αυτό ζήτημα, που αφορά ανθρώπινο δικαίωμα, η εξέταση των δημοσκοπήσεων έχει νόημα σε ό,τι αφορά τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει η κυβέρνηση – είναι προφανές ότι για κάθε φιλελεύθερο άνθρωπο το ζήτημα δεν μπαίνει στη ζυγαριά.

Σε πολιτικό και κοινοβουλευτικό επίπεδο, που έχει προφανώς σημασία για να ψηφιστεί όταν έρθει ο νόμος, οι αντιδράσεις δεν θα προέλθουν από τα συντεχνιακά αντανακλαστικά της Μεταπολίτευσης. Οι ρίζες εδώ είναι βαθύτερες, πάνε πολύ πιο πίσω, γι’ αυτό και η τομή για ένα κεντροδεξιό κόμμα της Ελλάδας είναι πιο φιλόδοξη από τις άλλες μεταρρυθμίσεις, άρα και πιο δύσκολη.

Οι δυνάμεις που ήδη αντιδρούν θα βρουν υποστηρικτές και εντός του κυβερνώντος κόμματος. Ερχονται από μακριά: ακολουθούν μια γραμμή από τα βάθη του χρόνου, η οποία συνδέει τον συντηρητισμό με την Εκκλησία και την ψηφοθηρική/πελατειακή εκμετάλλευση από κομματάρχες, επιτήδειους, ακόμη και απατεώνες, εδώ και αιώνες.

Είναι βέβαιο ότι εντός της ΝΔ θα υπάρξουν διαφοροποιήσεις, ωστόσο η μεταρρύθμιση μπορεί να περάσει με τη στήριξη των άλλων κομμάτων. Και εδώ η αντίδραση του «παλιού» (με τις ακρότητες και τις γραφικότητες που αναμένονται) μπορεί να βοηθήσει το «νέο». Δηλαδή στην πρόοδο μέσα από τη διαμόρφωση πλειοψηφιών στη Βουλή και στην κοινή γνώμη (έστω και οριακά), μια δυνατότητα που ήδη αχνοφαίνεται σε μετρήσεις ελληνικών εταιρειών δημοσκοπήσεων.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News