Η ιδέα της πολιτιστικής συνταγογράφησης ξεκίνησε από το προηγούμενο κυβερνητικό σχήμα με πρωτοβουλία του τ. υφυπουργού Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη. Το 2021 υπεγράφη σχετικό Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ των υπουργείων Πολιτισμού και Υγείας. Το πρόγραμμα της πολιτιστικής συνταγογράφησης του υπουργείου Πολιτισμού εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης, από το οποίο θα διατεθούν 8,2 εκατ. ευρώ, και τώρα ξεκινάει η υλοποίησή του.

Στην πρώτη πιλοτική φάση, φορείς πολιτισμού που εποπτεύονται από το υπουργείο, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (π.χ. Εθνικό Θέατρο,  Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Εθνική Λυρική Σκηνή, ΚΘΒΕ, Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης- MΟΜus κ.ά.) θα «ανοίξουν» για τους ωφελούμενους των μονάδων ψυχικής υγείας (σ.σ.: η σύγχρονη προσέγγιση απορρίπτει τον όρο «ψυχικά ασθενής» και προκρίνει το «λήπτης» ή «ωφελούμενος των υπηρεσιών ψυχικής υγείας»), οι οποίοι για τρεις μήνες θα έχουν τακτική επαφή με κάποια μορφή τέχνης και για άλλους τρεις μήνες θα βρίσκονται σε λίστα αναμονής ή follow-up, σύμφωνα με τους κανόνες της τυχαιοποίησης.

Στη διάρκεια αυτού του εξαμήνου οι επιστήμονες του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακρίβειας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ) θα διερευνήσουν μέσω ειδικού ερευνητικού πρωτοκόλλου την επίδραση της Τέχνης στην ψυχική υγεία των ωφελουμένων. Στο τέλος του 2025 θα έχει ολοκληρωθεί η έρευνα.

Είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ σε αυτή τη χώρα και πιθανώς σε καμία άλλη χώρα της Ευρώπης. Θα είναι η πρώτη φορά που θα «μετρηθεί» σε εθνικό επίπεδο η επίδραση της Τέχνης στην ψυχική υγεία των ωφελουμένων με πραγματικά και όχι θεωρητικά δεδομένα.

Οι ερευνητές του ΕΠΙΨΥ δεν ξέρουν αν θα διαπιστώσουν θετική ή μηδενική επίδραση. Ομως το γεγονός ότι εκατοντάδες άνθρωποι θα κάνουν πολιτιστικά πράγματα που πριν δεν είχαν τη δυνατότητα να κάνουν, είναι από μόνο του κάτι θετικό…

«Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το 2019 περιέγραψε τον ρόλο που έχει η Τέχνη στη συνολική ευεξία, ακόμη και στην πρόληψη της επιδείνωσης της ψυχικής υγείας. Εμείς θα αποτυπώσουμε την επίδραση αυτή μελετώντας τα δεδομένα που θα προκύψουν στην πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος. Στη δεύτερη φάση θα διευρυνθούν οι συμμετέχοντες φορείς και εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης», αναφέρει στο Protagon ο επικεφαλής αυτού του εγχειρήματος Νίκος Στεφανής, καθηγητής Ψυχιατρικής και διευθυντής της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ.

Τι είναι η θεραπεία μέσω της Τέχνης

«Είναι συμπληρωματική θεραπεία και σχετίζεται με την ψυχική ενδυνάμωση που μπορεί να προσφέρει η επαφή με την Τέχνη. Περιλαμβάνει όλες τις τέχνες και όλες τις ψυχικές παθήσεις, από ήπιες έως και πιο σοβαρές. Δεν υπάρχει εδραιωμένος κανόνας που να ορίζει ποια συγκεκριμένη τέχνη είναι κατάλληλη για την εκάστοτε διαταραχή, παρότι σε ερευνητικό επίπεδο έχουν υπάρξει ορισμένες “ταξινομήσεις”. Για παράδειγμα, η χοροθεραπεία φαίνεται να ωφελεί τους ασθενείς με Πάρκινσον, ενώ η επαφή με τη μουσική μπορεί να έχει ευνοϊκή επίδραση στα πρώιμα στάδια της άνοιας. Η θεραπευτική δράση δεν αφορά μόνο την έκθεση στις τέχνες, π.χ. την παρακολούθηση μιας παράστασης ή την επίσκεψη σε ένα μουσείο, αλλά συνοδεύεται από βιωματικές ομάδες υποστήριξης των ωφελούμενων», εξηγεί ο καθηγητής.

Για το πρόγραμμα, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, οι τέχνες και η ενασχόληση με αυτές λειτουργούν θεραπευτικά στη σωματική και ψυχική υγεία. Η ευεργετική αυτή επίδραση ξεπερνά το άτομο και αφορά στο κοινωνικό σύνολο. Πρόκειται για πιλοτικό αλλά εξαιρετικά σημαντικό και καινοτόμο πρόγραμμα, το οποίο μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή της αντίληψης για την ψυχική υγεία, ενισχύοντας την αξία της συμπερίληψης, κάτι που αποτελεί προτεραιότητα για το υπουργείο Πολιτισμού. Παράλληλα, διευρύνει τη δράση των πολιτιστικών μας οργανισμών, ενισχύοντας τον κοινωνικό ρόλο και  το αποτύπωμά τους».

Κάτι κινείται στην ψυχική υγεία

Ο καθηγητής Στεφανής παρατηρεί πως το παραπάνω πρόγραμμα είναι μέρος μιας συνολικής δράσης για την ψυχική υγεία: «Ηδη, το υπουργείο Υγείας ίδρυσε πρόσφατα τρία κέντρα ημέρας υποστήριξης της ψυχικής υγείας μέσω της Τέχνης. Προηγήθηκε ένα μεγάλο βήμα, με τη λειτουργία οκτώ καινοτόμων, κοινοτικά προσανατολισμένων μονάδων έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση, δεκάδων νέων δομών ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ, ενώ αναμένουμε και ένα νέο νομοσχέδιο για την ψυχική υγεία, που θα τεθεί σύντομα σε διαβούλευση. Προχωρούμε προς την κατεύθυνση της αποστιγματοποίησης, της παρέμβασης στην κοινότητα και των σύγχρονων θεραπευτικών επιλογών».

Στο Μέγαρο με συνταγή γιατρού

Το επόμενο βήμα, στη διευρυμένη φάση του ερευνητικού προγράμματος, όπου θα συμμετέχουν φορείς πολιτισμού από όλη την χώρα, ελπίζεται ότι θα είναι η πολιτιστική συνταγογράφηση μέσω της ΗΔΙΚΑ.

Οπως συνταγογραφούν φάρμακα και θεραπείες, οι ψυχίατροι θα μπορούν να δίνουν στους ασθενείς τους παραπεμπτικά για δωρεάν συμμετοχή σε εγκεκριμένα πολιτιστικά δρώμενα, στο πλαίσιο του διευρυμένου ερευνητικού προγράμματος του υπουργείου Πολιτισμού, μέχρι το τέλος του 2025. Αυτό εφαρμόζεται σε διάφορες χώρες μέσω ειδικών προγραμμάτων.

Οι συζητήσεις μεταξύ των αρμόδιων υπουργείων βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και αν ολοκληρωθούν επιτυχώς οι διαδικασίες, η Ελλάδα θα έχει μια σημαντική πρωτιά στον τομέα αυτόν, αφού ελπίζεται πως θα καθιερώσει την πολιτιστική συνταγογράφηση σε εθνικό επίπεδο και μέσω του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

«Μέσω της πολιτιστικής συνταγογράφησης η Πολιτεία επιδιώκει σε πρώτη φάση να αποδείξει ερευνητικά/επιστημονικά τη συμπληρωματική ευεργετική επίπτωση που έχει η συστηματική επαφή των τεχνών και του πολιτισμού στους πάσχοντες από ψυχικά νοσήματα. Στη συνέχεια, μέσω της αξιοποίησης του ευεργετικού ρόλου της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, οι πολίτες με διαπιστωμένη ψυχική νόσο ή με επιβαρυμένη ψυχική υγεία, θα έχουν στο εξής τον πολιτισμό και τις τέχνες σύμμαχό τους, καθώς θα συνταγογραφούνται στο πλαίσιο της θεραπείας τους. Είναι μια πρωτοποριακή δράση, η οποία ενσωματώνει τις τέχνες στην προληπτική και συμπληρωματική θεραπευτική αγωγή ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας ή και ψυχολογική επιβάρυνση από χρόνιες ασθένειες, με στόχο την προαγωγή της ψυχικής τους υγείας», δήλωσε για το θέμα ο υφυπουργός Πολιτισμού Χρίστος Δήμας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News