Ο Στίβεν Πάτον, ερευνητής στο Ινστιτούτο του Σμισθόνιαν για την Ερευνα στους Τροπικούς εδώ και 33 χρόνια, παρακολουθεί το κλίμα στην Διώρυγα του Παναμά. Γνωρίζει, λοιπόν, καλύτερα από τους περισσότερους πώς έχει αλλάξει το κλίμα στην περιοχή, πώς ανατρέπονται δεδομένα αιώνων και πώς αμφισβητείται η μελλοντική βιωσιμότητα της πολύτιμης αυτής θαλάσσιας διόδου.

Τον τελευταίο χρόνο, όπως σημείωσε ρεπορτάζ του Guardian, καθώς η περιοχή υπέφερε από αυτό που ο Πάτον αποκαλεί «έλλειμμα βροχοπτώσεων», η διέλευση από τη Διώρυγα του Παναμά επιβραδύνθηκε και η ουρά των δεξαμενόπλοιων που περίμεναν να τη διασχίσουν έχει μεγαλώσει.

Τώρα, με τις προειδοποιήσεις ότι η κατάσταση πρόκειται να χειροτερέψει πολύ, οι ειδικοί λένε ότι οι επιπτώσεις της μείωσης των διελεύσεων από τη Διώρυγα θα γίνουν αισθητές σε όλο τον πλανήτη.

Συνδέοντας τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, η Διώρυγα έφερε επανάσταση στην παγκόσμια ναυτιλία όταν άνοιξε, το 1914, εξαλείφοντας την ανάγκη να ταξιδεύουν τα πλοία γύρω από το επικίνδυνο νότιο άκρο της Νότιας Αμερικής, συντομεύοντας το ταξίδι κατά περισσότερα από 13.000 χλμ.

Το 2022, περισσότερα από 14.000 πλοία διέσχισαν τη Διώρυγα, μεταφέροντας καύσιμα, σιτηρά, ορυκτά και κάθε είδους αγαθά. Περισσότερο από το 40% των καταναλωτικών αγαθών που διακινούνται μεταξύ της βορειοανατολικής Ασίας και της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ μεταφέρονται μέσω της Διώρυγας.

Για να πραγματοποιήσουν το ταξίδι, τα πλοία –ορισμένα μήκους έως 350 μέτρων– εισέρχονται μέσω μιας στενής πλωτής οδού και υψώνονται περισσότερα από 26 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας στην τεχνητή λίμνη Γκατούν, μέσω μιας σειράς «κλειδαριών».

Στην άλλη πλευρά της διώρυγας η διαδικασία αντιστρέφεται: τα πλοία κατεβαίνουν στο επίπεδο της θάλασσας μέσω μιας άλλης σειράς «κλειδαριών», πριν βγουν από το κανάλι στην άλλη πλευρά της ηπείρου.

Το σύστημα κλειδώματος βασίζεται σε γλυκό νερό από τη λίμνη Γκατούν και μια άλλη κοντινή δεξαμενή, για να λειτουργήσει. Κάθε πλοίο που διέρχεται από το κανάλι χρησιμοποιεί 200 εκατ. λίτρα νερού, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου στη συνέχεια ρέει στη θάλασσα.

Οι ίδιες πηγές παρέχουν επίσης νερό για περισσότερους από τους μισούς από τους 4,3 εκατ. κατοίκους του Παναμά, υποχρεώνοντας τους διαχειριστές της Διώρυγας να εξισορροπήσουν τις απαιτήσεις της διεθνούς ναυτιλίας με τις ανάγκες των ντόπιων.

Για δεκαετίες, αυτό σπανίως ήταν πρόβλημα. Ο Παναμάς είναι μια από τις πιο υγρές χώρες στον κόσμο και το κανάλι και οι γύρω λίμνες είχαν άφθονο νερό. Ωστόσο, το 2023, η μείωση των βροχοπτώσεων, που επιδεινώθηκε από το καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο, οδήγησε σε πτώση της στάθμης του νερού στη λίμνη Γκατούν.

Οι απαιτήσεις της διώρυγας και του τοπικού πληθυσμού έχουν προκαλέσει έλλειμμα τριών δισ. λίτρων νερού την ημέρα στη λίμνη. Η στάθμη των υδάτων της βρίσκεται τώρα κοντά στο χαμηλότερο σημείο που έχει καταγραφεί ποτέ κατά τη διάρκεια της περιόδου των βροχών, αναγκάζοντας την Αρχή της Διώρυγας του Παναμά, που διαχειρίζεται την πλωτή οδό, να περιορίσει τον αριθμό των πλοίων που διέρχονται από αυτήν.

Υπό κανονικές συνθήκες, η Διώρυγα του Παναμά έχει την ικανότητα να χειρίζεται 36 πλοία την ημέρα. Καθώς, όμως, το νερό μειώνεται, η αρχή του καναλιού μείωσε αυτόν τον αριθμό σε 22. Μέχρι τον Φεβρουάριο θα είναι μόλις 18.

Ο αντίκτυπος στη ναυτιλία δεν ήταν ποτέ «τόσο σοβαρός» λέει ο Νίτιν Τσόπρα, πρώην καπετάνιος δεξαμενόπλοιων και σήμερα ανώτερος σύμβουλος θαλάσσιων κινδύνων στην Allianz Commercial Asia.

Οσοι θέλουν να διασχίσουν τη Διώρυγα υποχρεώνονται να περιμένουν έως και εβδομάδες κάθε φορά για να τους επιτραπεί να περάσουν από το κανάλι, να πληρώσουν έως και 4 εκατ. δολάρια την ημέρα για να προχωρήσουν στην ουρά, ή να κάνουν αυτό που έχουν αναγκαστεί πολλές ναυτιλιακές εταιρείες: να αποφύγουν εντελώς τη διαδρομή, προσθέτοντας ημέρες ή εβδομάδες στη διαδρομή τους.

Κάθε μία από αυτές τις επιλογές έχει σοβαρό οικονομικό κόστος για τους εμπόρους και ορισμένοι χειριστές έχουν προειδοποιήσει ότι λόγω της καθυστέρησης, ορισμένα αγαθά που μεταφέρονται από την Κίνα ενδέχεται να μην είναι διαθέσιμα για τα Χριστούγεννα στις ΗΠΑ.

Με τις επιθέσεις στην πιο πολυσύχναστη εμπορική οδό του κόσμου στην Ερυθρά Θάλασσα να οδηγούν πολλές εταιρείες σε ολική αποφυγή της Διώρυγας του Σουέζ, οι περιορισμοί στη Διώρυγα του Παναμά θα συσσωρεύσουν περισσότερη πίεση στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού –την ώρα που οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο προσπαθούν να δαμάσουν τον πληθωρισμό.

«Μακροπρόθεσμα, εξετάζουμε μια μεγάλη αύξηση στο κόστος των εμπορευμάτων, το οποίο θα μετακυλίεται στον καταναλωτή» λέει ο Τσόπρα. Αλλά οι κίνδυνοι για τους εμπόρους δεν είναι μόνο οικονομικοί. Καθώς ο αριθμός των πλοίων που περιμένουν στις εισόδους του καναλιού αυξάνεται, οι ειδικοί της ναυτιλίας προειδοποιούν ότι ο κίνδυνος σοβαρού ατυχήματος αυξάνεται εξίσου.

«Μερικά σκάφη θα περιμένουν έως και δύο εβδομάδες αγκυροβολημένα στη θάλασσα και στις δύο πλευρές της Διώρυγας, και δεν έχουν χώρο» πρόσθεσε ο Τσόπρα. «Προκαλούνται προβλήματα με τα σκάφη που δεν μπορούν να βρουν ένα ασφαλές σημείο για αγκυροβόληση».

Ενας καπετάνιος δεξαμενόπλοιου που μίλησε στον Guardian υπό τον όρο της ανωνυμίας, είπε ότι το αγκυροβόλιο στις εισόδους της Διώρυγας ήταν πολύ γεμάτο και ότι είχε δει «πολλά παραλίγο ατυχήματα».

Ενας άλλος καπετάνιος δεξαμενόπλοιου που μετέφερε φυσικό αέριο είπε ότι, καθώς η κίνηση έχει αυξηθεί, ορισμένα πλοία αναγκάστηκαν να περιμένουν έως και 25 ημέρες, σε συνθήκες που τα αφήνουν σε άμεση γειτνίαση με άλλα πλοία. «Τα σκάφη συγκρούονται» λέει ο Τσόπρα. «Εάν αντιμετωπίσουμε ακραίες καιρικές συνθήκες, θα μπορούσαν να υπάρξουν πολλές δυσάρεστες επιπτώσεις».

Μάλιστα, οι ειδικοί λένε ότι οι συνθήκες είναι πιθανό να χειροτερέψουν το επόμενο έτος. «Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2024 θα μπορούσε να είναι η χαμηλότερη στάθμη για τη λίμνη Γκατούν που έχει καταγραφεί ποτέ» τόνισε ο Πάτον. «Η ξηρή περίοδος του Παναμά ξεκινά συνήθως νωρίτερα από το κανονικό κατά τη διάρκεια των μεγάλων γεγονότων του Ελ Νίνιο, όπως φέτος».

Η Αρχή της Διώρυγας του Παναμά έχει κάνει αντίστοιχη πρόβλεψη και ενδέχεται να εξετάσει περαιτέρω περιορισμούς στα πλοία.

Ο φετινός Οκτώβριος ήταν ο πιο ξηρός από το 1950, με 41% λιγότερες βροχοπτώσεις από το συνηθισμένο, σύμφωνα με τις Αρχές. «Η Διώρυγα και η χώρα αντιμετωπίζουν την πρόκληση της επερχόμενης ξηρής περιόδου με ένα ελάχιστο απόθεμα νερού που πρέπει να εγγυάται την παροχή για περισσότερο από το 50% του πληθυσμού και ταυτόχρονα να διατηρεί τη λειτουργία της διώρυγας» ανέφερε η Αρχή τον Οκτώβριο.

Το ερώτημα είναι αν η τρέχουσα λειψυδρία είναι μια μεμονωμένη πτώση που προκαλείται από το Ελ Νίνιο ή ένας προάγγελος αυτού που μπορεί να προμηνύει το μεταβαλλόμενο κλίμα. «Σίγουρα αρχίζω να πιστεύω ότι τα δεδομένα των 30 τελευταίων ετών δεν είναι πλέον χρήσιμος οδηγός για να μας βοηθήσουν να προβλέψουμε το μέλλον» λέει ο Πάτον.

«Ιστορικά υπήρξε έλλειψη βροχοπτώσεων κατά μέσο όρο μία φορά κάθε 20 χρόνια λόγω μεγάλων γεγονότων Ελ Νίνιο. Τα τελευταία 26 χρόνια, αυτό είναι το τρίτο μεγάλο έλλειμμα βροχοπτώσεων. Φαίνεται, λοιπόν, ότι αλλάζουν τα μοτίβα».

Στατιστικά, αυτό που συμβαίνει τώρα «δεν έχει ανάλογο στα προηγούμενα 100 χρόνια δεδομένων». Ο Πάτον σημειώνει ότι, εάν η τάση «των μεγάλων ελλειμμάτων βροχοπτώσεων συνεχιστεί, θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τη Διώρυγα να λειτουργήσει με τη συνήθη δυναμικότητά της».

Η Αρχή της Διώρυγας υποστηρίζει ότι «εφαρμόζει επιχειρησιακές και σχεδιαστικές διαδικασίες, καινοτόμες τεχνολογίες και μακροπρόθεσμες επενδύσεις για τον μετριασμό του αντίκτυπου και τη διασφάλιση της λειτουργίας της».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News