Ποιος είπε ότι η Ελλάδα δεν εξάγει τίποτα; Τα τουριστικά έξοδα λογίζονται ως εξαγωγές υπηρεσιών και επηρεάζουν θετικά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας μας. Επομένως, η Ελλάδα εξάγει πρωτίστως τουριστικές υπηρεσίες.

Παρότι ο υπερτουρισμός έχει γίνει πια ένα βασικό σημείο ανησυχίας, λόγω των επιπτώσεών του στο περιβάλλον και στις τιμές των ενοικίων (εξαιτίας κυρίως του Airbnb), αλλά και λόγω των συνθηκών εργασίας για όσους δουλεύουν σεζόν, είναι απολύτως απαραίτητος για την οικονομία μας.

Τι θα γινόταν αν ξαφνικά σταματούσε η ροή ξένων τουριστών; Το ερώτημα αυτό εξετάζει η βρετανική Telegraph αξιολογώντας τα χαρακτηριστικά της Ελλάδας και τεσσάρων ακόμη χωρών της Ευρώπης, οι οποίες στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό.

Ας δούμε τα στοιχεία ανά χώρα όπως τα συγκέντρωσε η βρετανική εφημερίδα, αλλά και τις υποθέσεις για τις χώρες που θα άντεχαν και χωρίς τον τουρισμό:

♦ Ελλάδα. Ο τουρισμός αποτελεί τον αιμοδότη της ελληνικής οικονομίας, αντιπροσωπεύοντας περίπου το ένα πέμπτο του ΑΕΠ (18,5%). Περίπου 800.000 άνθρωποι εργάζονται στον τομέα, ο οποίος εκτιμάται ότι απέφερε έσοδα 39,2 δισ. ευρώ το 2023, πολύ κοντά στα 40,8 δισ. ευρώ του 2019.  Το ζήτημα στο οποίο στέκεται η Telegraph είναι η ανησυχία για το περιβάλλον στα τουριστικά μας νησιά. Αναφέρει ως παράδειγμα τη Σαντορίνη, που έχει μόλις 15.000 κατοίκους, αλλά μπορεί να δέχεται έως και δύο εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως – το 90% του ΑΕΠ της προέρχεται από το ταξιδιωτικό εμπόριο.

Ο Γιώργος Σαρελάκος, ιδρυτής και πρόεδρος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Aegean Rebreath, δηλώνει στη βρετανική εφημερίδα ότι «η Ελλάδα έχει αναπτύξει ένα μη βιώσιμο μοντέλο». Στέκεται, μεταξύ άλλων, στους κινδύνους για το θαλάσσιο περιβάλλον, στην καταπάτηση των ακτών, στα τεράστια κρουαζιερόπλοια που σταθμεύουν σε μικρά νησιά και στην υπερκατανάλωση πλαστικών μίας χρήσης.

ΕΛΛΑΔΑ

Ετήσιος αριθμός τουριστών: 26,5 εκατ.

Τουρισμός ως ποσοστό του ΑΕΠ: 18,5%

Προέλευση τουριστών:

• Βρετανία 14%
• Γερμανία 14%
• Βουλγαρία 10%
• Ιταλία 6%
• Γαλλία 6%

Αλλες εξαγωγές: Προϊόντα πετρελαίου, προϊόντα αλουμινίου, φάρμακα, βαμβάκι, τυρί, ελαιόλαδο

Η Telegraph υπενθυμίζει ότι οι τουριστικές ροές προς την Ελλάδα γνώρισαν μεγάλη άνθηση μετά την Αραβική Ανοιξη, καθώς ο τουρισμός σταμάτησε στον Λίβανο, στην Τυνησία, στη Συρία, στη Λιβύη και, για ένα διάστημα, στο Μαρόκο και στην Τουρκία. Ωστόσο, επισημαίνει ότι «χωρίς καμία βελτίωση στις υποδομές, τα 10 εκατομμύρια τουρίστες το 2010 εκτοξεύτηκαν σε περισσότερους από 30 εκατομμύρια επισκέπτες μέχρι το 2019». 

«Χωρίς τον τουρισμό, πολλοί έλληνες νησιώτες θα μετανάστευαν στην ηπειρωτική χώρα για εργασία. Αλλά το ποσοστό ανεργίας της Ελλάδας, που ανέρχεται στο 9,6% (σ.σ.: τον Οκτώβριο του 2023), σημαίνει ότι μόνο ένας ελάχιστος αριθμός θα έβρισκε σταθερή εργασία. Πολλοί θα προσπαθούσαν να φύγουν στο εξωτερικό, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν», σημειώνεται στο δημοσίευμα.

H βρετανική εφημερίδα τονίζει επίσης ότι, με εξαίρεση την Αθήνα «και μία ή δύο ακόμη άλλες πόλεις, σχεδόν το σύνολο του δικτύου των αεροδρομίων, των δρόμων, των ξενοδοχείων και των υποδομών λιανικού εμπορίου της Ελλάδας είναι προσανατολισμένο στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών». Σε περίπτωση διακοπής της ροής ξένων τουριστών «τα ξενοδοχεία θα μπορούσαν ίσως να μετατραπούν σε γηροκομεία ή φθηνά, μικρά διαμερίσματα».

Ωστόσο, όπως σημειώνει στην εφημερίδα o Χαβιέ Φοντ, ειδικός στον βιώσιμο τουρισμό στη Σχολή Διοίκησης Φιλοξενίας και Τουρισμού του Πανεπιστημίου του Σάρεϊ, «αν η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να επαναχρησιμοποιήσει τις υποδομές για άλλους οικονομικούς σκοπούς, η οικονομία της θα κατέρρεε λόγω της μετάδοσης των επιπτώσεων σε όλες τις άλλες πτυχές των δραστηριοτήτων της».

♦ Ισπανία. Η Ισπανία είναι μια τουριστική υπερδύναμη, τονίζει η Telegraph. Το 2022 την επισκέφθηκαν 15,1 εκατομμύρια Βρετανοί, ενώ πιθανώς σύντομα η χώρα θα επιστρέψει στα επίπεδατου 2019: 83,7 εκατομμύρια επισκέπτες σε έναν χρόνο. Βιώνει, φυσικά, και αυτή τις επιπτώσεις του υπερτουρισμού. Για παράδειγμα, πολλοί νέοι στη Βαρκελώνη που βγάζουν 1.000 ευρώ τον μήνα από τη δουλειά τους ζουν ακόμα με τους γονείς τους καθώς τα νοίκια είναι απλησίαστα.

ΙΣΠΑΝΙΑ

Ετήσιος αριθμός τουριστών: 71,6 εκατ.

Τουρισμός ως ποσοστό του ΑΕΠ: 13,6%

Προέλευση τουριστών:

• Βρετανία 20%
• Γαλλία 14%
• Γερμανία 14%
• Ιταλία 6%
• Ολλανδία 5%

Αλλες εξαγωγές: Αυτοκίνητα, προϊόντα πετρελαίου, φάρμακα, κρασί, ελαιόλαδο

«Χωρίς τουρισμό, τι θα πουλούσε η Ισπανία στον κόσμο;», θέτει το ερώτημα η βρετανική εφημερίδα. Είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ελαιολάδου και ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός κρασιού παγκοσμίως, αλλά η γεωργία συνεισφέρει συνολικά κάτω από το 3% του ΑΕΠ.

Το ποσοστό ανεργίας της Ισπανίας, 11,5%, είναι το υψηλότερο στην ΕΕ. Σχεδόν τρία εκατομμύρια Ισπανοί εργάζονται σήμερα στον τουρισμό, περισσότεροι από ό,τι το 2019. Χωρίς τον τουρισμό θα υπήρχαν σοβαρά προβλήματα στην αγορά εργασίας, οι αλυσίδες εφοδιασμού θα κατέρρεαν και οι τοπικές οικονομίες στις τουριστικές περιοχές και στα νησιά θα σταματούσαν να λειτουργούν, τονίζει η Telegraph.

♦ Ιταλία. Πριν από 30 χρόνια η Ιταλία ήταν ένας προορισμός για πλούσιους. Το Αμάλφι, το Κάπρι και η Βενετία ήταν αριστοκρατικά και ακριβά μέρη που βλέπαμε στις ταινίες του Τζέιμς Μποντ. «Η Ryanair τα άλλαξε όλα αυτά, με εναλλακτικά αεροδρόμια, όπως το Τρεβίζο για τη Βενετία και το Μπέργκαμο για το Μιλάνο. Τα Airbnb καταλύματα έκαναν τις επισκέψεις πιο προσιτές», σημειώνει η Telegraph.

ΙΤΑΛΙΑ

Ετήσιος αριθμός τουριστών: 50 εκατ.

Τουρισμός ως ποσοστό του ΑΕΠ: 10,2%

Προέλευση τουριστών:

• Γερμανία 23%
• Γαλλία 16%
• Βρετανία 9%
• Αυστρία 8%
• Ελβετία 7%

Αλλες εξαγωγές: Προϊόντα πετρελαίου, αυτοκίνητα, ηλεκτρικές συσκευές, τρόφιμα, ρούχα, τσάντες

Η Βενετία έγινε το σημείο μηδέν του υπερτουρισμού. Η πλατεία του Αγίου Μάρκου και η γέφυρα του Ριάλτο έγιναν μαγνήτες για όσους αναζητούν το κατάλληλο σημείο για μια φωτογραφία που θα ανεβεί στο Instagram: εισρέουν κατά χιλιάδες για σύντομη διαμονή και για να προσθέσουν στο «ιστορικό» τους διάσημες τοποθεσίες.

Μετά από πιέσεις της UNESCO, το 2021 τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση εισόδου μεγάλων κρουαζιερόπλοιων στη Βενετία. Το 2024 η πόλη θα εφαρμόσει δοκιμαστικά ένα σύστημα επιβολής τέλους 5 ευρώ για την είσοδο των ημερήσιων εκδρομέων.

Εξαρτάται η Ιταλία από τον τουρισμό; Οχι απολύτως, αλλά ο εθνικός προϋπολογισμός για την Υγεία ισούται με τα έσοδά της από τον διεθνή τουρισμό, σημειώνει η βρετανική εφημερίδα. Αλλωστε, μακριά από τις πόλεις και τις παραθαλάσσιες περιοχές, η Ιταλία εξακολουθεί να έχει πολύ φτωχές περιοχές.

♦ Πορτογαλία. Οι φθηνές πτήσεις απογείωσαν τον τουρισμό και στην Πορτογαλία. Ιδίως για τους τουρίστες του Ηνωμένου Βασιλείου, η Λισαβόνα έγινε ένας δημοφιλής προορισμός διακοπών για το Σαββατοκύριακο. Τα έσοδα από τον τουρισμό φτάνουν πλέον 38 δισ. ευρώ και αντιστοιχούν στο 15,8% του ΑΕΠ, καθιστώντας την Πορτογαλία μια από τις πιο εξαρτημένες από τον τουρισμό χώρες της Ευρώπης, υπογραμμίζει η Telegraph. Ο τομέας δημιούργησε 83.000 περισσότερες θέσεις εργασίας το 2023 και έφτασε τις 921.000 θέσεις εργασίας σε εθνικό επίπεδο.

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Ετήσιος αριθμός τουριστών: 16,2 εκατ.

Τουρισμός ως ποσοστό του ΑΕΠ: 15,8%

Προέλευση τουριστών:

• Ισπανία 16%
• Γαλλία 12%
• Βρετανία 11%
• Γερμανία 8%
• ΗΠΑ 8%

Αλλες εξαγωγές: Αυτοκίνητα, προϊόντα πετρελαίου, κλωστοϋφαντουργία και ένδυση, προϊόντα φελλού, κρασί

Αντιδράσεις στον υπερτουρισμό σημειώθηκαν; Ασφαλώς. Υπήρξαν εκκλήσεις για τον έλεγχο της αύξησης των ροών. Σε ορισμένες πόλεις επιβλήθηκε τουριστικό τέλος 1-2 ευρώ στα καταλύματα για τη στήριξη του καθαρισμού των δρόμων. Στους παραθεριστές μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο για την αναπαραγωγή δυνατής μουσικής: τα ατομικά πρόστιμα ξεκινούν από 200 ευρώ το άτομο.

Η οικονομία θα άντεχε χωρίς τους τουρίστες; Το 2020, τα έσοδα της Πορτογαλίας από τον τουρισμό μειώθηκαν κατά 49%, λόγω της πανδημίας οδηγώντας σε σημαντική συρρίκνωση του ΑΕΠ. Επίσης, σύμφωνα με το ΔΝΤ, ο τουρισμός συνέβαλε σημαντικά στην έξοδο της Πορτογαλίας από τη διεθνή κρίση και το μνημόνιο της περασμένης δεκαετίας. Η βρετανική εφημερίδα επισημαίνει ότι ενώ το κέντρο της Λισαβόνας είναι γεμάτο από τουρίστες, στα περίχωρα υπάρχουν φτωχογειτονιές. «Χωρίς τον τουρισμό ολόκληρη η περιοχή Αλγκάρβε, στην νότια ακτή της Πορτογαλίας, θα γινόταν μια παραθαλάσσια παραγκούπολη» υποστηρίζει η Telegraph.

♦ Γαλλία. Με ΑΕΠ γύρω στα 3 τρισ. ευρώ, η Γαλλία είναι η έβδομη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Είναι επίσης ένας σημαντικός τουριστικός «παίκτης», με το Παρίσι να έχει καθιερωθεί ως η πόλη με τις περισσότερες επισκέψεις στον κόσμο. Η Γαλλία είναι συνήθως πρώτη ή δεύτερη στην Ευρώπη σε αριθμό επισκεπτών. Τον Ιούνιο του 2023, η Ολιβιά Γκρεγκουάρ, υπουργός Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, Εμπορίου και Τουρισμού, ανακοίνωσε σχέδιο για τη ρύθμιση της ροής των επισκεπτών, λέγοντας ότι ο υπερτουρισμός απειλεί «το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής των ντόπιων και τις εμπειρίες των επισκεπτών του». Η Γαλλία προωθεί τα ταξίδια με τρένο και «ενθαρρύνει» τις επισκέψεις σε λιγότερο γνωστούς προορισμούς.

ΓΑΛΛΙΑ

Ετήσιος αριθμός τουριστών: 81,7 εκατ.

Τουρισμός ως ποσοστό του ΑΕΠ: 8,2%

Προέλευση τουριστών:

• Γερμανία 17%
• Βέλγιο 13%
• Βρετανία 13%
• Ιταλία 9%
• Ισπανία 8%

Αλλες εξαγωγές: Αεροσκάφη, αμυντική βιομηχανία, κρασί, φάρμακα, καλλυντικά

Λόγω της πανδημίας χάθηκαν 193.000 θέσεις εργασίας και άνοιξε μια οικονομική τρύπα άνω των 100 δισ. ευρώ, γεγονός που κατέδειξε ότι ακόμη και σε μια πολύπλευρη οικονομία των 3 τρισ. ευρώ ο τουρισμός είναι σημαντικός, επισημαίνει η Telegpraph.

Γράφοντας στη Le Monde, ο γάλλος κοινωνιολόγος Ζαν Βιάρντ υποστήριξε ότι ο τουρισμός είναι η ατμομηχανή του πολιτισμού και το Παρίσι είναι ένα «τεράστιο κέντρο αναψυχής» που μοιράζονται κάτοικοι και τουρίστες, διατυπώνοντας έτσι την ανησυχία του για το τι θα συνέβαινε χωρίς αυτή τη διάσταση.

Τα συμπεράσματα 

Η Telegraph συμπεραίνει ότι «ο υπερτουρισμός μπορεί να κάνει τις πόλεις αβίωτες για τους ντόπιους, να μολύνει τις παραλίες και τις θάλασσες και να καταστρέψει όσα ο τουρισμός προορίζεται να προωθήσει: την αυθεντικότητα, τη γαλήνη, την ασφάλεια και τη διασκέδαση. Αλλά αν αφαιρέσετε τον τουρισμό από την Ευρώπη, οι οικονομικές επιπτώσεις θα είναι τεράστιες».

Οι τουρίστες ξοδεύουν χρήματα για πτήσεις, ξενοδοχεία, φαγητό, ποτό, διασκέδαση, τοπικές μεταφορές και πλήθος άλλων υπηρεσιών. Οι ευρωπαϊκές χώρες, απομακρυνόμενες από τη βιομηχανία, έχουν εξαρτηθεί πλέον από τα έσοδα που φέρνουν οι ξένοι επισκέπτες. Ωστόσο, κάτι πρέπει να γίνει για τη βιωσιμότητα των προορισμών όσο είναι καιρός

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News