Τα τελευταία χρόνια, οι κυβερνήσεις και οι αρχές των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων έχουν εισαγάγει μέτρα για τον έλεγχο του τουρισμού, από τη ρύθμιση των κρουαζιερόπλοιων έως την άρση των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων. Αλλά τώρα, όπως φαίνεται, οι ίδιοι οι κάτοικοι παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους.

Αθήνα: Οργή για τα Airbnb

Στις αρχές Δεκεμβρίου, έξω από πολλά κτίρια της Αθήνας που χρησιμοποιούνταν για βραχυπρόθεσμη μίσθωση έκαναν την εμφάνισή τους αφίσες που έφεραν αυτό που φαινόταν ως επίσημο κυβερνητικό λογότυπο. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: Εκκενώστε τα διαμερίσματα αμέσως λόγω προσβολής από κοριούς, διαφορετικά θα αντιμετωπίσετε πρόστιμο 500 ευρώ.

Οι τουρίστες έμειναν έκπληκτοι: «Η Ελλάδα είναι η χώρα της φιλοξενίας, ποτέ δεν πιστεύαμε ότι θα μπορούσαν να στοχεύουν τους ξένους επισκέπτες έτσι» είπε στην Telegraph η Φιλίπα Ανγουιν, η οποία διέμενε σε ένα από τα διαμερίσματα στην περιοχή των Εξαρχείων. Τα Εξάρχεια ήταν μόνο μία από τις περιοχές που επλήγησαν σοβαρά από τη δεκαετή ύφεση της Ελλάδας, η οποία είδε την οικονομία της να συρρικνώνεται σχεδόν κατά ένα τέταρτο.

«Είμαστε μια χαμένη γενιά, αν θέλουμε να δουλέψουμε πρέπει να φύγουμε από τη χώρα. Αν μείνουμε, αντιμετωπίζουμε τη φτώχεια, ακόμη και την έλλειψη στέγης» δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα ένας 25χρονος Αθηναίος.

Καθώς οι βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις ανεβάζουν τις τιμές των ενοικίων στην Αθήνα, αλλά και σε μερικά από τα πιο δημοφιλή νησιά της Ελλάδας, η υπόθεση με τις ψεύτικες αφίσες δείχνει την αυξανόμενη οργή των κατοίκων κατά της Airbnb. Αυτή η οργή είναι επίσης ορατή σε τοίχους με γκράφιτι anti-Airbnb στα Εξάρχεια και στις γύρω γειτονιές: «Αγαπητέ τουρίστα, απόλαυσε το Airbnb σου. Ενας μελλοντικός άστεγος Αθηναίος» γράφει ένα από αυτά. «Διαμερίσματα για μετανάστες, όχι για Αirbnb» ένα άλλο.

Το 2021, ένας λογαριασμός στο πρώην Twitter με το όνομα Exarcheia Tourism #airbnburn δημοσίευσε το βίντεο μιας επίθεσης σε διαμέρισμα Airbnb. «Αν υπήρχαν καλύτεροι νόμοι για τη ρύθμιση των Airbnb δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι θα ενοχλούνταν τόσο» είπε στην Telegraph ένας ιδιοκτήτης ακινήτου ο οποίος δεν ήθελε να κατονομαστεί. «Οι Ελληνες είναι γενικά φιλήσυχοι άνθρωποι και δεν νομίζω ότι ακόμη και οι αναρχικοί έχουν κάτι εναντίον των τουριστών, αλλά η Airbnb διώχνει τους ντόπιους που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να νοικιάσουν και δεν έχει γίνει τίποτε για να σταματήσει αυτό» συμπλήρωσε.

Βαρκελώνη: Πολλή φασαρία, λίγα χρήματα

Με αριθμούς ρεκόρ τουριστών να κατακλύζουν τη Βαρκελώνη το 2023, τις τιμές ενοικίασης να έχουν εκτοξευθεί και τις διαρκώς αυξανόμενες ουρές για τις δημόσιες συγκοινωνίες, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τους κατοίκους της πόλης, που είναι απογοητευμένοι έως θυμωμένοι.

Ο δήμος αναγνώρισε ότι υπάρχει πρόβλημα και εισήγαγε διάφορα μέτρα: αύξησε τον νυχτερινό τουριστικό φόρο, έβαλε όριο στους αριθμούς για τις ομάδες περιηγήσεων, πάγωσε την κατασκευή ξενοδοχείων στο κέντρο και θέσπισε αυστηρότερους κανονισμούς για όσους θέλουν να νοικιάσουν τα διαμερίσματά τους μέσω Airbnb.

«Τουρίστες, γυρίστε στα σπίτια σας!» διαβάζει σε γκράφιτι σε όλη την Παλιά Πόλη. Κοντά σε σημαντικά τουριστικά αξιοθέατα παίρνουν μια πιο απελπισμένη νότα: «Το πολυτελές ταξίδι σου είναι η καθημερινή μου δυστυχία». Η φύση των συνθημάτων ποικίλλει από γειτονιά σε γειτονιά. Στην Γκράθια, διάσημη ως γειτονιά των χαρούμενων αναρχικών, οι τοίχοι γράφουν: «Φτύνουμε στην μπίρα σας. Στην υγειά σας!» και «Οι τουρίστες να πάνε σπίτι τους, οι πορτοφολάδες ευπρόσδεκτοι».

Αλλοι κάτοικοι της πόλης αναγνωρίζουν την οικονομική ανάγκη για τουρισμό ή βλέπουν αυτή τη στάση ως υποκριτική. «Αυτοί που φτιάχνουν αυτά τα γκράφιτι έχουν πάει στη Νέα Υόρκη, στο Βερολίνο, στο Λονδίνο, στη Λισαβόνα, στην Ταγγέρη, στην Κωνσταντινούπολη…» γράφει μια πινακίδα ως απάντηση, «αλλά δεν θέλουν κανέναν να έρθει σε αυτή τη γειτονιά. Η υποκρισία είναι ο χειρότερος τρόπος για την καταπολέμηση του gentrification (σ.σ.: η αστικοποίηση μέσω του τουρισμού)».

Υπάρχει επίσης ευρεία αποδοκιμασία για τις αφίσες που ενθαρρύνουν τα άλματα από το ένα μπαλκόνι στο άλλο που κάνουν κυρίως μεθυσμένοι νεαροί Βρετανοί και Γερμανοί σε παραθεριστικά θέρετρα, δεδομένου του αριθμού των τραγικών ατυχημάτων που προκλήθηκαν από αυτά τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο, είναι δύσκολο να διαφωνήσεις με τους δυσαρεστημένους κατοίκους που περιστρέφουν τις πινακίδες προς το πάρκο Güell του Γκαουντί για να στείλουν τους επισκέπτες προς τη λάθος κατεύθυνση και να ησυχάσουν για λίγο, ή τον ιδιοκτήτη του γραφικού γκουρμέ παντοπωλείου «Colmado Múrria», εξοργισμένο από τους Instagrammers που πηγαίνουν στο μαγαζί του κατά δεκάδες, φωτογραφίζονται σε αυτό, αλλά φεύγουν χωρίς να αγοράσουν τίποτα. «Επίσκεψη για χάζι», γράφει μια πινακίδα στο παράθυρο: «5 ευρώ ανά άτομο».

Κροατία: Οι καλλιτέχνες εναντίον του τουρισμού

Στο Σπλιτ, ενώ εξερευνούν τα πλακόστρωτα σοκάκια μέσα στα ρωμαϊκά τείχη του Παλατιού του Διοκλητιανού, οι επισκέπτες μπορεί να εκπλαγούν βλέποντας μεγάλες κόκκινες και άσπρες ανακοινώσεις, παρόμοιες με απαγορευτικές πινακίδες, που προειδοποιούν ότι όποιος επιδείξει αντικοινωνική συμπεριφορά θα τιμωρηθεί.

Χρησιμοποιώντας διασκεδαστικές εικονογραφήσεις για να κάνουν τα μηνύματά τους προσβάσιμα σε όλες τις εθνικότητες και στους αναλφάβητους, οι πινακίδες προειδοποιούν ότι θα πληρώσετε 300 ευρώ για: ούρηση ή αφόδευση σε δημόσιους χώρους, αναρρίχηση σε μνημεία, άλματα σε σιντριβάνια, ύπνο σε πάρκα, πλατείες και άλλους κοινόχρηστους χώρους. Ο εμετός σε δημόσιους χώρους θα σας κοστίσει 150 ευρώ.

Το δημοτικό συμβούλιο του Σπλιτ συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να αναλάβει δράση μετά από την απίστευτη έξαρση φασαρίας το καλοκαίρι του 2023. Οι ένοχοι ήταν κυρίως ομάδες Βρετανών και Αυστραλών στα τέλη της εφηβείας, οι οποίοι γυρνούν από παμπ σε παμπ. Οι ντόπιοι (και οι καλοπροαίρετοι επισκέπτες) άρχισαν να ανησυχούν για τον θόρυβο αργά τη νύχτα, τα σκουπίδια και τη δυσωδία στην παλιά πόλη, που αποτελεί μνημείο της UNESCO. Η πόλη χρησιμοποίησε επίσης μια ιδιωτική εταιρεία ασφαλείας, την Pit Bull, για να περιπολεί στους δρόμους από τις 10 το βράδυ έως τις 4 το πρωί.

Στην πραγματικότητα, δεν είναι τόσο οι τουρίστες που ενοχλούν τους ντόπιους, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ο τουρισμός αλλάζει τον τρόπο ζωής των πολιτών. Η παλιά πόλη του Σπλιτ είναι άδεια τον χειμώνα, καθώς οι κάτοικοι έχουν μετακομίσει στα προάστια, τα σπίτια έχουν μετατραπεί σε ενοικιαζόμενα, οι δημόσιοι χώροι έχουν διαβρωθεί και τα αγαπημένα δέντρα έχουν κοπεί.

Τον Αύγουστο, το Split’s Salon Galić ανέβασε το «Αλμπουμ του Καλοκαιριού», μια έκθεση ζωγραφικής της Μάγια Ρόζμαν: Κυνικές απεικονίσεις φουσκωτών ροζ φλαμίνγκο, πλαστικές σαγιονάρες και φανταχτερά κοκτέιλ, που είχαν ως στόχο να τονίσουν τη μετατροπή του καλοκαιριού σε έναν χώρο για φωτογραφίες στο Instagram.

Αυτή η αντίσταση στον τουρισμό από καλλιτέχνες και μουσικούς που χρησιμοποιούν ειρωνεία και χιούμορ δεν είναι κάτι καινούργιο. Πριν από χρόνια, ο διάσημος στην Κροατία τραγουδιστής Φράντσι Μπλάσκοβιτς ίδρυσε το jocular League for Combatting Tourism. Και ο καλλιτέχνης πολυμέσων Ivica Jakšić Čokrić Puko έχει ανεβάσει παραστάσεις και έχει κάνει ταινίες μικρού μήκους για την υπέροχη παραλία Ζλάτνι του Μπολ, απεικονίζοντας την εκμετάλλευσή της από τον μαζικό τουρισμό.

Βενετία: Μια πόλη που βουλιάζει και από τουρισμό

«Οι τουρίστες να πάνε σπίτι τους». «Η Βενετία δεν είναι Disneyland». Σε μια πρώτη επίσκεψη σε αυτή την παραμυθένια πόλη, λίγοι τουρίστες θα προσέξουν τα πανταχού παρόντα γκράφιτι.

Οι κάτοικοι της Βενετίας περπατούν σε ένα τεντωμένο σκοινί μεταξύ της αντίστασης στον υπερτουρισμό που κάνει τη ζωή στην πόλη εφιαλτική και της γνώσης ότι τα τουριστικά έσοδα κρατούν την πόλη όρθια. Μαζί με τις αντιτουριστικές κινήσεις υπάρχουν εξίσου πολλές που στοχεύουν στην ενοικίαση καταλυμάτων από πολίτες μέσω μεγάλων πλατφορμών κρατήσεων, γεγονός που καθιστά σχεδόν αδύνατο για τους ντόπιους να βρουν οικονομικά προσιτές κατοικίες.

Εκτός από τις τιμές, οι επισκέπτες είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν αδιαφορία παρά ανοιχτή εχθρότητα στην πόλη. Η εμπειρία ενός τουρίστα στη Βενετία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο καλά κατανοεί τις ιδιορρυθμίες της. Αν πάρει το σωστό δρομάκι θα βρει τα μπαρ, τα εστιατόρια και τα καταστήματα που εξυπηρετούν τους ντόπιους, αντί να πουλούν υπερτιμημένα τουριστικά προϊόντα.

Οι επισκέπτες δεν αισθάνονται ανεπιθύμητοι αν τύχει να σκοντάψουν σε αυτή την παράλληλη πόλη, αλλά οι Βενετσιάνοι είναι ευνόητο ότι θέλουν να φυλάξουν μερικά από τα μυστικά τους, να κρατήσουν μικρές γωνιές όπου μπορούν να αναπνεύσουν και να πιουν ένα φθηνό ποτήρι κρασί, μακριά από το χάος που επικρατεί στα τουριστικά στέκια.

Υπάρχουν, φυσικά, στιγμές που η απογοήτευση βγαίνει στην επιφάνεια: δεκαετίες διαδηλώσεων κατά των κρουαζιερόπλοιων στη λιμνοθάλασσα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Υπάρχουν όμως και άλλες στιγμές, που οι Βενετσιάνοι δείχνουν υπομονετικοί ή τουλάχιστον παραιτημένοι μπροστά στην ανοησία των επισκεπτών. Οπως ο γονδολιέρης που ανέσυρε πρόσφατα τους επιβάτες του από ένα κανάλι, αφού η οδηγία του να καθίσουν για να μην ανατραπεί το σκάφος αγνοήθηκε μπροστά στην τέλεια ευκαιρία για σέλφι.

Αμστερνταμ: Η πορνεία ως αξιοθέατο

Η τοπική κυβέρνηση του Αμστερνταμ είναι γνωστή για την εχθρική στάση της απέναντι στους τουρίστες. Και ενώ οι κάτοικοι της πόλης είναι γενικώς ανεκτικοί, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός τους εξοργίζεται από τα πλήθη των επισκεπτών.

Ενα παράδειγμα τοπικού οργανωμένου κινήματος κατά των τουριστών είναι το «Stop de Gekte» (Σταματήστε την τρέλα). Πρόκειται για μια οργάνωση που δραστηριοποιείται κυρίως στο De Wallen, το κέντρο της πόλης.

Τα Σαββατοκύριακα, ορισμένα μέλη σχηματίζουν μια «περιφερειακή φρουρά στα κόκκινα φανάρια» και περιπολούν την περίφημη περιοχή. Δεν εμπλέκονται άμεσα στο χάος, αλλά παρατηρούν και τεκμηριώνουν την ακολασία και την κακή συμπεριφορά. Πολύ συχνά κάποια βίντεο ή φωτογραφίες με απρεπείς συμπεριφορές τουριστών γίνονται viral και προσελκύουν το ενδιαφέρον του Τύπου, ενώ ασκείται δημόσια πίεση στην κυβέρνηση να επιβάλει αλλαγές.

Εκπρόσωπος της ομάδας, που προτίμησε να παραμείνει ανώνυμος, ανέφερε στην Telegraph ότι το ζήτημα με τον τουρισμό δεν είναι απλώς ότι κάνει την περιοχή «πιο πολυσύχναστη από ποτέ», αλλά προκαλεί και μια σταθερή φθορά. «Είναι παράξενο να βλέπεις ακόμη και νεαρά ζευγάρια με τα παιδιά τους να κοιτάζουν τα φτωχά κορίτσια στα παράθυρα της περιοχής με τα κόκκινα φανάρια» λέει. «Η πορνεία έχει γίνει, δυστυχώς, τουριστική ατραξιόν».

Το «Stop de Gekte» δεν είναι η μόνη αντίδραση στον υπερτουρισμό. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2023 επισκέπτες και ντόπιοι είδαν αφίσες σε όλη την πόλη που ανακήρυσσαν το κρακ και την ηρωίνη νόμιμα σε ορισμένες περιοχές. Αποδείχθηκε ότι ήταν έργο μιας ομάδας τέχνης που διαμαρτύρεται για τους νόμους των Κάτω Χωρών για τα ναρκωτικά, όμως η ομοιότητα των αφισών με τις ανακοινώσεις στην περιοχή με τα κόκκινα φανάρια που προειδοποιούσαν τους τουρίστες να μην καπνίζουν μαριχουάνα ή να πίνουν αλκοόλ ήταν σαφώς σκόπιμη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News