Οταν ο Πολ Νίκλεν ήταν τεσσάρων ετών, η οικογένειά του μετακόμισε στο Κιμιρούτ, έναν παραδοσιακό οικισμό Εσκιμώων Ινουίτ στη νοτιότερη χερσόνησο της νήσου Μπάφιν, που είναι το μεγαλύτερο νησί του Καναδά και το πέμπτο μεγαλύτερο στη Γη. Οι Νίκλεν και άλλη μια οικογένεια ήταν η μόνοι μη Εσκιμώοι της κοινότητας σε έναν τόπο όπου οι προμήθειες έφταναν μόνο μια φορά τον χρόνο, και δεν υπήρχε τηλέφωνο, ραδιόφωνο ή TV. Οπως είπε ο Πολ σε παλιότερη συνέντευξή του στον Guardian, «Eμαθα πώς να παγώνω».

Ηταν μια από τις δεξιότητες επιβίωσης που του έμαθαν οι Ινουίτ γείτονές του, η οποία τον βοήθησε όταν μεγάλωσε να γίνει ένας από τους κορυφαίους και πολυβραβευμένους φωτογράφους της άγριας πολικής ζωής στον κόσμο. Τράβηξε τις περισσότερες φωτογραφίες του για το περιοδικό National Geographic, και μαζί με την συνάδελφό του Κριστίνα Μίτερμάγιερ ίδρυσαν  το SeaLegacy, ΜΚΟ αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη διατήρηση των θαλασσών.

Σε μια επίσκεψή τους σε ένα εγκαταλελειμμένο κάμπινγκ κυνηγών στη Γη του Μπάφιν, οι δύο φωτογράφοι παρακολούθησαν με τρόμο μια πολική αρκούδα να κάνει τα, κατά πάσα πιθανότητα, τελευταία της βήματα. Η εικόνα ήταν σπαρακτική.

Αδυνατισμένη και με άθλια, αποχρωματισμένη γούνα, η αρκούδα έσερνε τα πόδια της, κάνοντας αργές και επίπονες κινήσεις. Κάποια στιγμή, σταμάτησε, για να ψάξει για φαγητό σε ένα παρατημένο βαρέλι, μασώντας το αφρώδες κάθισμα ενός snowmobile, το οποίο είχε καεί και πεταχτεί μακριά.

Τον Δεκέμβριο του 2017, η φωτογραφία της Κριστίνα Μιτερμάιερ και το αντίστοιχο βίντεο, που τράβηξε ο Πολ Νίκλεν, δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό National Geographic, με τίτλο: «Ετσι μοιάζει η κλιματική αλλαγή». Η σκηνή στη νήσο Μπάφιν έκανε αίσθηση, σημειώνοντας γρήγορα περίπου 2,5 δισ. προβολές και πυροδοτώντας μια παγκόσμια συζήτηση σχετικά με την απειλή της τήξης των πάγων και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, γράφει η Φράνκι Αντκινς στο BBC Future.

Εικόνες ταλαιπωρημένων πολικών αρκούδων αποκλεισμένων πάνω σε επιπλέοντα κομμάτια πάγου ή σε μακρινά αρκτικά τοπία έγιναν αμέσως αναγνωρίσιμες και έμβλημα της κλιματικής κρίσης. Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, οι επιστήμονες, οι υπεύθυνοι της εκστρατείας για την κλιματική κρίση και τα ΜΜΕ έχουν αρχίσει να απομακρύνονται από αυτά τα οπτικά στοιχεία, αμφισβητώντας το αν πραγματικά δίνουν μια ρεαλιστική εικόνα της κλιματικής αλλαγής σημειώνει η Αντκινς.

Οι εικόνες πολικών αρκούδων, που κάποτε τραβούσαν απίστευτα την προσοχή επικρίθηκαν ως πολύ μακρινές, άσχετες και ζημιογόνες, προκαλώντας την ανάγκη για πιο ποικιλόμορφες αναπαραστάσεις της κλιματικής αλλαγής. Τα δημοφιλή media άρχισαν να απομακρύνονται από αυτές τις εμβληματικές φωτογραφίες, επιλέγοντας αντ’ αυτών εικόνες ακραίων καιρικών συνθηκών, όπως καύσωνες, ξηρασίες και τυφώνες, που τονίζουν ένα θέμα πολύ πιο κοντά μας.

Αν και οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι πάγοι λιώνουν με ρυθμούς ρεκόρ, ορισμένοι έχουν προειδοποιήσει ότι οι εικόνες ταλαιπωρημένων πολικών αρκούδων μπορεί να μην λένε ολόκληρη την ιστορία.

Οι συγκεντρώσεις του θαλάσσιου πάγου μειώνονται κατά 13% κάθε δεκαετία από το 1979 λόγω της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Το 2023, ο θαλάσσιος πάγος στην Ανταρκτική είναι πολύ κάτω από κάθε προηγούμενο καταγεγραμμένο χειμερινό επίπεδο, ένα σημείο αναφοράς που το Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγου χαρακτήρισε πρόσφατα «απίστευτο».

Ενα από τα θύματα αυτής της αλλαγής είναι, αναμφίβολα και οι πολικές αρκούδες, οι οποίες περνούν λιγότερο χρόνο σε πάγους της θάλασσας, με αποτέλεσμα να πεινούν τον περισσότερο καιρό, να αδυνατίζουν και να γεννούν λιγότερα μικρά. Ο Μάικλ Πρίτσαρντ, ιστορικός φωτογραφίας στη βρετανική Royal Photographic Society, προειδοποιεί, ωστόσο, ότι η λήψη σοκαριστικών φωτογραφιών με πολικές αρκούδες μπορεί να είναι «προβληματική».

«Πρέπει να σκεφτούμε το πλαίσιο στο οποίο τραβήχτηκαν, πώς τραβήχτηκαν και γιατί τραβήχτηκαν. Λένε ότι η φωτογραφία δεν λέει ποτέ ψέματα. Λοιπόν, στην πραγματικότητα, μπορεί να πει μια πολύ διαφορετική ιστορία από την πραγματικότητα», λέει o βρετανός ιστορικός φωτογραφίας στο BBC Future.

Σε απάντηση στην κριτική, που προκάλεσε η φωτογραφία της πεινασμένης πολικής αρκούδας της Μιτερμάιερ, η οποία υποδηλώνει ότι θα μπορούσαν να παίζουν ρόλο άλλοι παράγοντες, όπως ο καρκίνος, το National Geographic με δήλωσή του είπε ότι «ξεπεράστηκαν τα όρια» κάνοντας τη σύνδεση μεταξύ της ετοιμοθάνατης πολικής αρκούδας και της κλιματικής αλλαγής.

Σε ένα επόμενο άρθρο της για το National Geographic, η Μιτερμάιερ έγραψε πώς «είχε χάσει τον έλεγχο της αφήγησης» καθώς η εικόνα έγινε viral. Ωστόσο, ως συνιδρύτρια του SeaLegacy, σκέφτηκε ότι δεν είχε σκοπό να κάνει έναν επιστημονικό ισχυρισμό, αλλά να δημιουργήσει ένα σημείο συζήτησης.

«Οταν οι επιστήμονες λένε ότι οι πολικές αρκούδες θα πεθάνουν από την πείνα στην Αρκτική λόγω της απώλειας του θαλάσσιου πάγου, έτσι θα μοιάζει [ο θάνατός του]», είπε, «[Οι πολικές αρκούδες] δεν είναι απλώς ένας αριθμός σε ένα υπολογιστικό φύλλο . Ελπίζαμε ότι αυτό θα είχε αντίκτυπο στη συζήτηση», πρόσθεσε.

Οπως συμβαίνει με εμβληματικές εικόνες, για παράδειγμα το «Κορίτσι των Ναπάλμ» (1972), που έγινε καθοριστικό σύμβολο του πολέμου στο Βιετνάμ και επηρέασε την κοινή γνώμη, η διάσημη φωτογράφος είπε στο BBC Future ότι οι εντυπωσιακές εικόνες μπορούν να αλλάξουν τον λόγο: «Ηθελα πραγματικά αυτή η φωτογραφία να γίνει μια στιγμή κατά την οποία σταματήσαμε για να αναγνωρίσουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα και ξεκινά από τα ζώα», πρόσθεσε.

Παράδοξες εικόνες

Αν και οι πολικές αρκούδες μπορεί κάποτε να αποτελούσαν συντομογραφία για την κλιματική αλλαγή, οι ειδικοί υποστήριξαν ότι έχουν χάσει την αξία τους ως σύμβολα του κλίματος, παραποιώντας ένα ολόκληρο είδος και απομακρύνοντας την άμεση απειλή της κλιματικής καταστροφής.

Από τη μια πλευρά, οι εικόνες της πολικής αρκούδας μπορούν να είναι ένα συναρπαστικό εργαλείο για να εμπνεύσει δωρεές και χορηγίες, λέει ο Μάικλ Πρίτσαρντ. Οπως και το πάντα, το οποίο το 1961 έγινε αγαπημένο σύμβολο για τη διατήρηση της φύσης και η μασκότ της WWF, η πολική αρκούδα έγινε σήμα κατατεθέν για έναν κόσμο που οι άνθρωποι ήθελαν να προστατεύσουν.

«Θεωρούνται χαριτωμένες και φιλικές, και ως εκ τούτου, απευθύνονται στους ανθρώπους αμέσως, είτε πρόκειται για σκοπούς συγκέντρωσης κεφαλαίων είτε για ευαισθητοποίηση για ένα συγκεκριμένο θέμα», εξηγεί ο Πρίτσαρντ, προσθέτοντας ότι «Αν οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ένα ψάρι ή ένα αμφίβιο, δεν θα είχε την ίδια δημοφιλή απήχηση».

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Paul Nicklen (@paulnicklen)

Εχοντας ζήσει την παιδική του ηλικία στην καρδιά των αρκτικών οικοσυστημάτων, ο Πολ Νίκλεν έχει παρατηρήσει πάνω από 3.000 πολικές αρκούδες στην άγρια ​​φύση

Η Σάφρον Ο’Νιλ, ειδικός στο κλίμα και την κοινωνία στο Πανεπιστήμιο του Εξετερ στο Ηνωμένο Βασίλειο, εντόπισε τον κορεσμό των εικόνων πολικής αρκούδας στα ειδησεογραφικά media και τα δημοφιλή επιστημονικά media. Η μελέτη της έδειξε ότι η τάση αυτή ήταν ιδιαίτερα έντονη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πραγματοποίησε επίσης μια μελέτη με 30 συμμετέχοντες, οι οποίοι ανέφεραν αυθόρμητα τις πολικές αρκούδες όταν ρωτήθηκαν για τις πρώτες εικόνες που ήρθαν στο μυαλό τους σκεπτόμενοι την κλιματική αλλαγή.

Ωστόσο, η Κέιτ Μάντζο λέκτορας επικοινωνίας για την κλιματική αλλαγή στο πανεπιστήμιο του Νιουκάσλ, τις αποκαλεί «παράδοξες εικόνες» που στέλνουν αντικρουόμενα μηνύματα. Υποστηρίζει ότι ένα από τα προβλήματα με τις καμπάνιες, που τις χρησιμοποιούν είναι ότι παραποιούν τις πολικές αρκούδες, οι οποίες δεν είναι «μικρά λευκά χνουδωτά παιχνίδια».

Η Μάντζο χρησιμοποιεί ως παράδειγμα τις καμπάνιες κατά της φτώχειας των υποσιτισμένων παιδιών της Αφρικής, που ήταν ευρέως διαδεδομένες σε φυλλάδια φιλανθρωπικών οργανώσεων και τηλεοπτικές διαφημίσεις. «Οι εικόνες πεινασμένων παιδιών με μύγες γύρω από τα πρόσωπά τους είναι πολύ δυνατές συναισθηματικά και οι άνθρωποι συχνά δίνουν χρήματα για να βοηθήσουν ΜΚΟ, αλλά επίσης ενισχύουν κάθε είδους προβληματικά αποικιακά στερεότυπα», τόνισε.

Με τις εικόνες της πολικής αρκούδας, δε, υπάρχει κίνδυνος αποξένωσης του κοινού υπονοώντας ότι το θέμα αφαιρείται από την πραγματικότητά του. Οι στερεοτυπικές εικόνες της Αρκτικής –παγωμένες, κενές, και τόσο μακρινές ώστε να μοιάζουν αλλόκοτες – δημιουργούν την αίσθηση ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα μακρινό πρόβλημα. «Η εστίαση σε αυτή την εμβληματική εικόνα μπορεί να αποκλείσει την ευρύτερη πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής. Παραλείπει, για παράδειγμα, τη βασική οπτική των αυτόχθονων της Αρκτικής», είπε ο η Ο’Νιλ.

Και η Μάντζο πρόσθεσε ότι «είναι αδύνατο να βασιστείς σε ένα μόνο σύμβολο για να αναπαραστήσεις ένα παγκόσμιο πρόβλημα με τοπικές επιπτώσεις», τονίζοντας ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες είναι πιο κοντινές μας. Οι εικόνες του περασμένου καλοκαιριού με τις πλημμύρες που σάρωσαν το Ηνωμένο Βασίλειο, και τις πυρκαγιές στην Ελλάδα και στα δάση του Καναδά, δείχνουν την πραγματική κατάσταση: «Η κλιματική αλλαγή είναι πολύ κοντά τώρα. Πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους για να προσελκύσουμε την προσοχή στην κλιματική κρίση», είπε η Μάντσο.

Εστιάζοντας σε ανθρώπους όχι σε πολικές αρκούδες

Τη δεκαετία του 2010, οι καμπάνιες των μη κερδοσκοπικών οργανισμών Oxfam και Christian Aid άρχισαν να απομακρύνονται από τις παραδοσιακές εικόνες, υποστηρίζοντας «ανθρώπους και όχι πολικές αρκούδες». Αργότερα, τα ΜΜΕ ακολούθησαν το παράδειγμά τους, σε άρθρα που δημοσίευαν για την κλιματική αλλαγή.

Το 2019, η Φιόνα Σιλντς, από το φωτογραφικό τμήμα του Guardian, χαρακτήρισε τις πολικές αρκούδες «προφανή, αν και όχι απαραίτητα κατάλληλη, επιλογή» και είπε ότι η εφημερίδα θα απομακρυνόταν από τη χρήση τους σε θέματα για την κλιματική κρίση.

Καθώς τα μέσα ενημέρωσης άρχισαν να αναζητούν εναλλακτικές εικόνες, πολλοί στράφηκαν στο Climate Visuals, ένα αρχείο φωτογραφιών για το κλίμα που συμμορφώνονται με τις επτά αρχές της επικοινωνίας για το κλίμα, με την πρώτη να είναι «δείχνουμε πραγματικούς ανθρώπους» και μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν τα ΜΜΕ και οι ΜΚΟ, είτε δωρεάν είτε έναντι μικρής χρέωσης. Το αρχείο ιδρύθηκε το 2017 από την Climate Outreach και βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία.

Στη βάση δεδομένων τους δεν υπάρχουν εικόνες πολικών αρκούδων, αντίθετα, οι εικόνες του Αρκτικού κύκλου είναι τραβηγμένες από επιστήμονες του κλίματος ή αυτόχθονες με λεπτομερείς λεζάντες, credits και μια εξήγηση γιατί ταιριάζει στη βάση αποδεικτικών στοιχείων τους.

Η αφήγηση νέων ιστοριών είναι επίσης βασική αρχή. «Υπάρχει πρόβλημα με την κόπωση της εικόνας. Πολλοί άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με τις εικόνες πολικής αρκούδας», λέει ο Αλαστερ Τζονστόουν, σύμβουλος εικόνων για το κλίμα στο Climate Outreach. Και προσθέτει ότι η απομάκρυνση από τις κουραστικές εικόνες είναι μια ευκαιρία να προσφέρουμε ελπίδα. «Αν παντρέψεις συναισθηματικά δυνατές εικόνες με φωτογράφιση βασισμένη σε λύσεις, οι άνθρωποι έχουν μια πιο λεπτομερή σύνδεση με την εικόνα», τονίζει μιλώντας στο BBC Future.

Αυτό συνδυάζεται με μια ευρύτερη τάση «φωτογραφίας διατήρησης», η οποία προβάλλει τόσο την ομορφιά όσο και σε πολλές περιπτώσεις τις απειλές για το περιβάλλον μας. Αν και η Κριστίνα Μιτερμάιερ υπερασπίστηκε την εμβληματική της πολική αρκούδα που λιμοκτονούσε, οι εικόνες της προσανατολίζονται, πλέον, όλο και περισσότερο στις λύσεις, γράφει η Φράνκι Αντκινς στο BBC Future. Το 2023, για παράδειγμα, το εξώφυλλό της για το περιοδικό Time τίμησε την ανάκτηση ενός κατεστραμμένου κοραλλιογενούς υφάλου σε μια θαλάσσια ζώνη προστασίας στην Μπάχα του Μεξικού.

«Αν κοιτάξετε το σύνολο της δουλειάς μου γενικά, είναι περισσότερο μια φιλοδοξία για το είδος του πλανήτη στον οποίο θα θέλαμε να ζούμε», λέει, «Μας ενθαρρύνει να αναλάβουμε δράση, να συμμετέχουμε, σε αντίθεση με το να μας φέρνει συνεχώς αντιμέτωπους με τη φρίκη».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News